Czym jest czeremcha zwyczajna?
Czeremcha zwyczajna, zwana także pospolitą, śliwą kocierpką albo smrodynią występuje na obszarze całej Europy, Azji Mniejszej i w zachodniej Syberii. W Polsce można znaleźć ją w zasadzie na terenie całego kraju i w tym przypadku nazwa czeremcha pospolita jest jak najbardziej adekwatna.
Roślina ta należy do rodziny różowatych (Rosaceae). Występuje w postaci wysokich krzewów lub drzew, które mogą dorastać do ok. 15-17 metrów.
Najczęściej można ją spotkać w wilgotnych lasach, głównie w pobliżu rzek. Ten gatunek wymaga zasobnych gleb, najlepiej gliniastych i dobrze rozwija się w mokrym środowisku, częściowo zacienionym.
Chociaż od lat stosowana jest w medycynie ludowej, to pojawiają się zdania, że czeremcha jest trująca. Czy taka opinia jest zgodna z prawdą? Czy smrodynię można bezpiecznie spożywać?
Takie pytania wynikają z faktu obecności w pestkach czeremchy toksycznego cyjanowodoru, ale miąższ owoców jest już w pełni bezpieczny. Takie same toksyczne związki występują w pestkach gruszek, jabłek, moreli, czereśni, wiśni i w migdałach.
Roślina ta jest zatem jadalna. Dodatkowo owoce czeremchy można poddać obróbce termicznej, np. gotowaniu, co pozwala na pozbycie się ewentualnych toksyn. Toksyczne działanie likwiduje także moczenie, suszenie i fermentacja owoców śliwy kocierpki.
Czym głównie charakteryzuje się czeremcha? Przede wszystkim:
- jest dość prosta w uprawie,
- lubi żyzne i wilgotne gleby, ale rośnie zarówno w słońcu, jak i w cieniu,
- kwitnienie czeremchy przypada na przełom czerwca i lipca,
- jej kwiaty są owadopylne,
- sadzonki czeremchy zwyczajnej są ogólnie dostępne, przeciętnie ich wysokość z gołym korzeniem sięga do 60 cm,
- krzewy czeremchy w ogrodzie bardzo dobrze komponują się z innymi krzewami ozdobnymi.
Kiedy zbierać czeremchę? Owoce tego krzewu najlepiej zbierać, kiedy są już mocno dojrzałe. Sadownicy zalecają wręcz zbieranie owoców lekko pomarszczonych i przejrzałych. W takiej postaci są najsłodsze i idealnie nadają się do przetworzenia.
Reklama
Jak wygląda czeremcha zwyczajna?
Czeremcha występuje w dwóch postaciach - drzewa lub dużego krzewu. Jak zdążyliśmy już wspomnieć, drzewa sięgają nawet do 15-17 metrów wysokości, a wysokość krzewów waha się pomiędzy 0,5 a 4 metry.
Jak wygląda czeremcha?
- korona rośliny swoim wyglądem przypomina ogromne jajo, z którego zwisają gałęzie;
- kwiaty koloru białego wyglądem przypominają zwisające grona, na brzegach są delikatnie ząbkowane;
- zapach, który wydzielają kwiaty czeremchy jest dość silny i charakterystyczny;
- owoce są kuliste, czarne i błyszczące, wielkości grochu, o cierpkim smaku, zwisają na czerwonych szypułkach;
- liście jasnozielone, pojedyncze, gładkie i błyszczące, blaszkowate o długości 6-12 cm, ostro zakończone, z brzegami w kształcie ząbków;
- kora jest różowo szara poprzez ciemno szaro brunatną aż do czarnej, w większości gładka (spękania widoczne są tylko na starych drzewach), skaleczona wydziela bardzo nieprzyjemny zapach;
- pień często rozrasta się na wiele pni.
Drzewo czeremchy zwyczajnej tworzy nisko osadzoną koronę, gęsto ulistnioną, kształtem przypominającą stożek. Kora jest gładka, najczęściej ciemnoszara. Drzewo rośnie najczęściej na wielu pniach, a krzewy charakteryzują delikatnie zwieszone gałęzie.
Reklama
Odmiany czeremchy. Czym zwyczajna różni się od amerykańskiej?
W naszym kraju można spotkać 3 odmiany czeremchy z rodziny różowatych. To:
- czeremcha zwyczajna,
- czeremcha amerykańska,
- czeremcha wirginijska.
Najczęściej występują dwa pierwsze gatunki. Trzeci jest odmianą czeremchy amerykańskiej i występuje jako duży krzew (do 3 metrów wysokości) lub drzewa, osiągającego do 10 metrów.
Jakie są różnice pomiędzy czeremchą zwyczajną a amerykańską?
- zwyczajna jest mniejsza, drzewa tego gatunku dochodzą do 15-17 metrów wysokości, a krzewy do 4 metrów. Amerykańska osiąga wysokość do 20 metrów, a niektóre gatunki rosnące w Ameryce dorastają nawet do 35 metrów;
- liście odmiany zwyczajnej są matowe i miękkie w dotyku, a amerykańskiej błyszczące i sztywne;
- owoce czeremchy amerykańskiej są słodsze i większe;
- czeremcha amerykańska owocuje dopiero we wrześniu i październiku, dlatego też nazywana jest „czeremchą późną” (inne odmiany kwitną już wiosną);
- zwyczajna lubi wilgotną glebę, amerykańska lepiej rozwija się na terenach suchych.
Czeremcha jest często mylona z innymi roślinami, dlatego też należy zachować wyjątkową ostrożność, jeżeli nie do końca znamy i rozpoznajemy jej wygląd. Przykładem są wilcze jagody.
To również niewysoki krzew o ciemnozielonych liściach i czarnofioletowych błyszczących owocach. Łatwo pomylić czeremchę z wilczą jagodą, ale taka pomyłka może zakończyć się tragicznie, bowiem wilcze jagody są trujące, nawet po procesie suszenia.
Kolejnym przykładem jest kruszyna, która posiada podobne owoce, ale nieco mniejsze. Różnice w wyglądzie pomiędzy kruszyną a czeremchą są niewielkie, ale skutki spożycia niebezpieczne. Owoce kruszyny są trujące i wywołują biegunkę oraz wymioty.
Reklama
Właściwości i działanie czeremchy zwyczajnej
Właściwości czeremchy są cenione nie tylko z uwagi na jej smak, ale przede wszystkim z uwagi na prozdrowotny skład, czyli bogactwo minerałów i witamin, a przede wszystkim zawartość witaminy C, kwasu jabłkowego, cytrynowego, karotenoidów, flawonoidów i antyoksydantów.
Najważniejsze właściwości lecznicze czeremchy polegają na działaniu:
- przeciwzapalnym, które jest wsparciem leczenia chorób reumatycznych;
- przeciwkaszlowym, które ma zastosowanie przy leczeniu infekcji dróg oddechowych i łagodzeniu suchego kaszlu;
- wzmacniającym odporność, dzięki dużej zawartości witaminy C i jej wysokiego stężenia w owocach;
- moczopędnym, ułatwiającym usuwanie toksyn z organizmu i zapobiegającym tworzeniu się kamieni nerkowych;
- przeciwbakteryjnym i przeciwgrzybiczym (głównie przez napar z owoców), wykorzystywanym w leczeniu niektórych chorób skóry;
- wspomagającym leczenie dolegliwości żołądkowych i polegającym na ułatwianiu wypróżniania oraz utrzymaniu prawidłowego stanu mikrobioty jelitowej;
- detoksykacyjnym, poprzez pozytywny wpływ na pracę wątroby;
- uspokajającym, dzięki zawartym w owocach flawonoidom, które wspierają pracę układu nerwowego;
- przeciwstarzeniowym organizmu, dzięki antyoksydantom, które zmniejszają ilość wolnych rodników;
- łagodzącym bóle menstruacyjne (np. napar z czeremchy);
- zapobiegającym rozwojowi różnych chorób, jak cukrzyca, nowotwory czy choroba Alzheimera.
Właściwości czeremchy zwyczajnej wykorzystywane są jako wsparcie w leczeniu wielu dolegliwości, ale jej spożywanie nie jest zalecane kobietom w ciąży i w trakcie karmienia piersią. Należy także pamiętać, iż spożywanie owoców w dużych ilościach może wywołać zbyt silny efekt przeczyszczający.
I tutaj, tak samo jak w przypadku przyjmowania innych produktów naturalnych, zalecany jest umiar i rozwaga. W razie wątpliwości warto skonsultować się z lekarzem.
Reklama
Zastosowanie czeremchy zwyczajnej. Jak je używać?
Owoce czeremchy można przetwarzać na wiele sposobów. Niektórzy lubią je jeść na surowo, inni po obróbce termicznej. W jaki sposób można wykorzystać je w kuchni? Oto kilka przykładów produktów z czeremchy:
- Nalewka, do przyrządzenia której wystarczy 1 kg dojrzałych owoców, pół kilograma cukru i 1 litr spirytusu. Połączone składniki należy pozostawić w ciemnym miejscu, maksymalnie na 2 tygodnie, potem odcedzić przez gazę i rozlać do butelek. Po 4-6 tygodniach nalewka jest gotowa do spożycia. Taka nalewka wzmacnia odporność, uspokaja, wspomaga trawienie i wspiera wydalanie toksyn z organizmu.
- Sok, który łagodzi objawy infekcji, głównie z suchym kaszlem i dodatkowo wspiera układ nerwowy i odpornościowy. Najprostszym przepisem na sok z czeremchy jest zalanie jej owoców wodą z dodatkiem cukru. Ważne, woda całkowicie zakryła owoce. Tak przygotowaną „miksturę” należy podgrzać aż do zagotowania i dodatkowo gotować jeszcze przez 5 minut. Po przestudzeniu przecedzić, ponownie dodać cukier i sok z cytryny, doprowadzić do wrzenia, przelać do butelek, zakręcić i odstawić do góry dnem. Po całkowitym wystygnięciu sok jest gotowy do spożycia.
- Przetwory, jak dżemy, konfitury czy galaretki.
- Wino, wytwarzane nie tylko z owoców, ale także z jej liści.
Czy czeremcha zwyczajna jest jadalna? Tak, pod warunkiem pozbycia się pestek, które zawierają związek uwalniający cyjanowodór. Same owoce można jeść nie tylko po obróbce termicznej, ale także bezpiecznie spożywać je na surowo.
Zastosowanie czeremchy w kosmetyce to także jeden z przykładów jej pozytywnego działania i dobroczynnego wpływu na skórę. Wpływ czeremchy na zmarszczki polega na hamowaniu działania elastazy, czyli enzymu rozkładającego elastynę.
Roślina wykazuje nie tylko działanie prozdrowotne. Drewno czeremchy nadaje się do palenia, na opał i wędzenia, nadając wędzonym produktom charakterystyczny gorzkawy posmak i wyrazisty brązowy kolor.
Reklama
Ile kosztuje czeremcha zwyczajna i gdzie można ja kupić?
Gdzie kupić czeremchę zwyczajną? Ta roślina jest dostępna w sklepach stacjonarnych - ogrodniczych lub w dużych marketach.
Sprzedawcy oferują także jej zakup w sklepach internetowych. Średnia cena czeremchy zwyczajnej to 200-500 zł za metr drewna. Cena sadzonki to średnio 18-35 zł w zależności od jej wysokości.
