Czym jest termoregulacja organizmu? Czy wpływa na odczuwanie zimna?
Termoregulacja jest skomplikowanym mechanizmem pozwalającym utrzymywać stałą ciepłotę ciała mimo zmiennych warunków zewnętrznych, co jest jednym z elementów homeostazy (równowagi ustroju).
W przypadku człowieka organizm dąży do uzyskania temperatury około 36,6 stopnia Celsjusza, która jest optymalna dla gatunku ludzkiego (aczkolwiek możliwe są pewne odstępstwa od tej wartości w przedziale 36-37 stopni, istnieje bowiem w tej materii znaczna zmienność osobnicza).
Oprócz świadomych działań czysto behawioralnych (takich jak ubieranie się adekwatnie do pogody czy wygrzewanie w promieniach słońca), kluczowe znaczenie mają procesy wewnętrzne.
Są one regulowane przez ośrodek znajdujący się części mózgu zwanej podwzgórzem, będący swego rodzaju termostatem. Wpływa on na kilka innych narządów i układów, pobudzając działania umożliwiające podnoszenie lub obniżanie temperatury w zależności od potrzeb.
W praktyce na jej wzrost działają między innymi:
- pobudzenie mięśni wprawianych w drżenia i skurcze, czego efektem są dreszcze, gęsia skórka itd.;
- obkurczenie naczyń krwionośnych znajdujących się w skórze, co zapobiega utracie ciepła przez zewnętrzne powłoki ciała;
- wzmożenie produkcji hormonów tarczycy, które przyspieszają metabolizm organizmu;
- ogrzewanie krwi przez wątrobę;
Obniżenie temperatury możliwe jest zaś dzięki takim działaniom, jak:
- pobudzenie gruczołów potowych, dzięki czemu większe ilości ciepła są wydzielane z organizmu do otoczenia (wypacanie);
- rozszerzenie skórnych naczyń krwionośnych, co również umożliwia odpływ ciepła na zewnątrz;
- ograniczenie aktywności mięśniowej;
- ograniczenie aktywności gruczołu tarczowego;
Odczuwanie zimna może być związane zarówno z prawidłowymi reakcjami (np. w odpowiedzi na niekorzystne warunki atmosferyczne czy różnego typu infekcje), jak też zaburzeniami termoregulacji organizmu (np. przy różnych dysfunkcjach hormonalnych czy neurologicznych).
Oczywiście uczucie chłodu może też być konsekwencją obiektywnych okoliczności (takich jak bardzo niska temperatura otoczenia, nieadekwatny strój czy bardzo niska zawartość tkanki tłuszczowej), których ustrój nie jest w stanie skompensować.
Aby ustalić przyczyny, należy wziąć pod uwagę konkretną sytuację, ogół współwystępujących objawów, a także gwałtowność występujących zaburzeń (czy one są nagłe i ostre, czy też utrzymują się przewlekle).
Reklama
Co może oznaczać ciągłe uczucie zimna? Przyczyny i objawy
Ciągłe uczucie zimna towarzyszące przez wiele dni, tygodni a nawet miesięcy, zwykle związane jest z poważniejszymi zaburzeniami hormonalnymi, krążeniowymi, neurologicznymi, metabolicznymi czy emocjonalnymi.
Oczywiście może się zdarzyć tak, że przyczyną jest trwałe niedogrzanie pomieszczeń czy też nieadekwatny do pogody styl ubierania się, jednak w innych sytuacjach można podejrzewać tło chorobowe.
Potencjalnie powód stanowić mogą między innymi:
- zaburzenia hormonalne, w tym zwłaszcza choroba Hashimoto i niedoczynność tarczycy, których konsekwencją jest spowolnienie metabolizmu;
- zaburzenia krążenia, takie jak choroba Raynauda, w przebiegu której pod wpływem różnych czynników dochodzi do skurczu małych tętnic i niedostatecznego ukrwienia niektórych części ciała, zwłaszcza dystalnych fragmentów kończyn (dłonie, stopy);
- długotrwały stres i zaburzenia nerwicowe, za sprawą których zwiększona pula krwi i znajdującego się w niej tlenu trafia do najważniejszych organów, kosztem pozostałych partii ciała - w efekcie mogą one być niewłaściwie ukrwione, natlenione i ogrzane;
- niskie ciśnienie krwi - również w tym przypadku może występować punktowe uczucie zimna związane z niedokrwieniem krańców rąk i nóg;
- niedobór żelaza prowadzący do anemii, w wyniku której tkanki organizmu pozostają niedotlenione, co negatywnie przekłada się na metabolizm i zdolność wytwarzania ciepła;
- niektóre choroby autoimmunologiczne tkanki łącznej, takie jak toczeń rumieniowaty układowy czy twardzina układowa;
- zaburzenia neurologiczne będące konsekwencją zaawansowanej cukrzycy. Choć w takim przypadku dochodzi przede wszystkim do zmniejszenia wrażliwości na bodźce zewnętrzne, zwiększone może być subiektywne, wewnętrzne wrażenie ciepła lub zimna;
- nadużywanie alkoholu, którego konsekwencją jest obciążenie wątroby oraz rozszerzenie naczyń krwionośnych;
- źle zbilansowana dieta niedostarczająca wystarczającej ilości kalorii oraz prowadząca do niedoborów mineralnych i witaminowych;
- siedzący tryb życia - brak aktywności fizycznej i spędzanie czasu w pozycji siedzącej są przyczyną obniżenia metabolizmu, a także zaburzeń przepływu krwi;
- niski poziom tkanki tłuszczowej i związany z tym brak odpowiedniej warstwy izolacyjnej, a także zwiększona wrażliwość na oddziaływanie warunków zewnętrznych.
Ze względu na mnogość potencjalnych przyczyn, odpowiedź na pytanie, dlaczego ciągle jest mi zimno często jest niemożliwa bez konsultacji lekarskiej i wykonania odpowiednich badań.
Samodzielne próby działania przy tak poważnych problemach zdrowotnych, jak niedoczynność tarczycy czy anemia zwykle są nieskuteczne i nie eliminują przyczyn występujących dolegliwości, mogą natomiast zabierać czas, który warto jest spożytkować na faktyczne leczenie.
Reklama
Nagłe dreszcze i uczucie zimna bez gorączki. Czy to przeziębienie?
Krótkotrwałe, nagłe dreszcze i uczucie zimna zwykle występują w przebiegu infekcji bakteryjnych i wirusowych, takich jak przeziębienie, grypa i wiele innych. Tego typu gwałtowne napady zimna związane są z naturalną reakcją na przebieg zakażenia.
Gorączka to stan utrudniający patogenom namnażanie się, dlatego też organizm celowo podnosi temperaturę. W tym celu w drgania wprawiane są mięśnie - tak właśnie powstają dreszcze.
Jednocześnie występuje pewna rozbieżność między „nastawieniami termostatu” w mózgu wskazującymi już docelową temperaturę, a faktyczną ciepłotą ciała, które dopiero się rozgrzewa. Stąd w czasie, gdy gorączka nabiera na sile, ból mięśni i uczucie zimna.
Zdarza się też, że występują dreszcze i uczucie zimna bez gorączki. Jeśli nie pojawiają się one w sposób chroniczny (co wskazywałoby na jedną z wyżej wymienionych przyczyn), lecz incydentalnie, najprawdopodobniej świadczą o zwykłym wychłodzeniu organizmu.
Reklama
Uczucie zimna wieczorem i w nocy
Wiele osób dotyka uczucie zimna wieczorem i w nocy, a także nad ranem, po przebudzeniu w sposób bardziej zauważalny, niż w środku dnia.
Istnieje wiele potencjalnych przyczyn takiego stanu rzeczy, część z nich ma charakter zupełnie naturalny i fizjologiczny, inne zaś mogą być związane z określonymi schorzeniami.
Wspomnieć można o takich czynnikach, jak:
- ograniczenie aktywności fizycznej, czego konsekwencją jest spowolniony metabolizm;
- przejście z trybu czuwania w stan spoczynku w ramach cyklu dobowego;
- zaburzenia krążenia, które u niektórych osób mogą się nasilać w długotrwale utrzymywanej i niezmiennej pozycji leżącej lub siedzącej;
- stres i napięcie po ciężkim dniu, których skutki często ujawniają się przed snem;
- choroby i zaburzenia takie jak niedoczynność tarczycy, których objawy mogą się nasilać w godzinach nocnych;
- niższa temperatura powietrza na zewnątrz i wewnątrz mieszkania;
Reklama
Skąd się bierze uczucia zimna kończyn dolnych?
Typowym zjawiskiem jest uczucie zimna w stopach i na dłoniach. Przyczyny tego mogą być prozaiczne. Krańcowe odcinki kończyn są w tylko niewielkim stopniu chronione tkanką tłuszczową, a przy tym często wystawione na bezpośrednie działanie warunków zewnętrznych.
Ręce rzadko są okrywane, jeśli nie liczyć rękawiczek, które większość osób nosi dopiero przy ujemnych temperaturach. Także źle dobrane buty mogą nie zapewniać wystarczającej dawki ciepła podczas chłodów.
Z drugiej strony w cieplejsze dni stopy w obuwiu często intensywnie się pocą, co później, na skutek parowania wilgoci, może dawać złudne wrażenie chłodu. Powodem bywa też niekiedy noszenie zbyt ciasnych skarpet, rajstop i spodni, które utrudniają swobodny przepływ krwi.
Przede wszystkim jednak odczuwając regularne uczucie zimna kończyn dolnych i górnych, należy rozważyć tło chorobowe. W grę wchodzić mogą schorzenia powodujące niedostateczne ukrwienie i natlenienie tych części ciała, które są położone najdalej od serca.
Efekt taki może wystąpić przy zaburzeniach krążenia (zwłaszcza w chorobie Raynauda) i innych problemach kardiologicznych (np. miażdżycy), a także na skutek:
- anemii,
- niedoczynności tarczycy,
- cukrzycy,
- niedociśnienia,
- niedoboru witaminy B12.
Jeśli towarzyszy temu mrowienie i drętwienie, pod uwagę można też brać problemy neurologiczne (takie jak rwa kulszowa i wiele innych).
Reklama
Skoki ciśnienia a uczucie zimna
Skoki ciśnienia mogą wywoływać uderzenia gorąca, ale też uczucie zimna. Co ciekawe, może ono wystąpić zarówno na skutek niskiego, jak również wysokiego ciśnienia.
W grę wchodzą mechanizmy bezpośrednie, takie jak niewystarczający przepływ krwi do części ciała położonych najdalej względem serca oraz nadmierne rozszerzanie się skórnych naczyń krwionośnych, co może prowadzić do utraty ciepła.
Przy czym reakcje organizmu w tym zakresie są indywidualne i mogą być odmienne u różnych osób.
Należy pamiętać, że skoki ciśnienia są często skorelowane z innymi poważnymi problemami zdrowotnymi, które również mogą wpływać na nieprawidłowe odczucia termiczne (miażdżyca, cukrzyca, niedoczynność tarczycy i wiele innych).
Utrudnia to identyfikację jednego konkretnego czynnika powodującego objawy.
Reklama
Uczucie zimna przy nerwicy i depresji
Uczucie zimna i dreszcze mogą się pojawiać również na podłożu emocjonalnym. Występujące w tej materii mechanizmy są zróżnicowane i nie zawsze poznane.
W stanach niepokoju, które są częste w przebiegu depresji oraz różnego rodzaju nerwic, równowaga ustroju zostaje głęboko zaburzona. W stresie organizm zaczyna pożytkować większe dawki energii na podtrzymywanie stanu gotowości.
Także wysiłek układu krwionośnego jest skupiony na zabezpieczeniu podstawowych funkcji życiowych. Dochodzi przy zaburzeniach emocjonalnych do nietypowego wydzielania poszczególnych hormonów. Możliwe są silne wahania ciśnienia.
Ogromne znacznie ma też zmniejszenie mobilności. Osoby dotknięte depresją często rezygnują z aktywności fizycznej, znaczną część dnia spędzając nieruchomo w pozycji leżącej lub siedzącej. To w naturalny sposób wiąże się ze spowolnieniem metabolizmu, przyczyniając się do powstawania uczucia chłodu.
Poza tym sądzi się, iż pacjenci z zaburzeniami depresyjnymi mogą mieć rozregulowany mechanizm termoregulacji także na poziomie ośrodka nim zarządzającego.
Jakie są przyczyny uczucia zimna na plecach?
Wiele osób skarży się na uczucie zimna na plecach. Potencjalne przyczyny tego zjawiska również są wielorakie.
Jeśli problem występuje ze szczególnym natężeniem wzdłuż kręgosłupa, można podejrzewać chorobę zwyrodnieniową, dyskopatię i inne tego typu schorzenia, w przebiegu których występują nieprawidłowe uciski na okoliczne struktury nerwowe, zaburzone też może być lokalnie krążenie.
Efektem tego są różne doznania, w tym:
- ból,
- mrowienie,
- nieprawidłowe czucie (przeczulica lub obniżenie wrażliwości, wrażenie gorąca lub zimna).
W zależności od lokalizacji schorzenia, może to być odczuwane zarówno w górnej części pleców, między łopatkami (odcinek piersiowy kręgosłupa), jak też w okolicy lędźwiowej, czyli na samym dole.
Inne możliwie przyczyny, to między innymi nadmierna reakcja na stres, wzmożony wysiłek fizyczny, a także gorączka - wszystko to, co powoduje intensywne pocenie się (a pamiętać należy, że właśnie na plecach znajdują się duże ilości gruczołów potowych).
Hormony a uczucie zimna
Uczucie zimna może mieć związek z wahaniami poziomu hormonów, zarówno fizjologicznymi (na przykład u kobiet przed okresem i w czasie ciąży), jak też patologicznymi (niedostateczna produkcja hormonów tarczycowych, a także wyrzut różnego typu hormonów stresu zaburzających działanie układu termoregulacji).
Miesiączkujące kobiety często zauważają lekkie podwyższenie ciepłoty ciała, a także dreszcze i uczucie zimna w okresie poprzedzającym wystąpienie krwawienia, czyli w tzw. fazie lutealnej.
Ma to związek działaniem hormonu płciowego progesteronu, który właśnie w tym momencie osiąga najwyższe stężenie. Powoduje on rozszerzenie naczyń krwionośnych, obniża ciśnienie krwi, może też wpływać na ośrodek termoregulacji, powodując wzrost temperatury.
Uczucie zimna w ciąży
Bardzo często występuje uczucie zimna w ciąży, przy czym zjawisko to jest obserwowane przede wszystkim na początku, w pierwszym trymestrze.
W tym czasie dochodzi do szybkiego wzrostu stężenia wspomnianego wcześniej progesteronu, w pierwszych tygodniach wciąż produkowanego przez tzw. ciałko żółte, a później przez łożysko. Jest on niezbędny do zagnieżdżenia się zarodka w macicy, a później - prawidłowego rozwoju ciąży.
Tak, jak w ostatniej fazie cyklu miesięcznego, może powodować szereg dodatkowych objawów, takich jak lekkie podwyższenie temperatury ciała, dreszcze i uczucie zimna. Są to jedne z pierwszych niespecyficznych symptomów ciąży. Ze względu na swój charakter niekiedy mylnie są utożsamiane z oznakami przeziębienia.
W 2 trymestrze ciąży uczucie zimna związane z działaniem progesteronu powinno przestać występować, mogą natomiast pojawiać się napady gorąca.
Jeżeli mimo zbliżającej się daty porodu, ciężarna wciąż odczuwa chłód, należy ten problem omówić z lekarzem i ewentualnie skonsultować z innymi specjalistami. Przyczyną może być niedoczynność tarczycy, a także zaburzenia krążenia oraz stany neurologiczne.
Uczucie zimna przy chorobach tarczycy
Uczucie zimna jest jednym z najczęściej notowanych i najbardziej typowych objawów choroby Hashimoto oraz niedoczynności tarczycy, a więc zaburzeń, w przebiegu których ograniczona zostaje synteza hormonów wytwarzanych przez gruczoł tarczowy.
Efektem tego jest spowolniony metabolizm. Ponieważ ciepło powstaje między innymi w procesie spalania kalorii, zaburzenie tego mechanizmu przekłada się na zwiększone odczuwanie chłodu. Sytuacja odwrotna ma miejsce w przypadku nadczynności tarczycy.
W diagnostyce tego typu chorób kluczowe znaczenie ma badanie poziomu hormonów gruczołu tarczowego T4 i T3, a także produkowanej przez przysadkę mózgową substancji znanej jako TSH.
Dla rozpoznania istotna jest też ocena innych występujących symptomów, takich jak przewlekłe zmęczenie i ospałość, przybieranie na wadze, zaburzenia poznawcze i emocjonalne.
Dlaczego starszym osobom ciągle jest zimno?
Zjawiskiem typowym jest uczucie zimna u starszych osób, co ma związek z licznymi procesami fizjologicznymi i chorobowymi zachodzącymi na przestrzeni lat i często kumulującymi się w podeszłym wieku.
Duże znaczenie mają między innymi zaburzenia krążenia. Mogą one być związane z postępującą miażdżycą, niewydolnością mięśnia sercowego i wieloma innymi tego typu problemami.
Z wiekiem obniża się też metabolizm - wskutek osłabionego spalania mniejsza ilość energii jest zamieniana na ciepło. W ostatnich dekadach życia rośnie ryzyko zachorowania na cukrzycę, a im dłużej ona trwa, tym większe zagrożenie powikłaniami.
Z wiekem słabną również poszczególne mechanizmy adaptacyjne, w tym zdolności ośrodka termoregulacji w mózgu.
Co robić jak ciągle mi zimno?
Ciągle mi zimno, co robić - to bardzo często stawiane pytanie. W pierwszej kolejności należy zwiększyć dawkę aktywności fizycznej oraz zweryfikować codzienną dietę, tak by stała się ona bardziej wartościowa. Jeśli to nie przynosi rezultatu, warto skonsultować się z lekarzem.
Można bowiem podejrzewać, że przewlekłe uczucie zimna jest objawem jednego z wymienionych wyżej schorzeń lub zaburzeń. Leczenie w takim przypadku uzależnione jest przede wszystkim od stwierdzonej jednostki chorobowej.
Pacjent może otrzymać leki hormonalne (przy niedoczynności tarczycy), poprawiające krążenie, regulujące ciśnienie, antydepresyjne, przeciwlękowe i wiele innych - wszystko zależy od diagnozy.
Przy przeziębieniach i grypie doraźnie sytuację mogą wspomagać leki przeciwgorączkowe, hamując wzrost temperatury. Warto jednak pamiętać, że ze względu na skutki uboczne nie mogą one być stosowane długotrwale.
Istnieje jeszcze cały szereg sposobów domowych, takich jak picie gorącej herbaty, ciepłe kąpiele czy wygrzewanie się pod kołdrą. Są to jednak działania czysto objawowe. W żaden sposób nie rozwiązują one problemu, jeśli uczucie zimna jest związane z przewlekłymi chorobami endokrynologicznymi, kardiologicznymi, metabolicznymi czy neurologicznymi.
