Zaparcia - skąd się biorą?
Zaparcia definiujemy jako wypróżnienie trzy razy w tygodniu lub rzadziej oraz oddawanie twardego, suchego stolca, czemu towarzyszy wysiłek i dyskomfort. Niekiedy występuje brak lub nieefektywne parcie na stolec, jak również uczucie niepełnego wypróżnienia. Zaparciom mogą towarzyszyć objawy takie jak wzdęcia, ból brzucha czy nudności.
Wyróżniamy zaparcia ostre, to znaczy występujące nagle u osoby, która wcześniej nie cierpiała z powodu zaparć, oraz zaparcia przewlekłe, czyli trwające dłuższy czas (co najmniej tygodnie, choć niektórzy zmagają się z zaparciami przez całe życie). Przyczyną zaparć ostrych mogą być organiczne schorzenia przewodu pokarmowego, takie jak nowotwory łagodne (polipy) lub złośliwe (rak) jelita grubego, zrosty w przebiegu chorób zapalnych jelit (np. choroby Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejącego zapalenia jelita grubego), toksyczne rozdęcie okrężnicy czy wklinowana przepuklina brzuszna.
Takie stany wymagają natychmiastowej konsultacji lekarskiej i wdrożenia leczenia, bo mogą wiązać się nawet z zagrożeniem życia. Do innych przyczyn ostrych zaparć należy odwodnienie i głodówka, jednak w tym przypadku prawidłowy rytm wypróżnień zazwyczaj zostaje przywrócony niedługo po wznowieniu normalnego żywienia i nawodnieniu pacjenta.
Zaparcia przewlekłe zazwyczaj mają charakter czynnościowy, czyli wynikają z nieprawidłowego działania jelit, a nie organicznej choroby przewodu pokarmowego. Mogą mieć związek z nieprawidłową, ubogą w błonnik dietą, niewystarczającym nawodnieniem, siedzącym trybem życia i brakiem wystarczającej aktywności fizycznej, jak również z zaburzeniami prawidłowej mikroflory bakteryjnej. Do zaparć czynnościowych zaliczamy również zaparcia nawykowe, które wynikają z zaburzeń perystaltyki indukowanych świadomym wstrzymywaniem naturalnego odruchu defekacji. Może do nich dochodzić w sytuacjach, w których natychmiastowe wyjście do toalety jest niemożliwe, np. w szkole, w pracy lub w drodze do niej.
Nawykowa komponenta zaparć może także występować u osób, które cierpią na guzki krwawnicze (potocznie nazywane hemoroidami) lub szczelinę odbytu - gdy wypróżnieniu towarzyszy ból, czasem wolimy je powstrzymać, w rzeczywistości pogłębiając problem. Zaparcia przewlekłe towarzyszą często kobietom w ciąży, jak i osobom w podeszłym wieku, mogą być również objawem chorób, które pozornie nie dotyczą przewodu pokarmowego, ale wywierają wpływ na cały organizm, takich jak niedoczynność tarczycy czy neuropatia cukrzycowa. Nie możemy także zapomnieć o predysponującym do zaparć działaniu niektórych leków, np. przeciwbólowych, szczególnie opioidów.
W leczeniu zaparć przewlekłych konieczna jest zmiana stylu życia, przede wszystkim włączenia odpowiedniej ilości błonnika i aktywności fizycznej, ale nie zawsze to wystarczy, by pozbyć się problemu. Czasem konieczne może być zastosowanie leków przeczyszczających.
Reklama
Czym są makrogole?
Makrogole, czyli inaczej polietyloglikole (w skrócie PEG), to substancje o działaniu przeczyszczającym, czyli powodującym wypróżnienie. Z chemicznego punktu widzenia to polimery - długie cząsteczki składające się z takich samych elementów połączonych liniowo. Różne makrogole oznaczone są liczbami, na przykład makrogol 3350 czy makrogol 4000, które oznaczają masę cząsteczki (długość łańcucha).
Ze względu na to makrogole nieco różnią się właściwościami, ale podstawowy mechanizm działania jest dla wszystkich taki sam. Podobnie jak inne środki osmotycznie czynne, działają one jak magnes na wodę, wciągając jej cząsteczki do światła jelita.
Makrogole należą do leków przeczyszczających - grupy preparatów różniących się między sobą siłą działania, mechanizmem, który za nie odpowiada, możliwymi działaniami niepożądanymi oraz możliwością stosowania krótkotrwałego lub przewlekłego.
Reklama
Mechanizm działania makrogoli w zaparciach
Po zażyciu, makrogole pozostają w świetle przewodu pokarmowego, przez który przechodzą niestrawione. W niezmienionej formie docierają do jelita cienkiego, a następnie okrężnicy, gdzie wytwarzają ciśnienie wciągające wodę do wnętrza jelita. Powoduje to zwiększenie objętości mas kałowych, które rozciągają mięśniówkę gładką jelita, pobudzając tym samym naturalne ruchy perystaltyczne oraz wzbudzając impuls do defekacji. Większa zawartość wody w stolcu powoduje jego zmiękczenie i zmniejsza dyskomfort podczas defekacji.
Makrogole mają podobne działanie jak inne leki z grupy osmotycznie czynnych środków przeczyszczających, jednak badania, w których porównywano je np. z laktulozą, która również stanowi lek pierwszego wyboru, makrogole wykazywały mniej działań niepożądanych, takich jak wzdęcia i bóle brzucha, przy zachowaniu tej samej skuteczności.
Makrogole są substancjami, które nie rozkładają się w naszym przewodzie pokarmowym ani praktycznie nie są wchłaniane do krwiobiegu. Są wydalane w takiej samej formie, w jakiej zostały spożyte - nie podlegają metabolizmowi w naszym organizmie. Mają niewiele działań niepożądanych, które głównie związane są z ich mechanizmem działania.
Właśnie te cechy sprawiają, że są to preparaty bardzo bezpieczne. Można je polecić w leczeniu zaparć u dorosłych i dzieci powyżej 8 roku życia, ale istnieją też preparaty przeznaczone specjalnie dla najmłodszych, które można stosować już od 11. miesiąca życia. W związku z tym, że makrogole nie wchłaniają się do krwiobiegu, mogą one - pod ścisłą kontrolą lekarza - być włączone w terapii zaparć przewlekłych u kobiet w ciąży i podczas karmienia piersią.
W przeciwieństwie do wielu innych leków przeczyszczających, preparaty makrogoli mogą być stosowane przewlekle bez ryzyka nasilenia zaparć po ich odstawieniu. Oznacza to, że są to leki, które można stosować w przebiegu zaparć czynnościowych, w których zmiana stylu życia nie jest wystarczająca lub nie ma możliwości wyeliminowania czynnika zapierającego.
Będzie to dobre rozwiązanie w przypadku zaparć spowodowanych przyjmowaniem na stałe leków, między innymi leków przeciwbólowych (szczególnie opioidów), przeciwnadciśnieniowych lub przeciwpadaczkowych. Ważne jest, by pamiętać, aby makrogole nie były przyjmowane jednocześnie z innymi lekami, ponieważ mogą zaburzyć ich wchłanianie. Makrogole będa bezpiecznym wyborem także w przypadku zaparć występujących w podeszłym wieku, gdy problemem stają się zaparcia w wyniku obniżonej perystaltyki jelitowej, jednak koniecznie trzeba skonsultować się z lekarzem w przypadku chorób towarzyszących.
Reklama
Makrogole - zachowaj ostrożność
Jak w przypadku wszystkich leków i wyrobów medycznych, tak w przypadku preparatów zawierających makrogole, powinniśmy zachować ostrożność i zapoznać się uważnie z ulotką, zawierającą wszystkie przeciwwskazania do stosowania preparatu.
Niemniej, warto przypomnieć, że makrogole mogą wpływać na gospodarkę wodno-elektrolitową, wobec czego szczególnie czujni powinniśmy być w przypadku stosowania ich preparatów u osób cierpiących na niewydolność nerek lub wątroby, a także pacjenci stosujący leki moczopędne. Makrogole przeciwwskazane są u osób chorujących na choroby zapalne jelit (np. chorobę Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego), a także chorobę wrzodową, a także przy ogólnie zwiększonym ryzyku owrzodzeń lub perforacji przewodu pokarmowego.
Nie wolno podawać preparatów na bazie makrogoli osobom, które nie tolerują fruktozy. Jakiekolwiek środki przeczyszczające są przeciwwskazane w sytuacji zagrożenia życia lub gdy pacjent jest w ciężkim stanie.
lek. Olga Kałużna
