Czym jest dawstwo?
Dawstwo komórek rozrodczych stosowane jest w leczeniu niepłodności, w ramach dwóch dopuszczalnych procedur.
Są to:
- inseminacja, czyli przeniesienie plemników dawcy (mężczyzny), do organizmu biorczyni (kobiety). Stosuje się ją w takich sytuacjach, jak niepłodność partnera czy stwierdzenie wrogiego śluzu w pochwie partnerki, utrudniającego plemnikom dotarcie w głąb dróg rodnych;
- zapłodnienie in vitro, czyli utworzenie zarodka z połączenia gamet męskich i żeńskich w warunkach laboratoryjnych, a następnie próba zagnieżdżenia go w macicy.
Kto i komu może przekazać materiał genetyczny? Regulująca te kwestie ustawa o leczeniu niepłodności z 2015 roku zakłada dwie możliwości:
- dawstwo partnerskie – gamety (zarówno plemniki, jak też komórki jajowe) pobierane są od osób będących małżonkami lub deklarujących wspólne pożycie w sytuacji, gdy oboje są płodni, ale z różnych powodów niemożliwe jest zapłodnienie (np. wrogi śluz, czy zaburzenia uniemożliwiające odbycie stosunku zakończonego oddaniem nasienia do pochwy);
- dawstwo/biorstwo od osób obcych, praktykowane w sytuacji, gdy przynajmniej jedno z partnerów jest niepłodne. Co ważne – niemożliwe jest w takiej sytuacji wskazanie dawcy, komórki rozrodcze zawsze pochodzą od osób anonimowych i obcych.
Reklama
Dawstwo komórek jajowych
Liczne kliniki w Polsce oferują programy, w ramach których dawca komórek jajowych (a właściwie dawczyni) może przekazać materiał do wykorzystania w leczeniu niepłodności innych kobiet, bezskutecznie starających się o dziecko.
Wymaga to przejścia odpowiedniej procedury kwalifikacyjnej oraz poddania się zabiegowi (szczegóły w dalszej części artykułu). Kwestia tego, ile razy można oddać komórki jajowe, jest ustalana przez poszczególne placówki służby zdrowia, jednakże przy poszanowaniu ogólnych wytycznych sformułowanych przez autorytety naukowe oraz zapisanych w prawie.
Maksymalnie z programu dawstwa jajeczek można skorzystać nie więcej niż 6 razy. Jest to jedno z rozwiązań mających na celu ograniczenie możliwości zrodzenia zbyt wielu dzieci z materiału pobranego od jednego dawcy.
Sam zabieg pobrania komórek jajowych wykonywany jest w znieczuleniu, którego rodzaj określa anestezjolog (miejscowym lub ogólnym, podanym dożylnie). Polega na pobraniu płynu z pęcherzyków jajnikowych, w którym znajdują się komórki jajowe.
Wykorzystuje się do tego celu cienką igłę, wprowadzaną przez ścianę pochwy. Zabieg jest kontrolowany sondą USG. Całość odbywa się w warunkach ambulatoryjnych, zazwyczaj jeszcze tego samego dnia można się udać do domu.
Reklama
Jak zostać dawczynią komórek jajowych?
Jak oddać komórki jajowe? Jak wygląda procedura, jakie kryteria należy spełnić? Prawo nie określa wieku, stanu zdrowia, statusu materialnego, wykształcenia czy innych tego typu zmiennych. Jednak poszczególne kliniki mają w kwestii tego, jak zostać dawczynią komórek jajowych, swoje własne, wymagania.
Zazwyczaj stosowana jest cezura wiekowa, ograniczająca prawo od oddania gamet kobietom do 35 roku życia. Istotny jest też stan zdrowia. Kluczowe znaczenie mają wyniki badań na nosicielstwo wirusa HIV, HBV i HCV (wirusowe zapalenie wątroby typu B i C), WR (kątek blady powodujący kiłę) etc.
Wykonuje się również kariotyp (analiza zestawu chromosomów), cytologię (pod kątem raka szyjki macicy), badanie hormonów tarczycy oraz oznaczenie grupy krwi. Kryterium dyskwalifikującym może być zbyt wysoki lub zbyt niski indeks BMI (stosunek masy ciała do wzrostu).
Co ważne, dawczyni powinna być wolna od nałogów - tytoniowego, alkoholowego, narkotykowego. Część klinik wymaga wykształcenia na ustalonym minimalnym poziomie.
Reklama
Dawstwo nasienia
Oddanie nasienia jest znacznie łatwiejsze. Jeśli mężczyzna pozytywnie przejdzie kwalifikację, może umówić się na wizytę, w czasie której otrzymuje do dyspozycji specjalny, intymny pokój. Niektóre kliniki pozwalają też na przeprowadzenie „procedury” w warunkach domowych, ale jedynie pod warunkiem, że zawierający plemniki ejakulat trafi do laboratorium w ciągu najwyżej kilkudziesięciu minut.
Z technicznego punktu widzenia, oddanie spermy polega na masturbacji zakończonej wytryskiem do sterylnego pojemnika. Ważne przy tym jest, by cały materiał trafił do naczynia. Warto też zapoznać się ze szczegółowymi wytycznymi danego banku spermy.
Zazwyczaj zaleca się:
- opróżnienie pęcherza przed przystąpieniem do masturbacji,
- zachowanie higieny na wysokim poziomie, w tym dokładne umycie prącia ciepłą wodą, z użyciem delikatnego, naturalnego mydła,
- abstynencję seksualną w ciągu kilku dni poprzedzających oddanie nasienia.
Polskie prawo zakłada, że z materiału pobranego od jednego dawcy plemników może się narodzić nie więcej, niż 10 dzieci (poza dawstwem partnerskim).
Reklama
Jak zostać dawcą nasienia?
Co zrobić, aby stać się dawcą spermy? U mężczyzn jednym z kluczowych kryteriów jest wiek oraz górna granica wieku, która wynosi około 35 lat. Także i w tym przypadku należy wykazać się dobrym stanem zdrowia, potwierdzonym w badaniach. Wykluczyć należy zakażenie wirusem HIV, wirusowe zapalenie wątroby typu B i C, chlamydię, kiłę i wiele innych chorób.
Wykonuje się też testy genetyczne oraz obowiązkowo oznacza grupę krwi. Co ważne, dawcy spermy mogą służyć swoim materiałem genetycznym zarówno partnerkom życiowym, z którymi starają się o potomstwo, jak też zupełnie obcym kobietom. Warto pamiętać, że dawcy nasienia, w przypadku oddania plemników do banku spermy, w każdej chwili przysługuje prawo wycofania zgody na jego użycie.
Reklama
Cena dawstwa
Dla wielu osób istotnym zagadnieniem są kwestie finansowe. Pacjenci pytają:
- ile płacą za dawstwo komórek jajowych,
- ile kosztuje komórka jajowa,
- ile płacą za oddanie spermy?
Odpowiedź na tak sformułowane pytania jest stosunkowo skomplikowana. Powszechnie wiadomym jest, że osoby oddające swój materiał genetyczny otrzymują pieniądze, zaś korzystający z komórek rozrodczych oraz zarodków muszą płacić.
Należy jednak pamiętać, że w świetle polskiego prawa odpłatne zbycie lub nabycie komórek rozrodczych jest zabronione. Nie można zatem wypłacać, ani pobierać pieniędzy za jajeczka i plemniki.
Furtką są jednak inne przepisy tej samej ustawy, które pozwalają obarczać biorców kosztami, a także honorować dawców. Ci pierwsi płacą więc między innymi za przeprowadzone badania, procedurę kwalifikacyjną, zabieg pobrania komórek od dawców, farmakologiczną stymulację jajników, a także sam zabieg inseminacji lub in vitro.
Łączna suma może opiewać na kilka tysięcy złotych, natomiast dawcy otrzymują zryczałtowany ,,zwrot kosztów”. W przypadku mężczyzn z reguły jest to od kilkuset do około 1,5 tys. złotych, kobiet zaś od 3 do nawet 8 tys. zł.
