Cukrzyca u dzieci - przyczyny i normy. Jakie są pierwsze objawy?

Reklama

Czy dzieci chorują na cukrzycę?

Cukrzyca jest grupą chorób metabolicznych, które manifestują się hiperglikemią, czyli podwyższonym stężeniem glukozy we krwi, wynikającą z zaburzenia wydzielania i działania insuliny. Długotrwała hiperglikemia jest wyjątkowo niebezpieczna dla organizmu, gdyż może doprowadzić do trwałego uszkodzenia wielu narządów, zwłaszcza oczu, nerek i serca. 

Z danych epidemiologicznych wynika, że na całym świecie na cukrzycę mogą chorować 422 miliony osób. Szacuje się, że co 11 osoba dorosła ma zdiagnozowaną cukrzycę. Choroba występuje także u dzieci. Spośród pół miliona dzieci chorujących na cukrzycę typu 1, ponad ¼ pochodzi z Europy. Cukrzyca wykrywana jest nawet u noworodków, a cukrzyca typu 2 występuje coraz częściej u nastolatków. 

Międzynarodowa Federacja Diabetologiczna podaje, że liczba chorych na cukrzycę wciąż rośnie. Podstawą leczenia chorego jest monitorowanie stężenia glukozy we krwi (glikemii).

Co gorsza, z każdym rokiem liczba przypadków cukrzycy u dzieci wzrasta. Szacunki NFZ podają, że do 2025 roku liczba pacjentów chorych na cukrzycę i nadciśnienie wzrośnie o blisko 35%. A do 2030 roku, według prognoz, ponad 10% Polaków będzie chorowało na cukrzycę.

W przypadku populacji dziecięcej w 2018 roku na cukrzycę typu 1 chorowało blisko 22 tys. dzieci, stanowiło to około 3,2% całej populacji dzieci i młodzież w naszym kraju. To dla przykładu tyle, ile liczy mieszkańców Ostrów Mazowiecka. 

Przyczyny cukrzycy typu 1 u dzieci. Czy choroba ta może być dziedziczona?

Przyczyną cukrzycy typu 1 u dzieci jest defekt wydzielania lub działania insuliny – hormonu produkowanego przez komórki beta trzustki, który obniża stężenie glukozy we krwi. Dochodzi do tego na drodze przewlekłego procesu immunologicznego, który niszczy komórki beta trzustki. Efektem jest częściowym lub całkowity niedobór insuliny.

Organizm zdrowej osoby produkuje insulinę w odpowiednim ilościach, co skutkuje zaopatrywaniem komórek w niezbędną energię, pozyskiwaną między innymi z glukozy, a co za tym idzie regulacją glikemii. Po zjedzeniu posiłku poziom glukozy we krwi wzrasta.

Wówczas komórki beta trzustki produkują insulinę, która umożliwia metabolizm glukozy i w ten sposób zapewnia energię niezbędną do wykonywania codziennych czynności. Jeśli stężenie glukozy spada, organizm przestaje wydzielać insulinę, a zamiast niej wydziela inne hormony, które podnoszą stężenie glukozy do odpowiedniego poziomu. U dziecka chorego na cukrzycę mechanizm ten zawodzi.

Czy dziecko może odziedziczyć cukrzycę typu 1? Czynniki genetyczne mogą wpływać na zwiększone predyspozycje do wystąpienia cukrzycy. Źródła podają, że ryzyko rozwoju cukrzycy typu 1 u dzieci jest 2-3 razy większe, gdy na cukrzycę typu 1 choruje ojciec. Ryzyko zachorowania zwiększone jest również u rodzeństwa chorej osoby (gov.pl).

Reklama

Objawy cukrzycy u dzieci - czy zawsze są typowe?

Cukrzyca u dzieci objawia się zazwyczaj:

• wielomoczem (poliurią),
• wzmożonym pragnieniem (polidypsją),
• wzmożonym lub osłabionym łaknieniem,
• spadkiem masy ciała.

Wymienia się także mniej charakterystyczne objawy cukrzycy u dzieci, takie jak:

• senność,
• osłabienie,
• zaburzenia widzenia,
• bóle mięśni,
• trudno gojące się rany,
• choroby intymne – grzybica pochwy, zapalenie napletka.

Pierwsze objawy cukrzycy u dzieci mogą wystąpić w każdym wieku. Warto jednak zapamiętać, że cukrzyca typu 1 manifestuje się u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, zaś cukrzyca typu 2 u nastolatków.

Groźnym stanem klinicznym jest natomiast kwasica ketonowa, gdyż stanowi stan zagrożenia życia. Cukrzycowa kwasica ketonowa jest wiązana z zaburzeniami biochemicznymi, jest skutkiem niedoboru lub braku insuliny oraz nadmiaru hormonów kontrregulujących takich jak glukagon, kortyzol, adrenalina, hormon wzrostu.

Reklama

Jakie są objawy skórne cukrzycy u dzieci?

Niewystarczająco szeroko omawianymi objawami cukrzycy u dzieci są objawy skórne. Zakażenia zarówno bateryjne, jak i grzybiczne są powszechne przy tym schorzeniu. Wielu chorych cierpi na grzybicę paznokci i zanokcicę wałów paznokciowych.

Hiperglikemia ułatwia rozwój bakterii, co utrudnia gojenie się ran. Częściej niż u innych pacjentów występują czyraki i czyraki mnogie. Mogą także rozwinąć się takie groźne dla zdrowia choroby, jak róża zgorzelinowa czy pęcherzowa.

Innym objawem świadczącym o tym, że glikemia chorego nie jest w normie może być pogrubiała skóra, której nie można ująć w fałd – tzw. cukrzycowa twardzina obrzękowa. W jej przebiegu dochodzi do ograniczenia ruchów oraz mimiki twarzy. Pojawiają się także pęcherzyki wypełnione surowicą i czerwonawe przebarwienia na skórze rąk i stóp. U dziecka z cukrzycą często występują także zajady, które się nie goją.

Reklama

Na czym polega cukrzyca typu 1 u dzieci?

Wymienia się dwa podstawowe powody niewłaściwej regulacji glukozy w organizmie, skutkujące hiperglikemią. Jeden z nich wynika z tego, że komórki beta trzustki nie produkują insuliny w odpowiedniej ilości, a drugi z tego, że insulina jest wydzielana w odpowiedniej ilości, ale tkanki organizmu nie są wrażliwe na jej działanie. 

W pierwszym przypadku diagnozuje się u dzieci cukrzycę typu 1 (inaczej cukrzycę insulinozależną), zaś w drugim cukrzycę typu 2. Wśród dzieci i młodzieży w Polsce dominuje cukrzyca typu 1, która jest chorobą autoimmunologiczną, uwarunkowaną genetycznie. Stanowi ona zdecydowaną większość wszystkich przypadków zachorowań.

W przebiegu schorzenia dochodzi do nieprawidłowej odpowiedzi immunologicznej. Organizm dziecka produkuje przeciwciała, które niszczą trzustkę, prowadząc do wyniszczenia komórek odpowiedzialnych za produkcję insuliny. 

Cukrzyca typu 1 u dzieci może rozwinąć się w każdym wieku. Średnio jest wykrywana od 6 miesiąca życia do okresu wczesnej dorosłości. Co warto podkreślić, cukrzyca u niemowlaka, który nie ukończył 6. miesiąca życia zazwyczaj jest wynikiem mutacji genetycznych. 

Reklama

Jak objawia się cukrzyca typu 2 u dzieci i młodzieży?

Zdecydowanie rzadziej wykrywa się cukrzycę typu 2 u dzieci. Warto jednak podkreślić, że w większości przypadków cukrzyca typu 2 jest wykrywana u nastolatków. Pierwsze symptomy zazwyczaj pojawiają się w okresie dojrzewania lub w drugiej dekadzie życia.

Średnia wieku w momencie rozpoznania choroby wynosi ok. 13,5 roku. 

Cukrzyca typu 2 nie jest uwarunkowana genetycznie. Za jej rozwój w dużej mierze odpowiadają czynniki środowiskowe, zwłaszcza niewłaściwa dieta. Ten typ choroby dotyka głównie osoby z nadwagą i otyłością. Z uwagi na zwiększenie częstości występowania nadwagi i otyłości wśród dzieci i młodzieży, rośnie też ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2.

Początek treści sponsorowanej

Z systemem ciągłego monitorowania glikemii możesz śledzić poziom cukru w czasie rzeczywistym, bez uciążliwego nakłuwania palca. To innowacyjne rozwiązanie daje pełną kontrolę i spokój ducha, zwłaszcza w codziennym zarządzaniu cukrzycą. Dowiedz się więcej o tym nowoczesnym rozwiązaniu i sprawdź, jak technologia może ułatwić Twoje życie. Wygoda i precyzja na wyciągnięcie ręki - odkryj system już teraz tutaj.

Reklama

Jak rozpoznać cukrzycę u dziecka? Na czym polega diagnostyka?

Obecność wymienionych powyżej objawów nie wystarczy do rozpoznania cukrzycy u dziecka. Konieczne jest wykonanie badań diagnostycznych. W pierwszej kolejności wykonuje się badania laboratoryjne na oznaczenie stężenia glukozy we krwi.

Badania krwi należy wykonać na czczo. 

Poziom cukru we krwi u dziecka powinien wynosić 70-99 mg/dl. Cukrzycę rozpoznajemy gdy stężenie glukozy we krwi jest równe lub większe niż 126 mg/dl w 2 pomiarach wykonanych na czczo oraz gdy wynosi 200 mg/dl lub więcej przy towarzyszących typowych objawach cukrzycy.

Przy wartościach powyżej 99 mg/dl stwierdza się nieprawidłową glikemię na czczo. W razie wątpliwości wykonuje się doustny test obciążania glukozą, który polega na oznaczeniu stężenia glukozy na czczo, a następnie 2 godziny po podaniu dziecku 1,75 g glukozy na kilogram masy ciała, ale nie więcej niż 75 g glukozy.

Za normę uznaje się stężenie do 140 mg/dl, zaś o cukrzycy świadczy glikemia wynosząca powyżej 200 mg/dl dwie godziny po podaniu glukozy.

W diagnostyce cukrzycy u dzieci wykonuje się także inne badania, m.in.:

• badanie kreatyniny,
• jonogram,
• próby wątrobowe,
• gazometrię w celu oceny stopnia zaburzeń gospodarki kwasowo-zasadowej,
• badanie ogólne moczu w celu oceny glukozurii oraz ketonurii,
• badanie w kierunku autoprzeciwciał (GAD, IA2, IAA, ZnT8)
• badanie stężenia peptydu C.

Na czym polega leczenie cukrzycy u dzieci? Czy choroba ta jest wyleczalna?

Leczenie cukrzycy u dzieci i nastolatków na przede wszystkim na celu dbałość o ich prawidłowy rozwój (zarówno psychiczny jak i fizyczny), jakość życia, a także zapobieganie wystąpieniu ostrych i przewlekłych powikłań tej choroby.

Co wpływa na to, jaki rodzaj leczenia zostanie obrany przez lekarza? Jest to przede wszystkim:

• typ cukrzycy,
• wiek dziecka,
• potrzeby, predyspozycje i możliwości dziecka.

Leczenie cukrzycy u dzieci i młodzieży polega głównie na zastępowaniu insuliny lub podawniu innych doustnych leków przeciwcukrzycowych. Dodatkowo niezbędne jest ciągłe monitorowanie glikemii u dziecka, edukowanie i uświadamianie rodziców/opiekunów na temat zdrowego stylu życia oraz ogólnej profilaktyki cukrzycy (o której piszemy w dalszej części artykułu) a także samych aspektów choroby i np. obliczania dawka insuliny, używania pompy insulinowej, odczytywania wyników na sensorach do mierzenia glukozy, postępowania w przypadku infekcji, hipoglikemii czy hiperglikemii u dziecka, itd. Po odbyciu przeszkolenia, często jeszcze na oddziale szpitalnym, rodzice i ich pociecha są zaopatrzeni w niezbędną im wiedzę oraz aparaturę medyczną. Pozwala to na bezpieczny powrót do domu i szkoły. 

Czy cukrzyca u dzieci jest wyleczalna? Ciągły rozwój medycyny sprawia, że powstaje coraz więcej nowych preparatów insuliny. Postęp w zakresie leczenia cukrzycy umożliwia dobór bardziej indywidualnej metody insulinoterapii. Te działania pomagają w leczeniu cukrzycy u dzieci, jednak wciąż nie są w stanie skutecznie się jej pozbyć.

Aby wyrównywać poziom glikemii u dzieci, stosuje się podawanie insuliny najbardziej zbliżonej do jej fizjologicznej sekrecji. Odbywa się to poprzez iniekcje podskórne lub przy użyciu pompy insulinowej (która w Polsce jest refundowana osobom chorym na cukrzycę do 26. roku życia).

Jak można przeczytać w ,,Insulinoterapia i osobiste pompy insulinowe…” (Pańkowska, 2003) insulinoterapia przy użyciu pomp insulinowych uznawana jest za najlepszy sposób terapii cukrzycy typu 1, pozwalając na wyrównanie poziomu cukru we krwi oraz zmniejszając ryzyko wystąpienia hipoglikemii. Dodatkowo jest dużo bardziej komfortowa niż stosowanie zastrzyków podskórnych.

Autorzy ,,Osobistej pompy insulinowej u 7-tygodniowego niemowlęcia z cukrzycą noworodkową” (2006) podają, że noworodki z rozpoznaną cukrzycą mogą być bezpieczne i skutecznie leczone przy pomocy pompy insulinowej. Cukrzycę u małych dzieci łatwiej leczyć za pomocą wspomnianego urządzenia niż u dzieci starszych. W drugiej grupie wiekowej wymagana jest współpraca pacjenta i samokontrola. Na szczęście większość młodzieży chętnie i odpowiedzialnie posługują się pompami insulinowymi, bo to dzięki nim mają szansę na normalne dzieciństwo. Zdarzają się i wyjątki, dlatego decyzję o typie leczenia podejmuje lekarz wraz z rodzicami chorego dziecka.

Obecnie na rynku są dostępne sensory, dzięki którym możliwe jest nieprzerwane monitorowanie glikemii u dzieci. Takie czujniki mają postać elektrod umiejscowionych pod skórą, które mierzą poziom cukru we krwi. Wyniki można odczytać przykładając urządzenie z uprzednio zainstalowaną aplikacją do miejsca, w którym znajduje się elektroda. Smartfon pomocny w monitorowaniu poziomu glukozy? Oczywiście! Jest to bardzo korzystne rozwiązanie, choć niestety dość kosztowne.

Kluczem do prawidłowego leczenia cukrzycy jest zrozumienie istoty choroby, zmiana stylu życia, w tym zdrowa, zbilansowana dieta.

Cukrzycę typu 1 leczy się wyłącznie insulinoterapią, natomiast cukrzycę typu 2 u dzieci leczy się zmianą stylu życia, insuliną, ale także doustnymi leki przeciwcukrzycowymi np. metforminą.

Jak widać, istnieją liczne metody leczenia cukrzycy u dzieci. Mali pacjenci muszą również przebywać pod stałą opieką diabetologa, przechodzić systematyczne badania i kontrole, a także monitoring w kierunku powikłań i chorób współistniejących.

Profilaktyka cukrzycy u dzieci. Co zrobić, by opóźnić jej rozwój?

Okazuje się, że obecnie nie ma żadnego sprawdzonego sposobu na to, aby zapobiec lub chociażby opóźnić wystąpienie cukrzycy typu 1 u dzieci. Profilaktyka przy tego typu chorobie nie jest możliwa zarówno wśród ogólnej populacji jak i u osób szczególnie narażonych na jej wystąpienie (znajdujących się w tzw. grupach ryzyka).

Sytuacja wygląda zupełnie inaczej w przypadku cukrzycy typu 2. W tym przypadku możliwe i zalecane jest podejmowanie różnych działań, które mogą zapobiec lub opóźnić jej wystąpienie u dziecka.

Jesteś rodzicem lub opiekunem? Oto, co zakłada profilaktyka cukrzycy typu 2 u dzieci:

• Po pierwsze regularna aktywność fizyczna. Zachęć swoje dziecko do sportu. Może to być bieganie, jeżdżenie na rowerze, pływanie, gimnastyka, sporty walki, a może balet? Pamiętaj, że aktywność musi być dostosowana do wieku i możliwości dziecka. Przede wszystkim postaw na to, co lubi Twoja pociecha, by aktywność stała się przyjemnością.
• Ruch zmniejsza ryzyko wystąpienia otyłości, a to z kolei zapobiega cukrzycy typu 2. Jeśli dziecko nie chce ćwiczyć, prowokuj różne sytuacje, które zmuszą go do poruszania się, np. wysiądź z nim przystanek wcześniej, jeśli jeździsz komunikacją miejską, by przejść spacerem dłuższy odcinek drogi, 
• Dieta - to słowo klucz. Zadbaj o zdrowe, regularne i pełnowartościowe posiłki dla swojego dziecka. Najlepiej postaw na składniki o niskim indeksie glikemicznym. Staraj się unikać wysokoprzetworzonej żywności. Podczas przygotowywania posiłku wybieraj raczej gotowanie i pieczenie zamiast smażenia (szczególnie na głębokim tłuszczu). Ogranicz spożycia cukrów prostych i dużej ilości soli w niezdrowych przekąskach. Ponadto - czytaj etykiety. Te wszystkie działania z pewnością poprawią stan zdrowia Twojego dziecka i całej rodziny, a także zmniejszą ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2 i inne choroby.