Czym są przeczosy i od czego powstają?
Przeczosy to powierzchowne zmiany skórne, które powstają na skutek drapania, pocierania lub mechanicznego uszkodzenia skóry. Wyglądają jak liniowe zadrapania. Są zazwyczaj wynikiem świądu wywołanego przez reakcje alergiczne lub choroby dermatologiczne. Rzadziej bywają symptomem chorób ogólnoustrojowych, a nawet zaburzeń psychicznych.
Niezależnie od przyczyny, mechanizm ich powstawania jest podobny – intensywne drapanie uszkadza naskórek, wywołując opisane zmiany. Można je zaobserwować zwłaszcza u dzieci, które nie są w stanie powstrzymać się od drapania. Czasami robią to bezwiednie i we śnie. U małych pacjentów przeczosy najczęściej są wynikiem intensywnego swędzenia w przebiegu atopowego zapalenia skóry.
U dorosłych dodatkowo mogą wystąpić przeczosy psychogenne, będące skutkiem przewlekłego stresu i zaburzeń lękowych, prowadzących do nawykowego drapania się.
Skuteczne leczenie przeczosów wymaga identyfikacji ich przyczyny oraz zastosowania się do zaleceń dermatologa w kwestii leków i odpowiedniej pielęgnacji skóry. W przypadkach przeczosów psychogennych konieczna jest specjalistyczna terapia uwzględniająca pomoc psychoterapeuty.
Reklama
Jak wyglądają przeczosy na skórze i gdzie się pojawiają?
Przeczosy to ślady po zadrapaniu skóry – na początku są czerwone lub różowe, potem mogą przybierać kolor brązowy lub żółtawy, szczególnie jeśli pojawią się strupy. Najczęściej przeczosy przyjmują postać nieregularnych kresek lub krótszych, rozproszonych zadrapań. Bywają płytkie lub głębsze - w zależności od intensywności drapania.
Przeczosy mogą występować na całym ciele, ale najczęściej pojawiają się na ramionach. U wielu pacjentów są rozproszone na całej powierzchni pleców lub skoncentrowane w okolicach łopatek, a u osób z atopowym zapaleniem skóry - pod kolanami i w zgięciach łokciowych.
Przeczosy mogą występować również na brzuchu, pośladkach, nadgarstkach, dłoniach, nogach i stopach, w zależności od przyczyny świądu i nawyków drapania. U dzieci, które nie potrafią przezwyciężyć odruchu drapania, ślady mogą pojawić się na skórze głowy, a nawet na twarzy.
Reklama
Które choroby powodują uporczywy świąd i chęć drapania?
Uporczywy świąd może być symptomem alergii, chorób dermatologicznych, autoimmunologicznych, niewydolności narządowej, a nawet niektórych typów nowotworów.
- Wielu pacjentów z nawykiem drapania, uskarża się jednocześnie na nadmierną suchość skóry – w takim przypadku warto przebadać się w kierunku AZS. Atopowe zapalenie skóry to przewlekła choroba zapalna, która szczególnie często występuje u dzieci. Jej charakterystyczne objawy obejmują zaczerwienienie, swędzenie, suchość (niekiedy skutkującą pękaniem skóry) i tkliwość naskórka.
- Jeżeli na powierzchni skóry pojawiają się bardzo swędzące czerwone plamy, pokryte srebrzystymi łuskami – przyczyną może być łuszczyca. Ta choroba autoimmunologiczna prowadzi do nadmiernego przyrostu komórek skóry, powodując ich łuszczenie się i świąd.
- Intensywne swędzenie i silna potrzeba drapania skóry pojawia się także w przebiegu świerzbu. Nagromadzone w naskórku roztocza świerzbowca powodują intensywny świąd, zwłaszcza w nocy. Zakażenie objawia się czerwoną, swędzącą wysypką, która wywołuje odruch drapania i w efekcie prowadzi do pojawienia się przeczosów.
- Z kolei egzema wywołuje zapalenie, zaczerwienienie, świąd i pęcherze powodowane przez alergeny, substancje drażniące, stres czy nawet zmiany temperatury.
- U dzieci zazwyczaj pojawia się pokrzywka (urticaria), czyli reakcja alergiczna, której charakterystycznymi symptomami są swędzące bąble na skórze, zauważalne w różnych miejscach ciała. Charakterystyczne jest, że mogą pojawiać się i znikać.
- Potrzeba ciągłego drapania się może być także symptomem problemów ogólnoustrojowych. Na przykład marskość wątroby prowadzi do gromadzenia się toksyn w organizmie, co powoduje intensywny świąd skóry, szczególnie na rękach i nogach. Warto też wiedzieć, że nieleczona cukrzyca sprzyja infekcjom skórnym, wywołującym potrzebę drapania.
- Również pacjenci z przewlekłą niewydolnością nerek często doświadczają uogólnionego świądu na skutek gromadzenia się produktów przemiany materii w organizmie. Podobnie wygląda sytuacja z nadczynnością tarczycy, a nawet z niektórymi nowotworami – np. chłoniaki mogą powodować intensywne swędzenie skóry.
- Świąd może być objawem paraneoplastycznym, który towarzyszy rozwojowi nowotworu. Dlatego w przypadku, gdy dokuczliwe objawy utrzymują się lub nasilają przez dłuższy czas, nie należy zwlekać z wizytą u lekarza.
Przeczosy w atopowym zapaleniu skóry (AZS)
Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest najczęstszą chorobą w przebiegu której u pacjentów diagnozuje się obecność przeczosów. Towarzysząca AZS reakcja immunologiczna wywołuje stan zapalny w skórze. Dokładniej – komórki układu odpornościowego, takie jak limfocyty T, wydzielają cytokiny prozapalne, które zwiększają świąd. Dodatkowo u osób z AZS występuje nadmierna reakcja nerwowa na bodźce w skórze, co potęguje potrzebę drapania. Ten mechanizm prowadzi do uszkodzeń naskórka i powstawania przeczosów – powierzchownych ran skórnych w kształcie dłuższych lub krótszych kresek. Zranienia skóry mogą stać się wrotami dla bakterii, prowadząc do wtórnych infekcji skórnych, dodatkowo nasilających świąd.
U dzieci AZS jest szczególnie uciążliwe ze względu na trudności w powstrzymywaniu się od drapania, przez co częściej występują u nich przeczosy i infekcje skórne. Z tego względu, oprócz farmakoterapii, konieczna jest troska o regularną pielęgnację skóry. Kluczowym aspektem jest zapobieganie jej przesuszaniu.
Przeczosy przy świerzbie
Świerzb jest wywołaną przez roztocza Sarcoptes scabiei zakaźną chorobą skóry. Samice świerzbowca drążą tunele w warstwie rogowej naskórka. Tuneliki są trudne do zauważenia, ale czasem można zobaczyć je pod lupą – wyglądają jak cienkie, szare lub brązowe linie.
Osoby zakażone drapią się, często nieświadomie, szczególnie w nocy – i tak powstają przeczosy. Zmiany mogą pojawić się na różnych częściach ciała, ale najczęściej występują w miejscach o cieńszej skórze, takich jak: przestrzenie międzypalcowe rąk, nadgarstki, pachy, okolice pępka, okolice narządów płciowych, pośladki czy przedramiona. U dzieci mogą także pojawiać się na twarzy, skórze głowy, dłoniach i podeszwach stóp. Częstym efektem rozdrapywania skóry są zakażenia bakteryjne, z których sączy się ropa, a potem powstają charakterystyczne żółte strupy.
Aby wyleczyć świerzb, trzeba zastosować leki przeciwroztoczowe, takie jak permetryna, iwermektyna lub maści siarkowe, zgodnie z zaleceniami lekarza. W przypadku wtórnych infekcji bakteryjnych konieczne będą również antybiotyki.
Reklama
Jakie jest leczenie i domowe sposoby na ślady po drapaniu?
Leczenie uporczywego świądu i jego skutków w postaci przerwania ciągłości skóry wymaga zrozumienia przyczyny problemu oraz zastosowania odpowiednich środków farmakologicznych i pielęgnacyjnych.
W przypadku, gdy przeczosy mają podłoże alergiczne, stosuje się leki przeciwhistaminowe. Pomagają uniknąć drapania, ponieważ blokują działanie histaminy, która jest odpowiedzialna za reakcje alergiczne. Szczególnie polecana jest cetyryzyna – skuteczna w leczeniu świądu i innych objawów alergii, takich jak wysypka i obrzęk. Warto wiedzieć, że preparaty, w skład których wchodzi, można dostać także bez recepty.
Miejscowo przeczosy można leczyć maściami z kortykosteroidami, które zmniejszają stan zapalny i świąd. Trzeba jednak mieć świadomość, że aby uniknąć działań niepożądanych, należy przestrzegać zaleceń zamieszczonych w ulotce – szczególnie w kwestii czasu stosowania.
Wspomagająco warto stosować maści nawilżające, które zmniejszają suchość skóry, a pośrednio też i świąd. Emolientów można używać kilka razy dziennie, bezpośrednio na podrażnioną skórę.
Jeżeli w wyniku wcześniejszych zadrapań na ciele pojawiły się blizny, warto rozważyć stosowanie maści silikonowych, które nawilżają skórę i redukują widoczność zmian. Skuteczne są także kremy z alantoiną, które regenerują skórę, wspomagają gojenie się ran i zmniejszają blizny.
Kluczową kwestią w zakresie pielęgnacji jest stosowanie łagodnych środków myjących dedykowanych osobom z atopią i unikanie mocno perfumowanych kosmetyków.
Istnieją także domowe sposoby, łagodzące świąd i podrażnienia skóry – np. chłodne okłady czy kąpiele z dodatkiem płatków owsianych czy sody poczyszczonej. Warte rozważenia – zwłaszcza w początkowej fazie.
Reklama
Jakie mogą być skutki przeczosów i jak im zapobiegać?
Ślady po drapaniu na rękach i nogach wywołują u wielu osób dyskomfort. Niestety nawet po zagojeniu ranek, na skórze mogą utrwalić się przebarwienia: ciemniejsze (hiperpigmentacja) lub jaśniejsze (hipopigmentacja) od otaczających tkanek.
Uporczywe drapanie skóry może też prowadzić do infekcji. Najczęściej spotykanymi bakteriami powodującymi zakażenia są Staphylococcus aureus i Streptococcus pyogenes, które przyczyniają się do powstawania ropni, cellulitisu, czyraczności i zapaleń mieszków włosowych. Z kolei zakażenie wirusowe może objawiać się pęcherzami i owrzodzeniami, a w przypadku herpes simplex – opryszczką. Trudniejsze w leczeniu są infekcje grzybicze. Dermatofity i drożdżaki, takie jak Candida albicans objawiają się swędzeniem, zaczerwienieniem i łuszczeniem się skóry.
Przeczosy, które goją się przez dłuższy czas lub są zakażone, przyczyniają się do powstawania trwałych i widocznych blizn.
Aby skutecznie przeciwdziałać powstawaniu przeczosów, warto:
- unikać drapania – pomocne bywają tu leki przeciwhistaminowe,
- leczyć chorobę podstawową – regularnie stosować przepisane przez lekarza leki i maści,
unikać alergenów i drażniących substancji, które mogą zaostrzać objawy.
- zmienić nawyki: nosić miękką, bawełnianą odzież, skrócić paznokcie oraz stosować krótkie, letnie kąpiele z dodatkiem emolientów.
Przestrzeganie zaleceń lekarza i troska o odpowiednią pielęgnację skóry znacząco zmniejszają ryzyko powstawania przeczosów i ich powikłań.
