Czy ból ucha u dziecka zdarza się często?
Ból ucha u dziecka jest jednym z najczęściej spotykanych powodów konsultacji pediatrycznych. Dotyczy on zwłaszcza grupy dzieci młodszych do 5 roku życia.
Objawy zapalenia ucha u dziecka to m.in.:
- silny, rozpierający ból ucha,
- uczucie pełności w uchu,
- pulsujący ból głowy,
- upośledzenie słuchu o różnych nasileniach,
- szum w uszach,
- gorączka (u dzieci nawet do 40ºC, często z współwystępującą biegunką, dziecko może być rozdrażnione, płaczliwe),
- ogólne złe samopoczucie,
- niepokój i zaburzenia snu,
- utrata apetytu, u niemowlaków występuje niechęć do ssania,
- obfity wyciek ropny o nieprzyjemnym zapachu,
- może dojść do perforacji błony bębenkowej, co łączy się ze złagodzeniem lub ustąpieniem dolegliwości bólowych,
- możliwa bolesność uciskowa wyrostka sutkowatego,
- małe dzieci próbują dotknąć ucha bądź je zakryć.
Poza uciążliwymi dolegliwościami choroba może doprowadzić do stałego pogorszenia lub utraty słuchu, a nawet do porażenia nerwu twarzowego. Aby zapobiec powikłaniom u dziecka, powinno się jak najszybciej rozpocząć leczenie.
Reklama
Przyczyny bólu ucha u dziecka
Ta dolegliwość może być bezpośrednio spowodowana zmianami w obrębie struktur samego ucha, ale może też być tzw. bólem udzielonym - wywołanym przez pośrednie procesy chorobotwórcze w obrębie gardła, krtani, nosa czy jamy ustnej.
Do przyczyn bezpośrednich bólu ucha możemy zaliczyć:
- ostre zapalenie ucha środkowego,
- zapalenie ucha zewnętrznego,
- uraz,
- ciało obce w uchu,
- zapalenie wyrostka sutkowatego,
- obecność czopa woskowinowego,
- nieumiejętne płukanie zatok.
Wśród przyczyn pośrednich dolegliwości usznych wymienić należy:
- ból gardła,
- ból zęba,
- zapalenie zatok obocznych nosa,
- zapalenie ślinianki przyusznej lub okolicznych węzłów chłonnych.
Przyczyną bólu może być także przewlekłe zapalenie ucha środkowego.
Nastąpić wtedy może:
- ostre zapalenie wyrostka sutkowatego,
- niedowład lub porażenie nerwu twarzowego,
- zapalenie błędnika,
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
- ropień nadtwardówkowy i podtwardówkowy,
- zakrzepowe zapalenie zatoki esowatej.
Skąd się bierze zapalenie ucha u dziecka?
Zapalenie ucha u dziecka często zaczyna się od przeziębienia w postaci wirusowej infekcji górnych dróg oddechowych, które powoduje zapalenie trąbki słuchowej. Zapalenie może doprowadzić do całkowitego jej zablokowania, zamykając płyn w uchu środkowym.
Gromadzący się wysięk powoduje ucisk na błonę bębenkową, jej niedokrwienie, co w konsekwencji może spowodować perforację i ustąpienie dolegliwości bólowych. O dokonanej perforacji świadczy wydzielina w przewodzie słuchowym lub wyciek z ucha (najpierw surowiczy, potem ropny).
Ze względu na ważne funkcje, jakie pełni trąbka słuchowa, istotne jest utrzymanie jej prawidłowej drożności.
Reklama
Ból ucha u dziecka bez gorączki
Ostre zapalenie ucha często przebiega bez gorączki, a nawet bez bólu. Największa zachorowalność przypada na 6-24 miesiąc życia. Uważa się, że 19-63% dzieci do 1. roku życia co najmniej jeden raz doświadczyło zapalenia ucha (źródło: Alho O., Koivu M., Sorri M., Rantakallio P. The occurrence of otitis media in infants…)
Zapalenie ucha zewnętrznego
Ból ucha u dziecka bez gorączki może mieć różne podłoże, począwszy od powikłań po katarze, poprzez obecność w uchu ciała obcego, stan pourazowy, czopy woskowinowe aż po infekcje.
Ból ucha u dziecka związany z ostrym stanem zapalnym ucha zewnętrznego również może objawiać się bez podwyższonej temperatury ciała.
Zapaleniu ucha zewnętrznego mogą towarzyszyć:
- bardzo silne dolegliwości bólowe, nawet przy najlżejszym dotknięciu płatka usznego,
- obrzęk przewodu słuchowego,
- świąd,
- nasilanie się bólu przy żuciu,
- promieniowanie bólu do szczęki.
Ponadto dziecko może trzymać się za ucho, zakrywać je rączką, płakać i krzyczeć z bólu, nie pozwalać się dotknąć w okolice ucha.
Zapalenie ucha środkowego
W przypadku zapalenia ucha środkowego, bólowi może towarzyszyć pogorszenie słuchu i wysięk z ucha. Małe dziecko może być rozdrażnione, płaczliwe i chwytać rączką za ucho. Ból ucha u dziecka bez gorączki może nasilać się w nocy i wybudzać malucha ze snu.
Jest to najczęstsza przyczyna dolegliwości. Ostre zapalenie ucha środkowego wywoływne jest przez:
- zakażenia bakteryjne i wirusowe górnych dróg oddechowych,
- dysfunkcję trąbki słuchowej,
- podciśnienie w jamie bębenkowej,
- zaburzenia transportu rzęskowo-śluzowego.
Na częstość występowania tej choroby mają wpływ:
- złe warunki socjalno-ekonomiczne,
- sezonowe infekcje wirusowe,
- sztuczne karmienie w okresie niemowlęcym,
- palenie tytoniu w domu, uczęszczanie do żłobka lub przedszkola,
- wiek poniżej 6 lat,
- zaburzenia immunologiczne,
- rozszczep podniebienia,
- zespół Downa,
- rodzinne czynniki genetyczne.
U dzieci z zapaleniem ucha środkowego może, ale nie musi wystąpić gorączka.
Inne przyczyny bólu ucha
Ból ucha u dziecka bez gorączki może również występować bez objawów stanu zapalnego i co za tym idzie, mieć zupełnie inne podłoże. Dolegliwości bólowe ucha mogą towarzyszyć dziecku przy:
- zapaleniu migdałków,
- dysfunkcji stawów skroniowo-żuchwowych,
- przy bólu zęba.
Reklama
Ból ucha u dziecka przy katarze
Ból ucha u dziecka przy katarze powodują zazwyczaj te same wirusy, które wywołują infekcję górnych dróg oddechowych. Stan ten nazywany jest kataralnym zapaleniem ucha, bądź nieżytowym zapaleniem ucha i stanowi rodzaj powikłania po przeziębieniu.
W tym przypadku, ból wywołują patogeny, które z błony śluzowej nosa przedostają się na błonę śluzową trąbki słuchowej i ucha środkowego. Podczas kataru, śluzówka nosa dziecka produkuje nadmiar wydzieliny, która częściowo spływa nosem, a częściowo do gardła.
Tam z kolei znajduje się ujście do wspomnianej trąbki słuchowej. U dzieci trąbki słuchowe są krótsze i szersze niż u dorosłych, dlatego ból ucha przy katarze mogą odczuwać znacznie częściej.
Reklama
Jak rozpoznać ból ucha u dziecka?
W przypadku pojawienia się bólu ucha u dziecka należy w pierwszej kolejności ocenić stopień nasilenia dolegliwości. Poziom bólu można zbadać dotykając okolicy ucha dziecka.
Ponadto należy sprawdzić, czy w uchu nie znajduje się ciało obce lub nadmiar woskowiny oraz czy nie ma wysięku z ucha. Należy również zmierzyć temperaturę ciała dziecka, sprawdzić drożność nosa oraz ocenić, czy nie męczą go również inne dolegliwości.
W przypadku bólu ucha koniecznie należy zasięgnąć opinii pediatry lub laryngologa w celu ustalenia przyczyny dolegliwości i wdrożenia odpowiedniego sposobu leczenia. Podstawowym badaniem w diagnostyce bólu ucha jest badanie otoskopowe.
Powinno być ono przeprowadzone również u:
- dzieci gorączkujących (zwłaszcza niemowląt),
- dzieci z infekcjami dróg oddechowych,
- u wymiotujących niemowląt,
- dzieci manifestujących nieuzasadniony niepokój,
- pacjentów zgłaszających niedosłuch.
Wykonać można również tympanometrię, czyli obiektywne badanie słuchu. Pozwala ono wykryć zapalenie ucha i niedosłuch.
Reklama
Co na ból ucha u dziecka? Domowe leczenie
Domowe sposoby można stosować w przypadku, gdy nie mamy do czynienia z poważniejszą infekcją.
W przypadku podejrzenia zapalenia ucha środkowego, ciała obcego w uchu, czy zauważeniu innych niepokojących objawów, dziecku powinien udzielić pomocy lekarz.
Jeżeli nie ma przeciwwskazań ze strony lekarza, można stosować domowe sposoby, które mają przede wszystkim rozgrzać obolałe miejsca i w ten sposób uśmierzać ból. Warto również dziecku podać leki bez recepty np. przeciwbólowe w formie tabletek albo kropli.
Domowe sposoby na ból ucha u dziecka to m.in.:
- olejek kamforowy – należy wcierać 1-2 krople z tyłu małżowiny usznej, do 3 razy dziennie;
- oliwa z oliwek – delikatnie podgrzaną oliwę (ma być ciepła, nie gorąca), można w niewielkich ilościach (kropelkach) aplikować bezpośrednio do ucha.
- okład z cebuli – surowe plastry cebuli można owinąć czystą szmatką, bądź sok wcześniej wyciśnięty z cebuli wykorzystać do zrobienia kompresu, który przykładamy do ucha. Do kompresu można również użyć cebuli ugotowanej do miękkości.
- czosnek - ze względu na swoje właściwości antyseptyczne, sokiem wyciśniętym ze świeżego czosnku można delikatnie smarować wewnętrzną stronę ucha.
- rozgrzewanie ucha okładami z ciepłej wody, bądź przyłożenie do ucha termoforu.
- delikatny masaż ucha - doprowadzi do poprawienia krążenia, ale nie spowoduje dodatkowych dolegliwości bólowych,
- geranium - należy urwać listek, uformować kulkę i ją zgnieść, by roślina puściła sok, a następnie włożyć ją ostrożnie do ucha.
Reklama
Jak leczyć ból ucha u dziecka?
Domowe sposoby na zapalenie ucha u dziecka nie wyleczą schorzenia, a mogą jednie pełnić funkcję pomocniczą w łagodzeniu dolegliwości bólowych. Ciepłe suche okłady mogą przyspieszyć pęknięcie błony bębenkowej i tym samym udrożnić odpływ dla wydzieliny.
Leczenie bakteryjne zapalenia ucha polega głównie na farmakoterapii.
W leczeniu stosuje się:
- leki łagodzące objawy choroby,
- leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, które zmniejszają proces zapalny w obrębie trąbki słuchowej
- antybiotyki.
Ból ucha, zwłaszcza podczas pierwszej doby, należy leczyć bez względu na decyzję o zastosowaniu antybiotyku.
Natychmiastowe zastosowanie antybiotyku jest zalecane: u dzieci:
- poniżej 6 miesiąca życia,
- poniżej 2 roku życia z obustronnym zapaleniem ucha środkowego,
- z wysoką gorączką, wymiotami lub wyciekiem z ucha.
Należy rozważyć wykonanie tympanopunkcji z odessaniem zmian zapalnych, przepłukaniem jamy bębenkowej, a w niektórych przypadkach zalecany jest drenaż wentylacyjny.
Jak jeszcze złagodzić ból ucha?
W niektórych przypadkach wprowadza się leki przeciwhistaminowe i krople do nosa zawierające substancje obkurczające naczynia, w celu udrożnienia ujścia ucha od strony gardła.
Niekiedy konieczne okazuje się też wykonanie paracentezy, czyli zabiegu polegającego na nacięciu błony bębenkowej, żeby umożliwić odpływ ropnej wydzieliny z ucha.
Jak uniknąć bólu ucha u dziecka przy katarze?
Aby uniknąć bólu ucha dziecka przy katarze, warto zadbać o prawidłową toaletę nosa i poprawne usuwanie wydzieliny. Im mniej wirusów w nosie, tym mniejsze prawdopodobieństwo przedostania się ich do ucha środkowego.
Ból ucha przy katarze to dolegliwość wtórna, dlatego w przypadku kataralnego zapalenia ucha u dziecka ważne jest odpowiednie leczenie choroby pierwotnej.
W momencie gdy maluch odczuwa dolegliwości bólowe w uchu, najlepiej zgłosić się z nim do lekarza. Nie należy lekceważyć nawet najdrobniejszego uczucia kłucia w uchu, czy niedosłuchu lub przeciągającego się odczucia zatkanych uszu.
W profilaktyce zapaleń oraz innych przyczyn związanych z bólem ucha ważne jest jak najszybsze leczenie infekcji. Nie wolno narażać dzieci na dym tytoniowy i wszelkie mechaniczne uszkodzenia narządu słuchu.
Ze względu na ważne funkcje, jakie pełni trąbka słuchowa, istotne jest utrzymanie jej prawidłowej drożności.
