Jak wygląda ciemiączko?
Ciemiączko składa się z gęstej tkanki łącznej pokrytej skórą. Ze względu na swoją funkcję jest miękkie i elastyczne, co pozwala na pewną ruchomość kości czaszki.
Warto wiedzieć, że po porodzie człowiek ma dwa główne ciemiączka: ciemiączko przednie (znajdujące się między kośćmi czołowymi a ciemieniowymi) oraz ciemiączko tylne (między kośćmi ciemieniowymi a potyliczną). Istnieją także mniejsze ciemiączka, które kształtują się w życiu płodowym, a u niemowlaka są już prawie niewyczuwalne.
Młodzi rodzice najczęściej dowiadują się, co to ciemiączko, w szkole rodzenia lub zaraz po porodzie, gdy lekarz dokonuje pomiaru i oceny, jak wygląda ciemiączko, czy jest prawidłowo umiejscowione i czy jego rozmiary mieszczą się w normie.
W tym miejscu warto zaznaczyć, że rozmiar ciemiączka u noworodka może się różnić. Średnio ciemiączko przednie ma około 2-3 cm szerokości i 3-4 cm długości. Ciemiączko tylne jest mniejsze, o średnicy około 0,5-1 cm.
Jeśli rodzic zastanawia się, gdzie jest ciemiączko u niemowlaka, wystarczy, że delikatnie poszuka pod palcami miękkiego obszaru na główce dziecka. Raczej wyczujemy ciemiączko przednie – mniej więcej w miejscu, gdzie dorosły ma szew wieńcowy.
Ciemiączko tylne (ciemieniowo-potyliczne) znajduje się bliżej tyłu głowy i jest znacznie mniejsze niż przednie. Zresztą zazwyczaj zamyka się wcześniej, w pierwszych miesiącach życia.
Zdarza się, że rodziców niepokoi ciemiączko bardzo małe, np. 1x1 cm po urodzeniu - jednak warto uwzględnić, że jest to kwestia bardzo indywidualna. Niektóre dzieci są drobne, więc mogą mieć też mniejsze ciemiączko.
O wiele ważniejszą kwestią jest fakt, jak zmienia się obwód głowy dziecka w kolejnych miesiącach. Warto podzielić się obserwacjami z zaufanym pediatrą.
Rodziców malutkich dzieci często niepokoi też pulsowanie ciemiączka. Na szczęście nie jest to powód do obaw. Lekko pulsujące ciemiączko jest normalnym, zdrowym objawem - efektem krążenia krwi w naczyniach mózgu.
Natomiast jeśli ciemiączko jest bardzo wypukłe lub wklęśnięte, może to wskazywać na problem, taki jak nadciśnienie śródczaszkowe lub odwodnienie – wówczas należy skontaktować się z lekarzem.
Ciemiączko u dziecka jest zazwyczaj wyczuwalne do drugiego roku życia. Jeśli, w wyjątkowej sytuacji, potrafimy odnaleźć ciemiączko u osoby dorosłej, wskazuje to na zaburzenia genetyczne lub inne schorzenia, które wymagają bezwzględnej kontroli lekarza.
Reklama
Kiedy zarasta ciemiączko?
Zarastanie ciemiączka jest ważnym etapem w rozwoju dziecka i może dostarczyć ważnych informacji na temat jego zdrowia i rozwoju.
Wielu rodziców wyczekuje chwili, kiedy zarasta ciemiączko - delikatnie szukają pod palcami zmian w obrębie czaszki malucha. Warto jednak wiedzieć, że nie istnieje jeden moment, kiedy zrasta się ciemiączko - to raczej dość długi i rozłożony w czasie proces.
Warto dodać, że proces ten zależy od indywidualnych cech dziecka, dlatego odpowiedź na pytanie: ile zrasta się ciemiączko, nie jest jednoznaczna.
Na początku daje się wyczuć, jak zmienia się ciemiączko tylne. Kiedy zarasta, można zauważyć stwardnienie w części ciemieniowo-potylicznej. To ciemiączko u niemowląt jest mniejsze i zwykle zamyka się wcześnie, w ciągu pierwszych kilku miesięcy życia. Zgodnie z normą powinno się zasklepić do 6. miesiąca życia.
Z kolei ciemiączko przednie, kiedy zarasta, daje się wyczuć jako stwardnienie w części czołowo-ciemieniowej czaszki.
Rodziców często nurtuje pytanie, do kiedy zrasta się ciemiączko. Przednie ciemiączko u dziecka może pozostać otwarte do 18 miesiąca życia dziecka. Natomiast jeśli ciemiączko przednie nie zacznie się zamykać u półtorarocznego dziecka lub jeśli pozostanie otwarte po 24. miesiącu życia, warto skonsultować się z lekarzem.
Późne zarastanie ciemiączka może być oznaką pewnych zaburzeń. Niezarośnięte ciemiączko np. u dwulatka może oznaczać:
- niedobór witaminy D,
- podwyższony poziom związków fosforu we krwi,
- pewne choroby genetyczne lub inne schorzenia.
Jeśli zostanie zdiagnozowana konkretna przyczyna opóźnienia zamykania się ciemiączka, lekarz może zalecić odpowiednie leczenie, takie jak suplementacja witaminy D.
Warto mieć świadomość, że jeśli rodzice mają jakiekolwiek obawy dotyczące ciemiączka swojego dziecka, powinni być w stałym kontakcie z lekarzem pediatrą, który może dokładnie je ocenić, obserwować, kiedy zarastają i monitorować rozwój czaszki niemowlęcia.
Skutki szybko zarastającego ciemiączka
Wszelkie nieprawidłowości w kształcie, rozmiarze i tempie zmian, jak np. przedwczesne zarastanie ciemiączka, wykrywa się w trakcie rutynowych pomiarów podczas wizyt u pediatry. Badanie jest bardzo ważne, ponieważ pozwala lekarzowi monitorować rozwój czaszki dziecka.
Warto pamiętać, że aby pomiar był dokładny, niemowlę powinno być spokojne, dlatego najlepiej przyjść zaraz po karmieniu lub w czasie snu malucha, niwelując ryzyko niepotrzebnego stresu i płaczu dziecka.
Do mierzenia ciemiączka lekarz lub pielęgniarka używa suwmiarki lub miarki taśmowej. Długość mierzy się od początku do końca ciemiączka wzdłuż jego najdłuższej osi, natomiast szerokość - poprzecznie, w najszerszym miejscu ciemiączka. Tak samo mierzy się ciemiączko na czole, jak i na potylicy.
Pomiaru ciemiączka dokonuje się zaraz po porodzie, podczas wizyt kontrolnych w 1., 2., 4., 6., 9. i 12. miesiącu życia dziecka, a następnie w miarę zarastania ciemiączka - w 15. i 18. oraz w 24. miesiącu życia.
W miarę jak ciemiączko się zamyka, lekarz może przestać je regularnie mierzyć, chyba że istnieją jakieś obawy dotyczące rozwoju czaszki dziecka.
Wyniki są zapisywane w dokumentacji medycznej malucha. Lekarz porównuje wymiary ciemiączka z normami wiekowymi, aby ocenić, czy są one w zakresie typowym dla wieku dziecka.
W tej sytuacji na jaw wychodzą nieprawidłowości w budowie i zarastaniu ciemiączka. Już w pierwszym pomiarze ciemiączka lekarz zauważy anomalię.
Brak ciemiączka lub bardzo małe ciemiączko u noworodków jest charakterystyczne dla przedwczesnego skostnienia szwów czaszkowych (klasyfikowane w systemie ICD-10 jako Q75). Powoduje ono ograniczenie wzrostu czaszki w miejscu zamkniętego szwu, co może prowadzić do nieprawidłowego kształtu głowy.
Kraniosynostoza może występować, jako izolowany stan lub jako jeden z symptomów zespołu genetycznego, jak zespół Aperta, czy zespół Crouzona.
Małe ciemiączko może też być wynikiem narażenia matki na działanie toksyn w czasie ciąży. Niestety szkodliwe substancje mogą wpływać na rozwój czaszki płodu.
Zdarza się też, że wcześniaki mogą mieć bardziej zrośnięte ciemiączka w porównaniu z noworodkami urodzonymi o czasie, chociaż nie jest to regułą. Zarośnięte ciemiączko w wieku 6 miesięcy może wskazywać na zaburzenia metaboliczne, które oddziałują na rozwój i mineralizację kości czaszki.
Niestety, szybko zarastające ciemiączko ma liczne skutki zdrowotne - w większości negatywne. Ze względu na fakt, że w pierwszych latach życia mózg nadal rośnie, przedwcześnie zarastajace ciemiączko może prowadzić do wzrostu ciśnienia wewnątrzczaszkowego, co z kolei może wpływać na rozwój mózgu i zaburzenia wzroku czy opóźnienia w rozwoju neurologicznym. Głowa może przyjąć nieprawidłowy kształt.
Dzieci z przedwcześnie zamykającym się ciemiączkiem mogą doświadczać bólów głowy, drażliwości i innych objawów neurologicznych.
Remedium na szybko zarastające ciemiączko jest zabieg chirurgiczny, mający na celu korektę kształtu głowy.
Reklama
Zapadnięte ciemiączko
Pediatrzy uwrażliwiają rodziców w kwestii prawidłowego wyglądu ciemiączka. Dlatego też wielu opiekunów maluchów zastanawia się, jak rozpoznać zapadnięte ciemiączko. W tym celu często szukają w wyszukiwarkach zdjęcia zapadniętego ciemiączka. To zawsze pomaga, jednak najlepiej samemu dokonać oceny.
Oto jak wygląda zapadnięte ciemiączko: przede wszystkim jest wklęsłe i może wyglądać jak niewielkie wgłębienie na główce dziecka. Skóra wokół niego może być bardziej napięta i twarda w dotyku.
W odróżnieniu od zdrowego ciemiączka, które jest delikatnie tętniące w rytmie bicia serca, zapadnięte ciemiączko pulsuje mniej lub niezauważalnie.
Najczęstsza sytuacja, gdy rodzice obserwują zapadnięte ciemię, wiąże się z odwodnieniem. Wówczas zanotujemy rzadkie moczenie, suche usta, płacz bez łez czy zwiększoną senność. Należy podać dziecku płyny i skonsultować się z lekarzem.
Czasem przyczyną może być niedożywienie. Brak odpowiedniej ilości składników odżywczych lub zaburzenia metaboliczne mogą powodować zapadnięcie się ciemiączka.
Zdarza się, że obserwujemy lekko zapadnięte ciemiączko, gdy dziecko jest w pozycji pionowej (na przykład siedzącej lub stojącej), ale ciemiączko wraca do normalnego stanu, gdy dziecko jest w pozycji poziomej (leżącej). Może to być spowodowane tymczasowym spadkiem ciśnienia płynu mózgowo-rdzeniowego wewnątrz czaszki.
Choć brzmi to bardzo poważnie, przyczynami mogą być: odwodnienie, wymioty, biegunka lub nadmierne pocenie się.
Zawsze, gdy pojawią się obawy dotyczące ciemiączka – np. zapadnięte ciemiączko jest duże, towarzyszą mu zmiany w zachowaniu dziecka, warto skonsultować się z lekarzem pediatrą, który może dokładnie ocenić stan dziecka i zalecić odpowiednie działania.
Reklama
Wypukłe ciemiączko
Rodzic, który zauważy wypukłe ciemiączko u niemowlaka, powinien niezwłocznie skontaktować się z lekarzem pediatrą. Wypukłe ciemiączko może być oznaką poważnego problemu medycznego, który wymaga oceny i leczenia - szczególnie, gdy wypukłe ciemiączko pojawia się przy gorączce.
Najgorszy scenariusz dotyczy wzrostu ciśnienia wewnątrzczaszkowego. Jego przyczyną mogą być:
- krwotok wewnątrzczaszkowy,
- infekcje, guzy mózgu,
- nadmierne gromadzenie się płynu mózgowo-rdzeniowego,
- zapalenie opon mózgowych.
Na szczęście nie wszystkie scenariusze są równie przerażające. Czasem wypukłe ciemiączko u niemowlaka to efekt nadmiernej podaży witaminy D.
Lekarze pediatrzy często słyszą pytanie o wypukłe ciemiączko a ząbkowanie. Chociaż ząbkowanie może powodować u niemowląt drażliwość, ślinotok czy gorączkę, nie ma dowodów na bezpośredni związek między ząbkowaniem a wypukłością ciemiączka.
Podobnie gorączka sama w sobie nie powoduje wypukłości ciemiączka, natomiast być objawem innych chorób, które to powodują.
Reklama
Objawy uszkodzenia ciemiączka
Nawet najtroskliwszym rodzicom może zdarzyć się wypadek. Co zrobić, gdy nastąpiło uderzenie w ciemiączko?
Chociaż jest ono elastyczne i zaprojektowane tak, aby chronić mózg niemowlęcia, silne uderzenie może je uszkodzić.
Jeśli doszło do uderzenia w ciemiączko, a dziecko jest niespokojne, nie przestaje płakać, wymiotuje, lub wykazuje jakiekolwiek inne niecodzienne objawy, należy natychmiast skontaktować się z lekarzem.
Uszkodzone ciemiączko generuje specyficzne objawy. Przede wszystkim może stać się bardziej wypukłe lub zapadnięte, a dodatkowo pojawić się mogą:
- obrzęk i zaczerwienienie,
- krwiak,
- ból,
- drażliwość,
- senność,
- trudności z jedzeniem.
Jeżeli uderzenie było bardzo mocne i doszło do poważniejszego urazu mózgu, wystąpić mogą: nudności, wymioty, drgawki, a nawet fiksacja wzroku.
Tak poważne uderzenie w ciemiączko może mieć potężne konsekwencje, jak np.:
- zwiększenie ciśnienia wewnątrzczaszkowego,
- krwiak podokostnowy,
- uraz mózgu,
dlatego dziecko powinien niezwłocznie zbadać lekarz. Ciemiączko jest elastyczne i wytrzymałe, ale nieodporne na bezpośrednie uderzenie, dlatego warto wiedzieć jak dbać o ciemiączko na co dzień.
Podstawową zasadą jest delikatność podczas pielęgnacji. W kąpieli należy unikać silnego pocierania lub drapania jego obszaru. Najlepiej sięgnąć po ściereczkę lub gąbkę, a do czesania wybrać bardzo miękką szczotkę.
Starajmy się unikać niepotrzebnego nacisku na tę okolicę. Podczas noszenia warto upewnić się, że główka jest odpowiednio podparta. Podczas spacerów w upalne dni nie zapomnijmy kapelusza, aby chronić główkę dziecka przed bezpośrednim nasłonecznieniem.
Choć pediatra rutynowo bada ciemiączko podczas wizyt kontrolnych, warto samemu zwracać uwagę na nie pod kątem wszelkich nieprawidłowości, takich jak: wypukłość, zapadnięcie, zaczerwienienie lub obrzęk.
Chociaż niemowlęta są z natury dość wytrzymałe, w trosce o ich bezpieczeństwo warto unikać sytuacji, które mogą prowadzić do ryzyka urazów głowy.
W przypadku jakichkolwiek obaw dotyczących ciemiączka, warto skonsultować się z pediatrą. Lekarz może dostarczyć dodatkowych wskazówek dotyczących pielęgnacji i monitorowania ciemiączka.
Reklama
USG przezciemiączkowe. Co wykrywa?
Jeżeli istnieją podejrzenie nieprawidłowości w rozwoju neurologicznym dziecka, warto wiedzieć, że zdiagnozować je pomoże usg głowy - przezciemiączkowe.
USG ciemiączka to badanie ultrasonograficzne, które wykorzystuje fale dźwiękowe do obrazowania struktur mózgu niemowlęcia. Dzięki elastyczności, którą charakteryzuje się niezrośnięte ciemiączko, można przeprowadzić badanie przezciemiączkowe w sposób bezbolesny dla dziecka i nieinwazyjny.
Badanie może być zlecone przez neonatologa, pediatrę lub neurologa dziecięcego, jeśli istnieją obawy dotyczące rozwoju neurologicznego dziecka lub jeśli maluch wykazuje objawy sugerujące nieprawidłowości w funkcjonowaniu mózgu. Także wcześniakom rutynowo zleca się usg przezciemiączkowe. Co wykrywa badanie?
USG główki u niemowlaka pozwala na ocenę rozwoju mózgu dziecka, wykrywa ewentualne krwawienia wewnątrzczaszkowe i umożliwia diagnostykę wodogłowia oraz innych nieprawidłowości strukturalnych mózgu.
USG przezciemiączkowe jest dostępne w ramach świadczeń gwarantowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia, zwłaszcza dla wcześniaków lub niemowląt z podejrzeniem problemów neurologicznych. Jeśli badanie jest zlecone przez lekarza w ramach NFZ, jest bezpłatne.
Jeśli rodzice profilaktycznie chcieliby wykonać USG przezciemiączkowe prywatnie, mogą wykupić badanie. Wiele prywatnych placówek medycznych oferuje USG przezciemiączkowe. Cena waha się najczęściej między 200-300 zł, w zależności od lokalizacji.
Planując USG przezciemiączkowe, warto wiedzieć, do kiedy można je wykonać. Najczęściej badanie jest wykonywane u niemowląt do 6-9 miesiąca życia, zanim ciemiączko zacznie się zamykać. Po tym czasie jakość obrazu może być nieodpowiednia z powodu zrośnięcia kości czaszki.
Podsumowując, USG przezciemiączkowe to bezpieczne i nieinwazyjne badanie, które pozwala na ocenę struktur mózgu niemowlęcia. Jest to szczególnie ważne narzędzie diagnostyczne dla wcześniaków i niemowląt z podejrzeniem problemów neurologicznych.
