Reklama
Czym jest onychofagia i jakie formy przybiera?
Onychofagia, czyli obgryzanie paznokci, to nie tylko szkodliwy nawyk, ale również konkretna jednostka chorobowa. Zalicza się ją do psychodermatoz - chorób skóry o podłożu emocjonalnym.
Nazwa dolegliwości wywodzi się z języka greckiego, gdzie onycho oznacza paznokieć, a phagos - jeść. W międzynarodowej klasyfikacji chorób ICD-10, zaburzenie oznaczono symbolem 98.8, a w ICD-11, numerem 6B25.Y.
Ta uporczywa przypadłość dotyka zarówno dzieci jak i dorosłych, przybierając różne formy. W łagodnej postaci najczęściej dochodzi do sporadycznego obgryzania paznokci dłoni. Forma ostra to również obgryzanie i zdzieranie zębami skórek wokół paznokci oraz naruszanie tkanek miękkich palców, do tego stopnia, że rany wymagają niekiedy zaopatrzenia medycznego.
Mimo, że chorzy koncentrują się zwykle na dłoniach, onychofagia to czasami także nałogowe obgryzanie skórek i paznokci u stóp.
W związku z tym, że zaburzenie nie jest tylko problemem natury estetycznej, warto poznać jego źródło. Dzięki temu, w dalszym etapie, można podjąć skuteczne kroki w celu eliminacji niezdrowych nawyków.
Reklama
Przyczyny onychofagii
Przyczyny obgryzania paznokci najczęściej wiążą się z problemami emocjonalno-behawioralnymi. Osoby cierpiące na onychofagię zmagają się niejednokrotnie z zaburzeniami lękowymi i silnym stresem, depresją czy niską samooceną.
Obgryzaniem paznokci może przejawiać się też nerwica, zwłaszcza nerwica natręctw. Chory cierpi wtedy na zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, nad którymi nie ma kontroli.
Bardziej predysponowane do tego typu zachowań są również osoby z ADHD, u których występuje nadpobudliwość psychoruchowa i deficyt uwagi.
Co jeszcze oznacza obgryzanie paznokci? Oprócz zaburzeń natury psychicznej, obgryzanie paznokci może wynikać z braku witamin i minerałów. Niedobory dotyczą przede wszystkim żelaza, magnezu, cynku i miedzi.
Pierwiastki te spełniają istotną rolę w procesie wzrostu i kondycji płytki paznokcia. Przy niewystarczającej ich podaży w diecie lub zaburzeniach wchłaniania, paznokcie stają się kruche i łamliwe co zachęca do ich obgryzania. Dodatkowo, braki magnezu nasilają napięcie nerwowe i stres, zaostrzając zachowania kompulsyjne.
Dotyczy to również niedoborów witamin z grupy B, witaminy A i C. Ich deficyt także osłabia paznokcie i staje się przyczyną zadzierających się skórek, co wyzwala nawyk ich gryzienia i zdzierania.
Obgryzanie paznokci to jednak nie tylko choroby psychiczne i niedobory składników odżywczych. U młodszych pacjentów, oprócz przyczyn o podłożu emocjonalnym, takie zachowania mogą wskazywać na inne problemy zdrowotne, np. parazytozę, czyli zakażenie pasożytami. Ryzyko przenoszenia patogenów wzrasta w skupiskach ludzkich, np. w przedszkolach i żłobkach, ale wynika również z faktu, że maluchy pod nieuwagę rodziców, często wkładają różne przedmioty do ust.
O tym, że obgryzanie paznokci u dzieci może wskazywać na robaki, a dokładnie zakażenie owsikami, wskazują również inne objawy, np. uporczywe swędzenie odbytu.
Reklama
Jak przestać obgryzać paznokcie? Leki i domowe sposoby
Leczenie onychofagii to przede wszystkim koncentracja na głównej przyczynie problemu. Jeśli nawyk wiąże się z zaburzeniami emocjonalnymi, niezbędna będzie pomoc psychologa, psychoterapeuty oraz psychiatry.
Specjaliści pomagają zrozumieć mechanizm szkodliwych zachowań oraz wypracować odpowiednie reakcje, np. poprzez terapię behawioralną czy techniki relaksacyjne. Skuteczna może okazać się farmakoterapia z zastosowaniem leków antydepresyjnych i przeciwlękowych.
W przypadku niedoborów witamin i minerałów, kluczowe będzie ich uzupełnienie, natomiast choroby pasożytnicze u dzieci wymagają odpowiedniego leczenia całej rodziny pod okiem specjalisty.
O tym, jak nie obgryzać paznokci w trakcie terapii, instruują również lekarze dermatolodzy. Wbrew pozorom, proces oduczania się tego szkodliwego nawyku, wymaga dużej samodyscypliny i uważności.
Uzupełnieniem leczenia mogą stać się odpowiednie produkty, np. plastry czy rękawiczki przeciw obgryzaniu paznokci. Każdą poradę warto jednak skonsultować, np. z farmaceutą, ponieważ nie wszystkie zasłyszane wskazówki są bezpieczne.
Preparaty przeciw obgryzaniu paznokci
Na rynku farmaceutycznym i kosmetycznym istnieje obecnie sporo preparatów na obgryzanie paznokci. Mają one różnorodne formy i konsystencje, ale podobne działanie.
Wśród produktów, pomocnych w pozbyciu się szkodliwego nawyku, wymienić można m.in. lakiery na obgryzanie paznokci. Wyglądem przypominają odżywki ochronne i czasami mają również takie właściwości. Są dyskretne i coraz częściej wodoodporne. Mimo, że niektóre utrzymują się na paznokciach nawet do 2 tygodni, dla optymalnego działania, należy je nakładać przynajmniej raz dziennie, cienką warstwą.
Preparaty w tej formie sprawdzą się na obgryzanie paznokci zarówno dla dorosłych jak i dzieci. Ich działanie polega na zniechęceniu pacjenta do wkładania palców do ust, poprzez zastosowanie gorzkich substancji w lakierze. Najczęściej jest to benzoesan denatonium. Cena produktu waha się od ok. 20 do 45 zł.
Inną grupą preparatów są żele przeciw obgryzaniu paznokci. Wykazują one takie same działanie jak lakiery, ale należy je aplikować kilka razy dziennie. Mimo, że różnią się konsystencją, składnik czynny jest przeważnie taki sam jak w lakierach. Cena żelu pomocnego w walce z onychofagią to ok. 20-35 zł.
Dużą popularnością cieszą się również płyny na obgryzanie paznokci. Podobnie jak lakiery i żele, w składzie zawierają bitrex mający ułatwić zwalczanie szkodliwego nawyku. Ze względu na formę, wymagają częstszej aplikacji - kilka razy w ciągu dnia. Ich cena to ok. 20-35 zł.
Wg opinii użytkowników, gorzkie preparaty skutecznie zniechęcają do wkładania palców do ust i powodują odruch wycofywania ich, ze względu na specyficzny, nieprzyjemny smak. Ponadto, często zawierają substancje pielęgnujące, co sprzyja regeneracji paznokci.
Domowe sposoby na obgryzanie paznokci
Oprócz aptecznych produktów, warto wypróbować również inne metody na walkę z onychofagią.
Domowe sposoby na obgryzione paznokcie to m.in.:
- olejki eteryczne i żel aloesowy - smarowanie opuszków palców oliwą z oliwek z dodatkiem tych substancji zniechęca do wkładania palców do ust z uwagi na ich mocny, gorzki smak. Oprócz tego oliwa z oliwek i aloes działają regenerująco poprzez nawilżenie i natłuszczenie skóry,
- opatrunek - założony na kilka dni plaster ochroni opuszki palców i paznokcie, pozwalając im odrosnąć. Poprawa wyglądu dłoni może zachęcić do dalszych działań pielęgnacyjnych,
- manicure - inwestycja w wygląd paznokci może zmotywować do kontroli odruchu obgryzania,
- rękawiczki - noszenie rękawiczek zimą uniemożliwia wkładanie palców do ust, ale również zapobiega przesuszeniu i pękaniu skóry. Osoby, które mają wiecznie zimne dłonie, mogą nosić bawełniane rękawiczki również w mieszkaniu,
- zdrowe przekąski - to kolejna podpowiedź na to, co zrobić żeby nie obgryzać paznokci. Suszone owoce, orzechy, pestki i nasiona, nie tylko dostarczą niezbędnych dla dobrej kondycji skóry i paznokci witamin oraz minerałów. Oprócz tego mogą zająć czas i ręce oraz odciągnąć uwagę od kompulsyjnych zachowań,
- zioła - melisa, szyszki chmielu, waleriana - stosowane np. w formie naparów mogą zredukować napięcie emocjonalne będące jedną z przyczyn onychofagii,
- aktywność i hobby - ruch na świeżym powietrzu, regularne ćwiczenia, rozwój pasji i zainteresowań również pomagają w redukcji stresu i pozwalają oderwać myśli od obgryzania paznokci.
Reklama
Skutki obgryzania paznokci
Chociaż dla wielu to oczywiste, niektórzy pacjenci pytają lekarzy czy obgryzanie paznokci jest szkodliwe. Odpowiedź brzmi - tak i nie chodzi jedynie o względy estetyczne.
Owszem onychofagia wpływa negatywnie na stan wizualny dłoni. Obgryzione paznokcie, pozadzierane skórki i poranione opuszki palców to coś, co ciężko przeoczyć, np. przy podawaniu ręki na powitanie.
Mało kto ma również świadomość, że paznokcie po obgryzaniu - zwłaszcza wieloletnim - mogą wykazywać nieodwracalne zmiany w strukturze płytki. Konsekwencją tego bywają problemy takie jak wrastanie paznokci oraz ich wyraźne osłabienie i kruchość. W skrajnych przypadkach może dojść nawet do ich całkowitego zaniku.
Każdy kto zmagał się długi czas z tym zaburzeniem, wie jak długo rosną paznokcie po długotrwałym obgryzaniu. Przyczyną jest właśnie ich osłabiona struktura.
Ponadto, nieatrakcyjny wygląd dłoni, często staje się przyczyną kompleksów, a nawet wycofania z życia towarzyskiego, co może nasilać problemy psychiczne.
Aby ułatwić sobie zapuszczanie paznokci po ich wieloletnim obgryzaniu, a tym samym, szybciej wrócić do normalnego funkcjonowania wśród ludzi, można poddać się zabiegowi rekonstrukcji płytek paznokciowych. Należy jednak pamiętać, że taka procedura nie daje natychmiastowego efektu. Jest to proces, wymagający wielu regularnych wizyt i samodyscypliny, aby pomiędzy sesjami, nie wrócić do szkodliwych zachowań.
Aby zmotywować pacjenta do zaprzestania obgryzania paznokci, podolog pokazuje zdjęcia przed i po odbudowie płytki. Efekty zwykle bywają skuteczną zachętą do zerwania z nałogiem.
Niestety, obgryzanie paznokci ma jeszcze inne skutki zdrowotne. W związku z tym, że pod płytką paznokcia znajduje się bardzo dużo bakterii, podczas obgryzania może dojść do ich przenoszenia.
Oprócz zakażenia ran w okolicy opuszek palców, drobnoustroje mogą zainfekować dziąsła, górne drogi oddechowe i przewód pokarmowy.
Efektem obgryzania paznokci bywają też problemy ortodontyczne - wady zgryzu czy zniekształcenia zębów.
Reklama
Onychofagia u dzieci
Obgryzanie paznokci u dzieci to nawyk, który wywodzi się m.in. z fazy oralnej czyli pierwszych miesięcy życia, w których niemowlę ssie pierś, smoczek i kciuka, co działa na nie uspokajająco i kojarzy się z przyjemnością.
W okolicy trzeciego roku życia, odruch ssania powinien ostatecznie ustąpić. Jeśli jednak rodzice zauważą, że 3 latek obgryza paznokcie, należy się temu przyjrzeć. Może się bowiem okazać, że w ten sposób maluch dąży do osiągnięcia stanu ukojenia i wyciszenia zastępując ssanie.
Niekiedy nawyk utrwala się i zostaje z dzieckiem przez kolejne lata życia. Szacuje się, że zjawisko onychofagii w grupie wiekowej 7-10 lat, stanowi ok. 20-33% przypadków. Wg wielu badań, problem może nasilać się w okresie dojrzewania - statystycznie zmaga się z nim ok. 45% nastolatków. Dla porównania, wśród dorosłych dotyczy on ok. 15% populacji.
Dlaczego starsze dziecko obgryza paznokcie? Okazuje się, że powód może być błahy. Niekiedy obgryzione paznokcie u dzieci są oznaką nudy i niewystarczającej aktywności, a także naśladowania rodzeństwa i rodziców.
Przeważnie jednak, za jedną z głównych przyczyn, podobnie jak u dorosłych, uważa się problemy emocjonalne. W tym wypadku może to być osamotnienie, zbyt mała więź z rodzicami, brak poczucia bezpieczeństwa i towarzyszące im przewlekły stres czy stany lękowe.
Jak już zostało wspomniane, zdarza się również, że dziecko obgryza paznokcie z powodu braku konkretnych witamin i minerałów lub z powodu choroby pasożytnicznej - owsicy. W niektórych przypadkach, zaburzenie wiąże się z innymi problemami zdrowotnymi - np. neurorozwojowymi - jak ADHD.
W związku z tym, że podobnie jak u dorosłych, onychofagia u dzieci, może mieć poważne skutki, warto jak najszybciej interweniować i starać się wyeliminować problem.
Jaki jest skuteczny sposób na obgryzanie paznokci u dziecka?
Istotne jest przede wszystkim działanie ukierunkowane na przyczynę. Może to być znalezienie ciekawego hobby lub zachęcenie do wspólnej aktywności. Czasem konieczne będzie leczenie przeciwpasożytnicze lub uzupełnienie niedoborów w składnikach odżywczych poprzez modyfikację diety.
Przeważnie jednak z problemem skubania i obgryzania paznokci u dzieci powinien pracować psycholog i psychiatra. Co ważne, spotkania ze specjalistą muszą w takiej sytuacji odbywać również rodzice, ponieważ może się okazać, że przyczyna leży w ich zachowaniu lub ograniczonej dostępności.
Oprócz terapii podstawowej można wspomóc się specjalnymi preparatami na obgryzanie paznokci. U dzieci, podobnie jak u dorosłych, mogą być to lakiery, żele czy płyny. Nie zaszkodzą również metody domowe - np. staranne przycinanie paznokci na krótko, picie naparów o działaniu uspokajającym, nacieranie paznokci naturalnymi produktami o nieprzyjemnym smaku.
