Reklama
Czym jest choroba wieńcowa?
Choroba wieńcowa, nazywana także chorobą niedokrwienną serca, rozwija się, gdy tętnice wieńcowe (naczynia doprowadzające krew do serca) zostają zwężone przez odkładającą się w nich miażdżycę. Wyobraźmy sobie, że tętnice wieńcowe to rury doprowadzające paliwo (w tym przypadku natlenioną krew) do silnika (czyli serca). Kiedy rury te zostają częściowo zatkane przez złogi miażdżycowe, mniej "paliwa" dociera do "silnika". W efekcie serce nie otrzymuje wystarczającej ilości tlenu i substancji odżywczych, szczególnie podczas wysiłku, gdy potrzebuje ich najwięcej.
Przyspieszenie rozwoju choroby wieńcowej obserwuje się szczególnie u osób po 40. roku życia. U mężczyzn problem ten pojawia się średnio 10 lat wcześniej niż u kobiet. Szacuje się, że w krajach rozwiniętych na chorobę wieńcową cierpi od 20 do 40 tysięcy osób na milion mieszkańców.
Należy wiedzieć, że choroba wieńcowa może rozwijać się przez wiele lat, nie dając żadnych objawów. Często pierwszym jej sygnałem jest dopiero zawał serca. Dlatego tak ważna jest profilaktyka i regularne badania kontrolne, szczególnie gdy występują czynniki ryzyka.
Reklama
Przyczyny choroby wieńcowej
Najczęstszą przyczyną choroby wieńcowej jest miażdżyca tętnic wieńcowych. To złożony proces, w którym w ścianach tętnic odkładają się złogi cholesterolu i inne substancje, tworząc tak zwane blaszki miażdżycowe. Z czasem blaszki te powiększają się, zwężając światło naczynia i znacząco utrudniając przepływ krwi. W rezultacie do mięśnia sercowego dociera zbyt mało tlenu i składników odżywczych, co prowadzi do jego niedokrwienia.
Określenie stopnia zaawansowania choroby wieńcowej ma kluczowe znaczenie dla wyboru odpowiedniej metody leczenia. Im wcześniej wykryjemy chorobę i rozpoczniemy terapię, tym większa szansa na spowolnienie jej rozwoju i uniknięcie poważnych powikłań, takich jak zawał serca.
Warto także wymienić czynniki ryzyka choroby wieńcowej, które możemy podzielić na modyfikowalne i niemodyfikowalne. Do tych, na które mamy wpływ, należy przede wszystkim palenie papierosów - jest to jeden z najsilniejszych czynników przyspieszających rozwój miażdżycy. Równie istotne znaczenie ma nieleczone lub źle kontrolowane nadciśnienie tętnicze oraz wysoki poziom cholesterolu we krwi. Szczególną uwagę należy zwrócić na osoby chorujące na cukrzycę lub mające nieprawidłową tolerancję glukozy, gdyż te schorzenia znacząco przyspieszają rozwój zmian miażdżycowych w tętnicach.
Istotnym czynnikiem ryzyka jest także otyłość, zwłaszcza typu brzusznego, oraz brak aktywności fizycznej. Siedzący tryb życia w połączeniu z dietą bogatą w tłuszcze nasycone sprzyja nie tylko przyrostowi masy ciała, ale także rozwojowi nadciśnienia tętniczego i zaburzeń gospodarki lipidowej. Nie można również zapominać o przewlekłym stresie, który poprzez aktywację układu współczulnego może prowadzić do przyspieszenia rozwoju miażdżycy.
Niestety, na niektóre czynniki ryzyka nie mamy wpływu. Wiek jest jednym z najważniejszych z nich - ryzyko rozwoju choroby wieńcowej znacząco wzrasta po 50. roku życia. Mężczyźni są bardziej narażeni na rozwój choroby niż kobiety i chorują średnio 10 lat wcześniej. Kobiety są częściowo chronione przez estrogeny do czasu menopauzy, po której ryzyko rozwoju choroby wieńcowej znacząco wzrasta. Bardzo istotne znaczenie ma również występowanie choroby wieńcowej w rodzinie, szczególnie jeśli krewni pierwszego stopnia chorowali w młodym wieku (przed 55. rokiem życia u mężczyzn i przed 65. rokiem życia u kobiet).
Warto podkreślić, że im więcej czynników ryzyka występuje u danej osoby, tym większe jest prawdopodobieństwo rozwoju choroby wieńcowej i jej powikłań. Dlatego tak ważne jest systematyczne kontrolowanie i modyfikowanie tych czynników, na które mamy wpływ, szczególnie u osób obciążonych czynnikami niemodyfikowalnymi.
Reklama
Objawy choroby wieńcowej - jak je rozpoznać?
Głównym objawem choroby wieńcowej jest dławica piersiowa, czyli specyficzny ból w klatce piersiowej. Nie jest to zwykły, ostry ból, ale raczej uczucie ucisku, ściskania lub pieczenia za mostkiem. Dolegliwości te najczęściej pojawiają się podczas wysiłku fizycznego lub stresu, a ustępują po odpoczynku lub zażyciu nitrogliceryny. Ból może promieniować do lewego ramienia, żuchwy, pleców lub nadbrzusza.
Charakterystyczne dla choroby wieńcowej jest to, że dolegliwości nasilają się w określonych sytuacjach:
- podczas wysiłku fizycznego (np. wchodzenia po schodach, szybkiego marszu),
- w stresie emocjonalnym,
- przy wyjściu na zimne powietrze,
- po obfitym posiłku,
- przy wzroście ciśnienia tętniczego.
U niektórych pacjentów, zwłaszcza starszych i chorujących na cukrzycę, choroba wieńcowa może przebiegać nietypowo. Zamiast bólu w klatce piersiowej mogą występować:
- duszność lub uczucie braku tchu,
- nadmierne zmęczenie,
- nieregularne bicie serca,
- zawroty głowy,
- nudności,
- nadmierna potliwość.
Bardzo ważne jest, aby nie lekceważyć tych objawów, szczególnie jeśli pojawiają się podczas wysiłku i ustępują w spoczynku. Im wcześniej choroba zostanie wykryta, tym większa szansa na skuteczne leczenie i zapobieganie poważnym powikłaniom.
Reklama
Diagnostyka choroby wieńcowej
Rozpoznanie choroby wieńcowej zaczyna się od dokładnego wywiadu lekarskiego i badania fizykalnego. Lekarz wypyta o charakter dolegliwości, okoliczności ich występowania oraz czynniki ryzyka. Jednak samo badanie przedmiotowe często nie wystarcza do postawienia diagnozy.
Podstawowe badania diagnostyczne
Pierwszym badaniem, które wykonuje się u pacjenta z podejrzeniem choroby wieńcowej, jest EKG spoczynkowe. Niestety, u połowy chorych może ono nie wykazywać żadnych nieprawidłowości. Dlatego kolejnym krokiem jest zazwyczaj próba wysiłkowa (test wysiłkowy), podczas której pacjent wykonuje wysiłek na bieżni lub rowerku, a lekarz obserwuje zmiany w zapisie EKG.
Z badań laboratoryjnych oznacza się:
- profil lipidowy (cholesterol całkowity, HDL, LDL, trójglicerydy),
- poziom glukozy na czczo,
- morfologię krwi,
- poziom kreatyniny.
Zaawansowane metody diagnostyczne
W przypadku niejednoznacznych wyników lub u pacjentów z wysokim ryzykiem choroby wieńcowej wykonuje się bardziej zaawansowane badania:
- echokardiografię - badanie obrazowe serca wykorzystujące ultradźwięki,
- scyntygrafię perfuzyjną - badanie pokazujące ukrwienie mięśnia sercowego,
- koronarografię - inwazyjne badanie pokazujące dokładny obraz tętnic wieńcowych.
Koronarografia jest obecnie uznawana za "złoty standard" w diagnostyce choroby wieńcowej. Pozwala ona nie tylko zobaczyć zwężenia w tętnicach wieńcowych, ale również od razu przeprowadzić ich leczenie poprzez angioplastykę z wszczepieniem stentu.
Reklama
Leczenie choroby wieńcowej
Niezależnie od powodu choroby niedokrwiennej serca, bezwzględnie wymaga ona specjalistycznego leczenia. Podstawą pozostaje odpowiednio dobrana farmakoterapia, którą w razie potrzeby uzupełnia się metodami zabiegowymi. Wybór sposobu leczenia zależy od zaawansowania choroby, obecności i nasilenia objawów oraz indywidualnych cech pacjenta.
Farmakoterapia w chorobie wieńcowej
Leczenie farmakologiczne stanowi podstawę terapii choroby wieńcowej. Współczesna medycyna dysponuje szeroką gamą leków, które można podzielić na dwie zasadnicze grupy: leki poprawiające rokowanie oraz leki przeciwdławicowe łagodzące objawy choroby.
W tej pierwszej grupie fundamentalne znaczenie ma kwas acetylosalicylowy, znany również jako aspiryna. Ten stosunkowo prosty lek skutecznie zapobiega tworzeniu się zakrzepów w tętnicach wieńcowych poprzez hamowanie agregacji płytek krwi. Każdy pacjent z chorobą wieńcową powinien go przyjmować systematycznie, oczywiście jeśli nie występują przeciwwskazania, takie jak uczulenie czy skłonność do krwawień z przewodu pokarmowego.
Kolejną niezbędną grupę stanowią statyny - nowoczesne leki znacząco obniżające poziom cholesterolu we krwi. Ich działanie nie ogranicza się jednak tylko do redukcji stężenia lipidów. Statyny wykazują także korzystny wpływ na stan ścian tętnic, stabilizując blaszki miażdżycowe i zmniejszając stan zapalny. W efekcie znacząco redukują ryzyko zawału serca.
Beta-adrenolityki to grupa leków o udowodnionym działaniu ochronnym na serce. Poprzez zwolnienie pracy serca i obniżenie ciśnienia tętniczego zmniejszają zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen. Szczególnie istotne znaczenie mają u pacjentów po przebytym zawale serca, gdzie znacząco poprawiają rokowanie długoterminowe.
Inhibitory konwertazy angiotensyny (ACE) to kolejna grupa leków wpływających korzystnie na rokowanie. Rozszerzają one naczynia krwionośne, poprawiają funkcję śródbłonka naczyń i wykazują działanie przeciwmiażdżycowe. Systematyczne ich stosowanie zmniejsza ryzyko poważnych powikłań sercowo-naczyniowych.
Leki przeciwdławicowe
Nitraty stanowią podstawową grupę leków stosowanych w celu szybkiego złagodzenia bólu wieńcowego. Działają poprzez rozszerzenie naczyń wieńcowych, zwiększając tym samym dopływ krwi do serca. Występują w dwóch formach: krótkodziałającej (jak nitrogliceryna w sprayu lub tabletkach podjęzykowych) do doraźnego stosowania w momencie wystąpienia bólu oraz długodziałającej do systematycznego przyjmowania.
Antagoniści wapnia to kolejna grupa leków przeciwdławicowych. Ich mechanizm działania polega na rozkurczaniu naczyń wieńcowych i obniżaniu ciśnienia tętniczego. Znajdują szczególne zastosowanie u pacjentów, którzy nie mogą przyjmować beta-adrenolityków, na przykład z powodu astmy oskrzelowej.
Leczenie zabiegowe
Kiedy samo leczenie farmakologiczne przestaje być wystarczające lub choroba jest znacznie zaawansowana, konieczne staje się zastosowanie metod inwazyjnych. Mówimy wtedy o rewaskularyzacji, czyli zabiegach przywracających prawidłowy przepływ krwi w zwężonych tętnicach wieńcowych.
Zabieg pomostowania aortalno-wieńcowego (CABG) to rozległa operacja kardiochirurgiczna, podczas której chirurg wykonuje pomost (nazywany często by-passem) omijający zwężony odcinek tętnicy wieńcowej. Do stworzenia takiego pomostu wykorzystuje się najczęściej własne naczynia pacjenta - tętnicę piersiową wewnętrzną lub żyłę odpiszczelową z nogi. Jest to metoda szczególnie skuteczna u pacjentów z wielonaczyniową chorobą wieńcową lub zwężeniem pnia lewej tętnicy wieńcowej.
Przezskórna interwencja wieńcowa (PCI) stanowi mniej inwazyjną alternatywę dla operacji kardiochirurgicznej. Podczas tego zabiegu kardiolog wprowadza do zwężonej tętnicy specjalny cewnik zakończony balonikiem. Po napełnieniu balonika naczynie zostaje poszerzone, a w miejscu zwężenia najczęściej umieszcza się stent - rodzaj metalowej "sprężynki", która utrzymuje naczynie w stanie rozszerzonym. Nowoczesne stenty pokryte są dodatkowo substancjami hamującymi proces ponownego zwężania się naczynia.
Wybór między tymi metodami zależy od wielu czynników, takich jak: lokalizacja i liczba zwężeń w tętnicach wieńcowych, obecność chorób współistniejących (szczególnie cukrzycy), oraz ogólny stan zdrowia pacjenta. Decyzję podejmuje zespół specjalistów w porozumieniu z pacjentem, biorąc pod uwagę indywidualne korzyści i ryzyko związane z każdą z metod.
Reklama
Rokowania i profilaktyka
Rokowanie w chorobie wieńcowej zależy od wielu czynników, przede wszystkim od:
- zaawansowania zmian w tętnicach wieńcowych,
- funkcji serca,
- wieku pacjenta,
- chorób współistniejących,
- stosowania się do zaleceń lekarskich.
Bardzo ważna jest profilaktyka, czyli zapobieganie postępowi choroby. Wiele jest czynników, na które pacjent ma wpływ i może stosować się do ważnych zaleceń.
Modyfikacja stylu życia:
- zaprzestanie palenia tytoniu,
- regularna aktywność fizyczna (30-45 minut dziennie),
- zdrowa dieta bogata w warzywa i owoce, z ograniczeniem tłuszczów nasyconych,
- utrzymanie prawidłowej masy ciała,
- radzenie sobie ze stresem.
Regularna kontrola:
- ciśnienia tętniczego,
- poziomu cholesterolu,
- poziomu cukru we krwi,
- masy ciała.
Regularne przyjmowanie przepisanych leków i wizyty kontrolne u kardiologa.
Bardzo ważna jest też rezygnacja z palenia, picia alkoholu oraz niezdrowej diety zawierającej szkodliwe, odkładające się w naczyniach krwionośnych tłuszcze.
