Co to jest cholesterol HDL?
Cholesterol HDL jest jedną z dwóch podstawowych frakcji tłuszczu występującego w organizmie człowieka i odpowiadającego za szereg procesów życiowych, zarówno pozytywnych (m.in. synteza witaminy D3 i hormonów płciowych), jak też negatywnych, chorobotwórczych (rozwój miażdżycy i będących jej następstwem schorzeń kardiologicznych).
Z chemicznego punktu widzenia, cholesterol jest steroidem zaliczanym do lipidów. Do ustroju dostarczany jest egzogennie, a więc drogą pokarmową, a także endogennie – za jego syntezę odpowiadają przede wszystkim wątroba i jelita. We krwi łączy się z białkami, trójglicerydami i fosfolipidami, tworząc tak zwane lipoproteiny.
Są to związki chemiczne, będące formami transportowymi cholesterolu, ze względu na zawartość białek dzielącymi się na frakcje:
- LDL (ang. low density lipoprotein);
- HDL (ang. high density lipoprotein);
Reklama
Czym różnią się od siebie HDL i LDL?
HDL i LDL różnią się nie tylko budową chemiczną, ale przede wszystkim rolą, którą im się przypisuje w kontekście funkcjonowania ludzkiego organizmu. LDL to lipoproteiny niskiej gęstości. Odpowiedzialne są za transport cholesterolu z wątroby do innych narządów ciała.
Potocznie frakcję tę nazywa się „złym cholesterolem”.
Uważa się bowiem, że odkładając się w ścianach tętnic i zwężając światło naczyń, LDL jest głównym czynnikiem sprawczym miażdżycy, rozwijającej się przez dziesięciolecia choroby, której następstwem są m.in. zawały serca oraz udary mózgu. Dla odmiany HDL, który odpowiada za transport zwrotny do wątroby, nazywany jest „dobrym cholesterolem”.
Lipoproteiny wysokiej gęstości uznawane są bowiem za czynnik ograniczający ryzyko wystąpienia miażdżycy.
Reklama
Z czego zbudowana jest cząsteczka HDL?
W składzie cząsteczki HDL znajdują się:
- fosfolipidy;
- estry cholesterolu;
- wolny cholesterol;
- trójglicerydy;
- białka apolipoproteiny;
W zależności od gęstości cząsteczki, związki należące do tej frakcji dzieli się na dwie klasy – HDL2 i HDL3. Pierwsze z nich są kilkukrotnie większe, zawierają większość ilość estrów cholesterolu oraz trójglicerydów i to im właśnie przypisuje się kluczową w rolę, jeśli chodzi o zapobieganie miażdżycy.
Reklama
Jak działa dobry cholesterol?
Dobry cholesterol HDL chroni organizm na kilka sposobów. Wyróżnić można w tym kontekście:
- mechanizm lipidowy – HDL wychwytuje nadmiar wolnego cholesterolu wytwarzanego w tkankach obwodowych, przyłącza jego cząstki i transportuje je do wątroby, gdzie są magazynowane, niszczone i wydalane z organizmu wraz z żółcią;
- mechanizmy nielipidowe, w tym:
o działanie antyoksydacyjne, polegające na modyfikacji szkodliwych lipoprotein LDL wewnątrz ścian naczyń, przypisywane przede wszystkim białkom apolipoproteiny;
o działanie przeciwzapalne – HDL blokuje procesy zapalne w ścianach tętnic, mające duże znaczenie w rozwoju blaszki miażdżycowej;
- pobudzanie syntezy tzw. prostacyklin, czyli hormonów rozszerzających naczynia krwionośne i hamujących aktywację płytek krwi.
Reklama
Norma cholesterolu HDL
Badanie poziomu cholesterolu, w tym frakcji LDL i HDL, zaleca się wszystkim osobom po czterdziestym roku życia, zwłaszcza mężczyznom, a także pacjentom borykającym się z nadciśnieniem tętniczym, otyłością, cukrzycą oraz nałogiem nikotynowym.
Norma cholesterolu HDL wynosi:
- u mężczyzn - powyżej 35 mg/dl;
- u kobiet - powyżej 50 mg/dl.
Istotny jest też tak zwany wskaźnik Castelliego – jest to współczynnik określający proporcje złego i dobrego cholesterolu, kluczowy jeśli chodzi o ocenę ryzyka miażdżycy.
Pożądane parametry w tym przypadku wynoszą:
- u mężczyzn: poniżej 4,5 (po przebytym zawale - poniżej 4);
- u kobiet: poniżej 4 (po zawale serca – poniżej 3,5);
Reklama
Za niski cholesterol HDL
O czym świadczy za niski cholesterol HDL? Przede wszystkim jest to podstawa do natychmiastowego wdrożenia profilaktyki antymiażdżycowej (szczegóły poniżej), a także wskazanie do wykonania badań pod kątem schorzeń stanowiących główne czynniki ryzyka miażdżycy, takich jak nadciśnienie, otyłość, cukrzyca.
Z kolei podwyższony cholesterol HDL nie jest uznawany za stan patologiczny, wręcz przeciwnie – uznaje się, że im wyższe stężenie, tym większy poziom ochrony przed miażdżycą. Znamienne, że w odróżnieniu od frakcji LDL, w tym przypadku określona została jedynie dolna norma, górna zaś nie istnieje. Wysokie wartości HDL zazwyczaj występują u osób czynnie uprawiających sport, a także posiadających określone predyspozycje genetyczne.
Reklama
Czynniki wpływające na poziom cholesterolu HDL w surowicy
Aby skutecznie kontrolować poziom cholesterolu HDL w surowicy, należy dokładnie znać czynniki zwiększające i zmniejszające jego stężenie. I tak:
- HDL obniżają:
- brak aktywności fizycznej;
- cukrzyca;
- niewydolność nerek oraz wątroby;
- dieta zawierająca duże ilości węglowodanów;
- palenie papierosów;
- stosowanie określonych leków, takich jak:
- beta-blokery (obniżające ciśnienie);
- tiazydy (moczopędne);
- hormony, w tym androgeny, progestageny, insulina.
- HDL podwyższają:
- aktywność fizyczna;
- utrzymywanie właściwej masy ciała;
- spożywanie niewielkich ilości alkoholu etylowego;
- dieta wysokotłuszczowa z udziałem nienasyconych kwasów tłuszczowych;
- hormony, w tym estrogeny, glukokortykosteroidy.
Jaka dieta na zbyt niski cholesterol HDL?
W praktyce, oprócz aktywności fizycznej (zalecane ćwiczenia aerobowe, w tym marsz, bieganie, jazda na rowerze, pływanie), głównym narzędziem pozwalającym skutecznie kontrolować gospodarkę lipidową, jest właściwe odżywianie.
Jaka jest zalecana dieta na zbyt niski cholesterol HDL?
- Bogata w tłuszcze, ale jedynie roślinne (oliwa, olej rzepakowy) oraz zawierające właściwe proporcje wysokonienasyconych kwasów tłuszczowych omega 3 i omega 6 (ich źródłem są m.in. owoce morza, ryby takie jak łosoś, halibut czy makrela, a także orzechy czy pestki dyni). Absolutnie niewskazane są tłuszcze zwierzęce, nasycone, a zwłaszcza trans (typowe m.in. dla dań typu fast food).
- Bogata w witaminy, minerały oraz błonnik pokarmowy – zalecane są przede warzywa (m.in. rośliny strączkowe, marchew, dynia, pomidory, papryka, seler, cebula, pietruszka), owoce (awokado, żurawina, jabłko), ciemne pieczywo.
- Uboga w cukry, zwłaszcza proste. Niewskazane są wszelkiego rodzaju słodycze i większość wyrobów ciastkarskich, ale też m.in. soki owocowe zawierające duże ilości fruktozy.
Ponadto zakazane jest palenie papierosów, a spożycie alkoholu warto ograniczyć do lampki czerwonego wina raz na kilka dni.
