Choleryk - jakie ma cechy? Wady i zalety cholerycznego typu osobowości

Kto to jest choleryk?

Choleryk to jeden z czterech podstawowych typów temperamentu, obok flegmatyka, melancholika i sangwinika. Podział ten został zarysowany już w czasach starożytnych przez Hipokratesa i Galena, a następnie był twórczo rozwijany przez innych myślicieli i badaczy, mimo istotnych modyfikacji utrzymując się w ogólnym zarysie do dziś.

Hipokrates był przekonany, że o temperamencie człowieka decyduje balans czterech cieczy występujących w organizmie: żółci, czarnej żółci, krwi i flegmy. W przypadku choleryka dominująca wśród nich miałaby być żółć, której znaczny udział przekładać się miał na takie cechy, jak porywczość, niepohamowanie czy energia w działaniu.

Współcześnie teoria ta, zwana humoralną, ustępuje miejsca wielu innym, kształtowanym przede wszystkim na podłożu psychologicznym, przy uwzględnieniu determinant genetycznych, biologicznych i społecznych.

Powiada się niekiedy, że choleryk to typ osobowości (podobnie jak flegmatyk, sangwinik i choleryk), jest to jednak daleko idące nadużycie. Zdecydowanie bardziej uprawnione jest mówienie o temperamencie, definiowanym jako zestaw cech psychicznych warunkujących zachowanie i życiową postawę, będącym jedynie jednym z elementów składowych osobowości.

Należy jednak zaznaczyć, że do dziś nie powstała jedna wiążąca i powszechnie uznawana definicja ani temperamentu, ani samego choleryka, dlatego pojęcia te są nieostre, nieprecyzyjne i nieco potoczne.

Świadczy o tym nawet lista synonimów - osoba o cechach cholerycznych może być też określana jako impetyk, raptus, furiat, gwałtownik, nerwus, narwaniec, kłótnik czy  paliwoda.

Większość z nich nie pochodzi z języka naukowego, część ma zabarwienie pejoratywne. Łączy je jedno: w większym lub mniejszym stopniu oddają charakter temperamentu cholerycznego.

Reklama

Jakie cechy ma choleryk?

Charakter choleryka dobrze opisują cechy wyszczególnione w koncepcji dwudziestowiecznego niemiecko-brytyjskiego psychologa Hansa Eysencka. A są to:

• drażliwość,
• agresja,
• niepokój,
• wybuchowość,
• zmienność,
• impulsywność,
• aktywność,
• optymizm.

Typowy choleryk jest impulsywny i wybuchowy oraz łatwo wpada w gniew. Często jest odbierany jako dominujący, apodyktyczny, a przy tym niestabilny emocjonalnie i behawioralnie. Choć bywa realistą, często zmienia zdanie pod wpływem drobnych bodźców, a nawet bez wyraźnej przyczyny. Swoim postępowaniem może więc wprowadzać zamieszanie, a nawet chaos.

Ze względu na duże pokłady życiowej energii bywa pracoholikiem, a także osobą ambitną i perfekcyjną, stawiającą duże wymagania sobie samemu i otaczającym go ludziom (choć nie zawsze starcza mu konsekwencji, by oczekiwania te realizować i egzekwować). Ponieważ z reguły jest ekstrawertykiem, a więc ma silną skłonność do uzewnętrzniania się, może być postrzegany jako narcyz.

Połączenie choleryka i innych cech osobowości

Życie jest często bardziej skomplikowane, aniżeli mogłoby wynikać z psychologicznych typologii. Dlatego poszczególne osoby często wymykają się kategoryzacji, przejawiając cechy różnych typów osobowości, tożsamości czy temperamentu.

W teorii Eysencka istnieją kluczowe wymiary osobowości wpisane w dwa kontinua: neurotyczność - równowaga emocjonalna oraz introwersja - ekstrawersja. W takim ujęciu:

• choleryk jest neurotyczny i ekstrawertyczny,
• sangwinik jest zrównoważony i ekstrawertyczny,
• melancholik jest neurotyczny i introwertyczny,
• flegmatyk jest zrównoważony i introwertyczny.

Jak więc widać, choleryk posiada cechy wspólne z sangwinikiem oraz melancholikiem, trudno natomiast jest znaleźć oczywiste punkty styczne z flegmatykiem (co bynajmniej nie oznacza, że takie korelacje nie są możliwe - istnieją, choć są nacechowane sprzecznościami).

W tym kontekście wyróżniane są:

• Połączenia naturalne: choleryk i sangwinik - cechy obu temperamentów wzajemnie się przenikają, a nawet wynikają z siebie; osoby takie można opisać jako energiczne, przywódcze, pracowite, zabawowe, komunikatywne, optymistyczne, często są one naturalnymi liderami w danym środowisku. Na marginesie można dodać, że naturalne jest też połączenie melancholika i flegmatyka.
• Połączenia uzupełniające: choleryk i melancholik - cechy tych dwóch temperamentów współwystępują obok siebie, niejako pozwalając nadrabiać pewne naturalne braki. Choleryk mający również cechy melancholika pozostaje mało stabilny emocjonalnie, ale cechuje go większy upór i precyzja w dążeniu do celu, dzięki czemu może być bardzo skuteczny choćby na niwie zawodowej. Na podobnej zasadzie łączą się flegmatyk i sangwinik.
• Połączenia przeciwstawne: choleryk i flegmatyk - osoba taka jest bardzo dwuwymiarowa, a przejawiane przez nią sprzeczności (aktywność - bierność, porywczość - spokój) często są widoczne gołym okiem. Na drugim biegunie istnieje równie nieoczywiste połączenie sangwinika i melancholika.

Reklama

Wady i zalety choleryka

Każdy z typów temperamentu, w tym także choleryk, ma swoje wady i zalety, słabe i mocne strony. Ich określenie ma charakter przede wszystkim publicystyczny, trudno jest bowiem w kategoriach naukowych jednoznacznie rozstrzygać, co jest cechą złą, a co dobrą.

Niemniej można w uproszczeniu przyjąć, że podstawowe wady choleryka to impulsywność i wybuchowość, a także neurotyczność (niestabilność emocjonalna, skłonność do popadania w stany lękowe, niska odporność na stres).

Choleryk reaguje na pojawiające się bodźce nadreaktywnie, często zbyt szybko i zbyt gwałtownie. Zdarza mu się wypowiadać słowa, nad sensem których nie zdążył się zastanowić. Gdy coś idzie nie po jego myśli, objawia światu swoją frustrację, a nawet agresję. Mówiąc kolokwialnie - w takich sytuacjach lepiej jest zejść mu z drogi, jeśli nie chce się ryzykować otwartego konfliktu. Problem ten jest widoczny zwłaszcza w sytuacji, gdy w osobowości silnie zarysowany jest komponent neurotyczny.

Choć choleryk ma wiele cech negatywnych i często jest postrzegany w tych kategoriach, w rzeczywistości może on mieć jednak wiele zalet. Najważniejszą z nich wydaje się wysoka witalność - energia, pęd do działania i ambicja.

Wszystko to sprawia, że choleryk jest w stanie podejmować się najtrudniejszych zadań, wykazując się optymizmem, czasem „zdrowym”, czasem nieco na wyrost. Tak czy inaczej jest to ten typ życiowej energii, o którym zwykło się mówić w kontekście „przenoszenia gór”.

Reklama

Test na choleryka

W pełni profesjonalny, naukowy, standaryzowany test na choleryka, a więc narzędzie, którego wiele osób poszukuje w Internecie, nie istnieje. Dostępne są natomiast przeróżne psychotesty, quizy oraz szerzej definiowane testy osobowości, o materię tę zahaczają też niekiedy testy kompetencji zawodowych.

Kiedy warto je wykonać? W każdym momencie - głównie po to by zaspokoić własną ciekawość, ewentualnie po to, by doprecyzować swoje słabe i mocne strony. Żaden z typów temperamentu sam w sobie nie jest zaburzeniem psychicznym ani jakimkolwiek odstępstwem od normy, z pewnością więc tego typu „badania” nie zleci lekarz psychiatra ani psychoterapeuta.

Jeśli pytania psychotestu są sformułowane stricte pod kątem „rozpoznania osobowości cholerycznej”, należy się spodziewać stosunkowo prostego zestawu:

• Czy łatwo wpadasz w złość?
• Czy wykazujesz skłonność do konfliktów?
• Czy masz wysoki poziom energii?
• Czy szybko podejmujesz decyzje?
• Czy lubisz mówić o sobie? itd.

Reklama

Jak rozmawiać z cholerykiem?

Jak żyć z cholerykiem? Jak z nim pracować czy dzielić dom? W wielu przypadkach zadanie to może być trudne, aczkolwiek nie jest niewykonalne. Tak jak w przypadku każdego innego typu temperamentu, warto znać swego rodzaju „instrukcję obsługi”.

Choleryk może być człowiekiem wesołym, optymistycznym i przyjaznym. Do czasu, aż pod jego nogami znajdzie się kłoda. Nawet najmniejsza trudność może przerwać sielankę. Nieprzewidziane wydarzenie, niedający się rozwiązać problem, sprzeciw, opór, uciekający czas - to wszystko uruchamia kaskadę negatywnych emocji i zachowań, którymi choleryk obficie raczy swoje otoczenie.

Wobec powyższego najbardziej racjonalna może się zdawać strategia usuwania kłód spod nóg, a gdy to zawiedzie - usuwania siebie samego z pola widzenia. W praktyce wiele osób tak właśnie robi w obawie przed gniewem szefa w pracy, partnera, rodzica lub dziecka w domu, nauczyciela lub ucznia w szkole.

Strategia ta jednak jest dysfunkcjonalna i bardzo defensywna, silnie bowiem zaburza funkcjonowanie innych osób, de facto zmuszając je do życia pod dyktando choleryka i jego nastrojów. W praktyce korzystniejsze wydaje się trzymanie nieco innych zasad:

• Nie prowokuj, nie zaczepiaj, nie obrażaj - wszystkie te działania niemal na pewno doprowadzą do przykrego spięcia. Nie musisz uciekać przed cholerykiem, ale też nie ma potrzeby, by dolewać łatwopalne paliwo.
• Nie krytykuj publicznie - wysoki poziom lęku społecznego (często nieuświadamianego) u wielu choleryków sprawia, iż są oni wyjątkowo drażliwi na swoim punkcie w towarzystwie innych osób. Bezpieczniej i skuteczniej jest wyrazić swoje racje w cztery oczy.
• Nie używaj argumentów, które ranią, krzywdzą, są nieprawdziwe. Choleryk jest wrażliwy na fałszywe nuty, niesprawiedliwe osądy, zaś jego reakcja na poczucie krzywdy może być bardzo silna.
• Nie przepraszaj pod naporem agresji, jeśli w twoim postępowaniu nie ma nic złego i zachowaj asertywność. Nie radząc sobie ze złością choleryk może szukać winnych swojego niepowodzenia, nie należy jednak bezkrytycznie przyjmować jego optyki.
• Nie dawaj się wciągać w awantury - nie reaguj agresją na agresję, nie prowokuj choleryka, nie uczestnicz w nie swoich wojnach.
• Nie pozwól zawładnąć twoim emocjami - osoby choleryczne często są toksyczne, w związku z czym infekują otoczenie swoim nastrojem. Warto w sobie wyrobić odporność psychiczną, która będzie tonować stres występujący w tego typu nieprzyjemnych sytuacjach.
• Jasno stawiaj granice - jeżeli są regularnie przekraczane, rozważ całkowite wycofanie się z danej relacji zawodowej, towarzyskiej i intymnej.

Reklama

Choleryk w związku. Jak buduje bliskie relacje?

Czy choleryk potrafi kochać? Oczywiście, że tak, aczkolwiek życie z cholerykiem w związku zwykle jest trudne. Gdy wszystko układa się dobrze, jest pogodny i czuły, gdy sprawy przybierają niewłaściwy dla niego obrót, może być kłótliwy i agresywny. Jest dominujący i kontrolujący, przy czym często towarzyszy temu głęboko skrywana niepewność.

Pozwalanie na to, by choleryk przekroczył wyznaczone granice może prowadzić do swego rodzaju współuzależnienia, może też powodować zaburzenia emocjonalne (depresja, nerwica lękowa etc.), a w skrajnych przypadkach stanowić zaproszenie do przemocy psychicznej i fizycznej.

Niewątpliwie należy pamiętać, że choleryk potrzebuje w życiu emocji i afektu. Dobrze jest dbać o to, by relacja nie grzęzła w nudzie i rutynie, warto jest też pielęgnować przeświadczenie choleryka, iż jest kochany i nic temu uczuciu nie zagraża. Oczywiście w granicach zdrowego rozsądku.

Z drugiej strony bardzo ważna jest bowiem wspomniana asertywność i odporność. Jeżeli wysokiej impulsywności i niestabilności towarzyszy lęk i niepewność, partner choleryk może przejawiać zachowania zaborcze, którym w miarę możliwości powinno się dać opór już na samym początku.

Nie należy w związku z tym rezygnować z własnego życia, zainteresowań czy znajomych. Realizacja swoich aspiracji, utrzymywanie relacji stanowiących kontrapunkt i punkt oparcia z reguły zwiększają zdolność do życia z cholerykiem, pozwalają z większą pewnością formułować swoje oczekiwania czy definiować nieprzekraczalne granice.

Im silniejsze osadzenie w zewnętrznym kontekście, tym mniejsze uzależnienie od partnera, co nie tylko nie wyklucza możliwości budowania głębokiego i szczęśliwego związku, ale wręcz ułatwia stworzenie zdrowej relacji opartej na wzajemnym i równorzędnym poszanowaniu.

Choć temperament choleryczny nie jest zaburzeniem, niewłaściwe mogą być niektóre zachowania z niego wynikające. W takich sytuacjach warto porozmawiać z partnerem o skorzystaniu z psychoterapii indywidualnej lub par. Jeżeli zaś problemy zamiast maleć, narastają przybierając postać patologii, nie powinno się wykluczać ewentualności zakończenia relacji.

Wiele osób pyta, do kogo pasuje choleryk. Teoretycznie można zakładać, że największe szanse na zbudowanie trwałej relacji występują w przypadku skojarzenia z flegmatykiem, a więc osobą spokojną, ugodową, ale stabilną emocjonalnie i odporną psychicznie.

Ale jest to jedynie domniemanie, nie oparte na głębszych badaniach, a jedynie pobieżnych obserwacjach czy teoretycznych konstruktach. W rzeczywistości każdy z możliwych układów rodzi szanse i zagrożenia. Przykładowo w relacji choleryka z flegmatykiem (a także melancholikiem) zarzewiem konfliktu może być znacząco różne tempo wykonywania życiowych aktywności.

Dwójka choleryków może nieustannie pozostawać w otwartym konflikcie dążąc do dominacji nad partnerem, a jednocześnie obawiając się tego samego z drugiej strony.

Cholerykowi może odpowiadać pogodne usposobienie i wysoka aktywność sangwinika, jednak ten drugi może się czuć rozdrażniony niestabilnością partnera.

Reklama

Dziecko choleryk - jak je wychować?

O tym, że dziecko będzie cholerykiem, matka i ojciec często przekonują się już w pierwszych miesiącach jego życia. Jest to możliwe, jak bowiem wynika z licznych koncepcji, usposobienie w znacznym stopniu warunkowane jest biologicznie (aczkolwiek kształtuje się też później w procesie socjalizacji).

Choć maluchowi brak jest jeszcze innych środków wyrazu emocji, a jego mobilność jest ograniczona, swoim pobudzeniem psychoruchowym i częstym płaczem daje do zrozumienia, iż właśnie rozpoczyna walkę o dominację nad rodzinnym domem.

Z czasem repertuar zachowań cholerycznych rozszerza się i już w wieku kilku lat występują one w większym, bardzo charakterystycznym zestawie.

Rodzice powinni wówczas zwrócić uwagę na takie aspekty, jak:

• wymuszanie krzykiem i płaczem określonych działań u dorosłych i innych dzieci;
• podporządkowywanie otaczających osób, dyrygowanie, wydawanie poleceń, stanowcze formułowanie oczekiwań na zasadzie „daj”, „zrób” etc.;
• obrażanie się w sytuacji, gdy coś idzie nie po myśli, czasem połączone z płaczem, zamykaniem się w pokoju, rzucaniem przedmiotami, agresją i autoagresją;
• kwestionowanie zasad panujących w domu, podważanie rodzicielskiego autorytetu;
• nieumiejętność przyjęcia krytyki i oczekiwanie, że cały świat, a zwłaszcza rodzice, będą zapewniać bezwarunkowe wsparcie w każdej sytuacji;
• duża ruchliwość; wrażenie, że dziecko „jest wszędzie” - niekiedy cecha ta może być mylona z objawami ADHD;
• duże zainteresowanie otaczającym światem, wykonywanie wielu czynności z pasją, zaangażowaniem, werwą;
• spędzanie czasu z rówieśnikami, łatwe nawiązywanie kontaktów, niechęć do przebywania w samotności, rozmowność;
• nieumiejętne radzenie sobie z poczuciem nudy, która wydaje się bardzo frustrująca.

Część z wyżej wymienionych cech i zachowań można opisywać w kategoriach negatywnych, część w pozytywnych. Dzieci choleryczne często są odbierane jako niegrzeczne i męczące, co w wielu przypadkach jest bardzo krzywdzące.

Istnieją bardzo różne strategie wychowania pociechy obdarzonej dużym temperamentem, powstałe na gruncie odmiennych koncepcji psychologicznych, pedagogicznych, a nawet światopoglądowych, dlatego trudno jest rekomendować jeden konkretny sposób postępowania.

Tym, co zaleca większość specjalistów, jest ustalenie w miarę trwałych zasad koegzystencji w domu i skuteczne ich egzekwowanie przy jednoczesnym poszanowaniu praw i autonomii dziecka.

Mówiąc potocznie - nie powinno się pozwalać dziecku „wchodzić” na głowę i przejmować władzy nad rodzicami, bynajmniej nie z poczucia zaburzenia hierarchii, lecz po to, by zapewnić maluchowi bardziej harmonijny rozwój i wykształcić w nim prawidłowe wzorce interakcji międzyludzkich, bez wymuszania, obrażania się i agresji.

Jeśli jest to możliwe, pracę z dzieckiem dobrze jest oprzeć na zrozumieniu jego potrzeb i szczerej rozmowie. W systemie kar i nagród, bardziej efektywne mogą się okazać wzmocnienia pozytywne. Należy jasno komunikować ewentualne przewiny, skupiając się jednak na samych zachowaniach, bez stygmatyzująco oceniania małego człowieka.

Zawody dla choleryka

Typy temperamentu mają ogromne znaczenie w karierze zawodowej. Teoretycznie żaden z nich nie wyklucza pracy w jakimkolwiek charakterze, w praktyce jednak niedopasowanie w tym względzie może powodować frustrację zarówno u pracownika, jak też jego pracodawcy

Pojawiają się wówczas:

• niezadowolenie,
• brak zaangażowania,
• obniżona efektywność,
• niestabilność zatrudnienia.

Ze względu na impulsywny, ale też energiczny sposób bycia, choleryk zwykle źle czuje się w pracy monotonnej, powtarzalnej, wymagającej długotrwałego skupienia na niezbyt porywających czynnościach, pozbawionej kontaktu z innymi ludźmi.

Jeśli choleryk w pracy czuje się znudzony, zwykle szybko się męczy, a w dłuższej perspektywie może odczuwać wypalenie. Przykładem profesji, które nie wpisują się w psychiczną konstrukcję choleryka, są m.in. księgowy, pracownik biurowy, monter w fabryce, sprzedawca w sklepie.

Idealny zawód dla choleryka? Kreatywny, dający poczucie kontroli nad rzeczywistością, nacechowany dużą zmiennością i intensywnością wykonywanych zadań, pozwalający się wykazać, dający władzę lub jej namiastkę, przynoszący gratyfikacje nie tylko finansowe, ale na przykład w postaci uznania i szacunku.

Tego typu możliwości dają takie profesje i stanowiska, jak między innymi:

• menedżer,
• dziennikarz,
• artysta,
• prawnik,
• specjalista ds. reklamy,
• przedstawiciel handlowy,
• sportowiec,
• policjant.

Często podkreśla się, że cholerycy cechujący się wysokim poziomem energii i znaczną ambicją często osiągają na swojej zawodowej ścieżce szczyty, szybko i łatwo zdobywając kierownicze stanowiska.

Nierzadko też doskonale się na nich sprawdzają, aczkolwiek niektóre ich zachowania mogą być odbierane przez podwładnych jako toksyczne. W odróżnieniu od sangwiników, ich autorytet w większym stopniu może się opierać na strachu niż sympatii pracowników.

Problemem, z którym spotykają się cholerycy na wysokich stanowiskach, jest niestabilność emocjonalna i względnie niska odporność na stres. O ile mają więc ogromną łatwość podejmowania decyzji w normalnych warunkach, w chwilach kryzysu mogą wpadać w panikę i przerzucać odpowiedzialność na podwładnych. Wszystko to nie jest to jednak regułą, tym bardziej że wiele osób nie mieści się w sztywnych ramach czterech wyżej wymienionych typów temperamentu.

Warto pamiętać, że w większych firmach tego typu naturalne predyspozycje pracowników często są badane, stanowiąc element tzw. miękkich kompetencji. Niekiedy może to stanowić o tym, jaką ścieżkę przyszłej kariery dla danej osoby wyznaczą przełożeni.

Jak sobie radzić z cechami choleryka?

Jak się zmienić będąc cholerykiem? I czy w ogóle należy się zmieniać? Pewne jest jedno - temperamentu cholerycznego się nie leczy. To nie choroba, nie zaburzenie, to cecha.

Są jednak sytuacje, w których choleryk powinien trafić na terapię, na przykład behawioralną, a więc skupiającą się na modyfikacji wzorców zachowań.

Wskazaniem do tego jest przejawianie dysfunkcyjnych działań, takich jak:

• agresja wobec innych osób, a także przedmiotów martwych oraz siebie samego;
• niemożność harmonijnego koegzystowania z innymi ludźmi - rodziną, współpracownikami, przyjaciółmi;
• nadmierne dążenie do kontroli nad otaczającą rzeczywistością i znajdującymi się w niej ludźmi, a także lęk przed utratą tej kontroli;
• niemożność konstruktywnego rozwiązywania piętrzących się problemów;
• nieradzenie sobie ze stresem i przykrymi emocjami.

Warunkiem skorzystania z terapii jest wcześniejsze uzyskanie świadomości występujących kłopotów. Niekiedy prowadzi do tego głęboka praca nad samym sobą, w innych przypadkach źródłem wiedzy są otaczający ludzie.

Problemem wielu choleryków jest to, że są oni silnie skoncentrowani na sobie i trudno jest im usłyszeć głosy dobiegające z zewnątrz. Tym bardziej, jeśli są one krytyczne.

Na co dzień, oprócz pracy nad swoją emocjonalnością, cholerykom zaleca się poświęcanie licznym pasjom, które pomagają pożytkować talenty oraz pokłady energii (sztuka, sport itd.).

Z drugiej strony warto też stosować rozmaite działania relaksacyjne, pozwalające zwolnić tempo biegu, w jakim znajduje się większość choleryków od rana do wieczora.