Choroby serca najczęstszą przyczyną zgonów
Choroby serca w krajach wysokorozwiniętych stały się najczęstszą przyczyną zgonów, znacznie wyprzedzając w statystykach nowotwory, a także schorzenia układu oddechowego oraz urazy mechaniczne i zatrucia.
Z danych GUS wynika, że w 2021 roku w Polsce około 35% zgonów z 519,5 tysiąca wszystkich wynikało z powodu zaburzeń pracy serca i układu krążenia. Nie jest więc przypadkiem, że choroby serca i naczyń uważane są za jedną z chorób cywilizacyjnych naszych czasów.
Po części wysoki odsetek zgonów z powodu niewydolności serca jest „efektem statystycznym”, który zawdzięczamy eliminacji innych śmiertelnych chorób przed laty nękających ludzkość, jak gruźlica, cholera, odra, czy „zwykła” grypa. Ale to nie tłumaczy wszystkiego.
Mimo coraz skuteczniejszych metod leczenia i zapobiegania, zapadalność na choroby serca jest większa niż kilkadziesiąt lat temu.
Powody tego stanu rzeczy są łatwe do ustalenia. Są nimi przede wszystkim życie w nieustannym stresie i pośpiechu, papierosy i alkohol, a także niewyszukana i niewłaściwie skomponowana dieta.
Reklama
Rodzaje chorób serca i naczyń
Serce jest niezwykle skomplikowanym, a zarazem wrażliwym organem, którego praca zaburzona może zostać przez rozliczne schorzenia, wady i inne czynniki. Nauka wyróżnia bardzo wiele chorób serca, wśród których niektóre mają charakter przewlekły, inne są szybkie i gwałtowne.
Część z nich jest potencjalnie śmiertelna. Niektóre z wad i chorób serca i naczyń są wrodzone, inne nabyte w toku życia.
Wśród najważniejszych i najczęstszych chorób wyróżnić można następujące:
- choroba wieńcowa (niedokrwienna serca) - powoduje jego niedotlenienie i martwicę, wyróżniamy stabilne oraz ostre stany wieńcowe,
- zawał serca - to jeden z ostrych zespołów wieńcowych, wywołany przez gwałtowne ograniczenie przepływu krwi przez tętnice wieńcowe, potencjalnie śmiertelny,
- zapalenie mięśnia sercowego - to zespół zmian o charakterze zapalnym, wywołanych przez infekcje wirusowe i bakteryjne, obejmujących mięsień sercowy, choroba ta jest często przyczyną nagłych zgonów, może się też przerodzić w stan przewlekły – niewydolność mięśnia sercowego,
- niewydolność mięśnia sercowego - zespół dolegliwości związanych z niedostatecznym pompowaniem krwi przez serce, przyczyną takiego stanu rzeczy może być m.in. choroba wieńcowa, zapalenie mięśnia sercowego, migotanie przedsionków, zakażenie zastawek, nadciśnienie,
- miażdżyca - przewlekła choroba tętnic, polegająca na twardnieniu ich błon wewnętrznych wskutek przenikania do ścian naczyń cholesterolu, konsekwencją miażdżycy może być m.in. udar niedokrwienny mózgu czy niedokrwienie kończyn grożące amputacją, wady wrodzone serca, czyli takie, z którymi się rodzimy - część z nich stanowi śmiertelne niebezpieczeństwo, część może nie dawać o sobie znać przez całe życie. Zaliczamy do nich m.in. ubytek przegrody międzykomorowej i międzyprzedsionkowej, zarośnięcie zastawki trójdzielnej, zwężenie aorty, zwężenie tętnicy płucnej i wiele innych.
Reklama
Niepokojące objawy chorób serca
Zdarza się, że choroby serca zabijają nagle i szybko, czego najlepszym przykładem jest zawał. Jednak niepokojące objawy chorób serca często widoczne są na długo wcześniej, stanowiąc swego rodzaju dzwonek alarmowy.
Wymienić wśród nich można:
- ból w klatce piersiowej - zaczyna się w okolicach mostka, następnie promieniuje w stronę ramion, niekiedy także szczęki. Krótszy może być objawem tzw. dusznicy bolesnej, dłuższy – świadczyć o zawale mięśnia sercowego,
- kołatanie serca - przyspieszone i silnie odczuwane bicie serca oznacza zaburzenie rytmu jego pracy. Kołatanie może być reakcją na stres i nadmierny wysiłek fizyczny, wynikiem zbyt obfitego i bogatego w węglowodany posiłku, efektem zaawansowanej nerwicy a nawet objawem ciąży.
- duszność - objaw ten charakterystyczny jest dla chorób układu oddechowego, ale może też świadczyć o niewydolności układu sercowo-naczyniowego,
- obrzęki i zasinienie - występujące w szczególności w obrębie kończyn dolnych mogą być jednym z symptomów niewydolności mięśnia sercowego,
- przewlekły kaszel - suchy może być objawem zwężenia zastawki dwudzielnej oraz różnych niewydolności serca,
- zmęczenie - spadająca w ciągu dnia wydolność organizmu, objawiająca się uczuciem przemęczenia, może być objawem m.in. zapalenia mięśnia sercowego oraz niewydolności lewej komory serca.
Jednym z nietypowych objawów natomiast są zmiany w obrębie paznokci, a konkretnie ich kształtu i zabarwienia. Kiedy robią się cienkie, a pod nimi występują krwawe nacieki. Objawem chorego serca może być także zasinienie skóry (sinica) na twarzy, zazwyczaj w okolicy warg i języka.
Reklama
Choroby serca u dzieci i młodzieży
Choroby serca kojarzą się ze starością i faktycznie większość z nich daje sobie znać w podeszłym wieku, często wskutek kumulacji wieloletnich procesów zachodzących w organizmie.
Na serce chorują jednak także dzieci i młodzież. W większości jednak tego typu przypadków, zaburzenia pracy serca są wynikiem wad wrodzonych.
Najczęstszą z nich jest ubytek przegrody międzykomorowej. Wada ta powoduje niepożądane mieszanie się krwi żylnej i tętniczej i kierowanie zbyt dużej ilości krwi do płuc, zamiast do innych komórek ciała.
W stopniu mało zaawansowanym wada ta często nie daje żadnych objawów, natomiast w sytuacji, gdy przeciek międzykomorowy jest duży, konsekwencją mogą być duszności, szybkie męczenie się a nawet problemy z jedzeniem oraz niedowaga.
Choroby serca często są powodem orzeczenia o niezdolności do wykonywania pracy. Na ich podstawie ubiegać się można o rentę. Taki wniosek złożyć można również w młodym wieku (według Sadu Najwyższego), jeśli niezdolność powstała przed 20 rokiem życia. Wada wrodzona serca upoważnia zatem do przyjmowania renty.
Reklama
Badania na choroby serca
Podstawą diagnostyki dolegliwości sercowo-naczyniowych jest osłuchiwanie serca i pomiar ciśnienia. Dodatkowo wykonuje się od jednego do kilku badań, które pozwolą określić przyczynę i rodzaj problemu.
- choroby serca wykryć można dzięki badaniu echokardiograficznym - może zobrazować serce i poszczególne jego elementy,
- próbie wysiłkowej - najczęściej ma miejsce na bieżni lub rowerze i odwzorowuje działanie serca przez maksymalnie kilkanaście minut,
- badaniu holterowskim - polega na monitorowaniu zaburzeń rytmu lub ciśnienia na przestrzeni doby lub dłużej,
- EKG - nie dostarcza niezbędnych informacji, gdyż opiera się na ocenie rytmu serca w stanie spoczynku i trwa maksymalnie kilkanaście sekund.
Reklama
Czy można zapobiegać chorobom serca?
Choroby serca i naczyń budzą przerażenie. Perspektywa zawału czy udaru działa paraliżująco na wiele osób. Jednocześnie wciąż zbyt mało uwagi poświęcamy profilaktyce chorób serca. A przecież istnieją sposoby pozwalające istotnie obniżyć ryzyko wystąpienia tego typu schorzeń lub też spowalniające ich przebieg.
Należą do nich między innymi regularny wysiłek fizyczny, higiena psychiczna, powstrzymywanie się od używek a także odpowiednia dieta. Szczególnie w ostatnim z wymienionych aspektów zdają się drzemać duże rezerwy, z których większość osób nie do końca zdaje sobie sprawę.
Analizując przyczyny długowieczności mieszkańców Japonii, naukowcy zwrócili uwagę na składniki wykorzystywane na co dzień w kuchni typowej dla Kraju Kwitnącej Wiśni. Japończycy nie jedzą dużo mięsa ani nabiału, bazują za to na warzywach, grzybach, wodorostach, rybach oraz owocach morza. Efekt: 60 tysięcy żyjących 100-latków, rekordziści dożywający 115 lat i zdecydowanie niższa, niż w Europie, zapadalność na miażdżycę, udary i zawały serca.
Naukowcy sugerują, że sekret długowieczności Japończyków leży w tajemniczej cząsteczce 1-MNA. Jest to pochodna witaminy B3, która powstaje między innymi wskutek przemian metabolicznych w wątrobie. 1-MNA wpływa na napięcie ścian naczyń krwionośnych, zmniejszając ryzyko miażdżycy, nadciśnienia i niewydolności serca. Problem polega na tym, że z wiekiem zdolność organizmu do wytwarzania 1-MNA maleje.
Odkryto jednak, że cząsteczka ta występuje także w przyrodzie niczym naturalny lek, między innymi w składnikach, które stanowią kluczowe elementy diety Japończyków, a zwłaszcza słynących z długowieczności mieszkańców wyspy Okinawa.
Bogatym źródłem 1-MNA są algi Wakame oraz liście zielonej herbaty. Dieta europejska nie jest w stanie dostarczyć odpowiednich dawek 1-MNA w sposób naturalny. Jednak w 2018 roku na rynek wprowadzone zostały suplementy diety oparte na 1-MNA, opracowane na podstawie wyników wieloletnich badań i posiadające pozytywną opinię Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności.
Pozwalają one na zaopatrzenie organizmu w odpowiednią dawkę substancji nazywanej witaminą młodości. Wpływa ona na pracę układu nerwowego i mięśniowego, a zatem także na pracę serca. Poza witaminami z grupy B ważny jest także kwas foliowy.
Zaleca się unikać nadmiernego spożywania alkoholu, gdyż może prowadzić do kardiomiopatii, czyli uszkodzenia mięśnia sercowego. Podobnie na krążenie wpływa palenie tytoniu.
Pomóc może także dieta ketogeniczna, gdyż obniża ciśnienie tętnicze krwi oraz zmniejsza się poziom cukru, cholesterolu i trójglicerydów. Podobno korzystanie sauny również zmniejsza ryzyko chorób serca. Mróz natomiast ma niekorzystny wpływ, gdyż zwęża tętnice.
Niestety czasem chorobom serca nie da się zapobiec, gdyż mogą być one dziedziczne. Są wynikiem powstawania nieprawidłowości genetycznych. Takie choroby są uwarunkowane np.: przez niewydolność, nieprawidłowość budowy przegród, zastawek, dużych naczyń, przerost lub powiększenie serca.
Reklama
Jak odróżnić chorobę serca od innych chorób?
Wiele osób myśli, że reakcje organizmu na stres lub wynikające z nerwicy czy stanów lękowych są objawami choroby serca. Nic bardziej mylnego. W takich przypadkach ból w klatce piersiowej jest mniejszy i przypomina kłucie.
Choroba serca wiązałaby się z silnym, ściskającym bólem i zaburzeniami rytmu.
Infekcja COVID-19 może również negatywnie wpłynąć na serce. Jednak choroby tego narządu występują zazwyczaj dopiero po przejściu zakażenia koronawirusem. W trakcie infekcji ból w klatce piersiowej związany jest ze stanem zapalnym w błonie okalającej płuca (opłucnej) i bólem mięśni spowodowanymi kaszlem.
