Co to jest chrom?
Chrom (Cr) to pierwiastek, którego nazwa pochodzi z języka greckiego i znaczy tyle, co „barwa”. Tym samym nawiązuje do różnokolorowych minerałów i soli, z których jest zbudowany.
Pierwiastek chemiczny chrom występuje w różnych stopniach utlenienia. Naturalne związki zawierają chrom na III stopniu utlenienia, a pochodne pierwiastka Cr na VI stopniu utlenienia to produkt przemysłowy o działaniu toksycznym.
Chrom na III stopniu utlenienia pod koniec lat 50. ubiegłego stulecia dzięki publikacji K. Schwartza i W. Mertza został uznany za pierwiastek niezbędny do prawidłowego funkcjonowania żywych organizmów.
Nowsze publikacje podważają jednak ten fakt i przedstawiają, że nie jest to konieczny do życia pierwiastek, a jego działanie należy postrzegać w kontekście efektu farmakologicznego.
Reklama
W czym jest chrom?
Wśród głównych źródeł chromu należy wymienić sery, szparagi oraz drożdże. W jakich jeszcze produktach jest chrom?
Nie można pominąć jego obecności w grzybach, owocach czy ostrygach, a także piwie czy produktach pełnoziarnistych. Chrom można znaleźć też w jajkach.
Reklama
Właściwości chromu
Chrom wciąż jest mało poznanym pierwiastkiem, a jego właściwości badane w różnych aspektach. Wiemy natomiast, że chrom zmniejsza stężenie „złego” cholesterolu, a zwiększa „dobrego”. Bierze także udział w trawieniu cukrów i białek. Ma również znaczenie w kontroli cukru we krwi.
Naukowcy analizują wpływ chromu i jego pochodnych m.in. w takich kontekstach jak:
- chrom a glikemia – pod koniec lat 50. dwóm naukowcom (Mertz i Shwartz) udało się wydzielić z nerek świni tzw. GTF. Był to składnik o doniosłej funkcji. W badaniach na szczurach zauważono, że wyrównywał zaburzoną tolerancję glukozy. Współcześnie wielu badaczy ma jednak wątpliwości, co do zastosowanej wówczas metodologii, a zastosowanie dawki chromu w badaniu należy traktować bardziej w kategoriach farmakologicznych niż pokarmowych.
- chrom a cukrzyca – wciąż brak jednoznacznego stanowiska naukowców na temat przeciwcukrzycowego działania chromu. Warto tu przytoczyć pozytywne wyniki wpływu chromu (III) w badaniu pod przewodnictwem Andersona na 180 chorych na cukrzycę. Suplementowanie chromu codziennie przez 4 miesiące powodowało obniżenie poziomu stężenia hemoglobiny glikowanej o ok. 34 proc., stężenia insuliny o 18 proc. i wartości glikemii poposiłkowej o 14 proc. Natomiast w badaniach Uusitupa, podczas których przez 6 miesięcy podawano chrom chorym na cukrzycę, nie wykazano jego istotnego wpływu na tę chorobę. Podobnie w badaniach Kleefstry, które zostały przeprowadzone w holenderskiej populacji, nie uzyskano zadowalających wyników, a jedynie nieznaczne polepszenie wskaźników lipidowych we krwi na granicy błędu statystycznego.
- chrom a metabolizm lipidów – podawanie chromu zwierzętom laboratoryjnym (szczurom) przyniosło pozytywne wyniki i sprawiło, że badacze chcieli sprawdzić wpływ tego pierwiastka na metabolizm osób zdrowych i tych, u których wykryto nietolerancję glukozy, a także cukrzycę: typu 2, ciężarnych oraz posterydowych. W większości badań wykazano, że dostarczanie chromu osobom zdrowym nie wpływa na gospodarkę lipidową oraz węglowodanową. Nieliczne analizy pokazały jednak, że u ludzi zdrowych związki chromu obniżały stężenie glukozy, insuliny, trójglicerydów, cholesterolu całkowitego, w tym LDL we krwi. Stężenie glukozy, insuliny oraz HbA1c zmalało u pacjentów z cukrzycą typu 2 oraz u kobiet z tzw. cukrzycą ciężarnych. Wynika z tego, że chrom może być pomocnym składnikiem w kontroli glikemii i insulinemii.
- chrom w PCOS – obecnie naukowcy stoją na stanowisku, że chrom to obiecujący związek, który może być w przyszłości stosowany w niwelowaniu objawów PCOS. Badania kliniczne pokazują, że u pacjentek z PCOS chrom obniża masę ciała, poprawia metabolizm glukozy, co znajduje przełożenie na regularność miesiączek, a także zmniejsza nasilenie hirsutyzmu i trądziku.
- chrom a choroby neurodegeneracyjne – przypuszcza się, że chrom może zabezpieczać przed tego typu chorobami, niezbędne są tu jednak dalsze testy, które ostatecznie potwierdzą wpływ tego pierwiastka na pacjentów z takimi problemami. Warto tu przytoczyć badania Watsona z 2005 roku, które wykazały, że chrom zwiększa funkcje kognitywne u chorych na Alzheimera.
- chrom a obniżenie masy ciała – nadal trwają badania związane z wpływem chromu na wspomaganie odchudzania. Autorzy poglądowej pracy „Biologiczne znaczenie chromu III dla organizmu człowieka” Anna Piotrowska, Wanda Pilch, Łukasz Tota, Gabriel Nowak, którzy przeanalizowali publikacje naukowe z lat 1959-2016 związane z chromem, wskazują jednak, że większość badaczy dowodzi braku skuteczności chromu w odchudzaniu i zwiększeniu masy mięśniowej.
Jak widać właściwości lecznicze chromu nie zostały jeszcze do końca zbadane.
Reklama
Chrom w tabletkach
Samodzielne suplementowanie chromu to temat dyskusyjny, ponieważ zdaniem Food and Nutrition Board przy Institute of Medicine nie ma danych, które pozwoliłyby na określenie, jakie jest przeciętne zapotrzebowanie człowieka na chrom. Wystarczającą ilość chromu szacuje się na podstawie spożycia średniego.
Wiele osób sięga po chrom w tabletkach, który jak obiecują producenci ma działać na odchudzanie. Każdą chęć suplementacji tego pierwiastka warto omówić ze specjalistą, ponieważ wyniki badań naukowych związane z jego skutecznością są niejednoznaczne, a nadmiar może powodować skutki uboczne.
Reklama
Niedobór chromu
Do utraty chromu z organizmu przyczynia się stres, niewłaściwa dieta, cukrzyca czy karmienie piersią. U ludzi niedobór chromu objawia się na różne sposoby powodując, m.in.: zaburzenia wzrostu, ból głowy, zmęczenie, hiperinsulinomię, neuropatię i encefalopatię.
Niedobór chromu może wiązać się z podwyższonym cholesterolem całkowitym i jego frakcji LDL, a także niższym stężeniem cholesterolu HDL.
Zapotrzebowanie na chrom rośnie m.in. u:
- osób starszych,
- żywionych parenteralnie,
- pacjentów z hipoglikemią, a także upośledzoną tolerancją glukozy,
- kobiet w ciąży i karmiących,
- chorych na cukrzycę typu 1 i 2,
- osób w okresach nasilonego stresu, intensywnego wysiłku fizycznego.
Warto wówczas w porozumieniu z lekarzem dbać o odpowiednią ilość chromu w diecie.
Reklama
Nadmiar chromu
Niekorzystny dla zdrowia jest również nadmiar chromu, który pojawia się w wyniku nieprawidłowej suplementacji.
Zbyt duża ilość chromu w organizmie może wiązać się z gorszym wchłanianiem żelaza, zwiększając możliwość wystąpienia anemii. Może powodować również problemy z przyswajaniem cynku.
Niektórzy naukowcy wysnuwają tezę, że skutkiem ubocznym nadmiaru chromu jest wystąpienie chorób nowotworowych, np. raka płuc, a także wrzodów dwunastnicy czy wrzodów żołądka.
Inne objawy nadmiaru chromu to toksyczność wobec nerek oraz wysypka.
Chrom to wciąż nieodkryty pierwiastek, a stanowisko naukowców w jego sprawie jest niejednoznaczne.
