Reklama
Skąd się bierze depresja w ciąży i czy często się zdarza?
Depresja a ciąża to trudny temat, ponieważ czas oczekiwania na dziecko kojarzy się zazwyczaj z radością i nadzieją.
W dawnych epokach panowało też przekonanie, że ciąża chroni organizm matki przed chorobami, w tym psychicznymi, dlatego zagadnienie depresji w ciąży nie było diagnozowane - w odróżnieniu od depresji poporodowej, która jest znana medycynie od dawna.
Depresję w ciąży i poporodową uwzględnia się w kodach ogólnych depresji ICD-10: F32-F33, a w ICD-11: 6A7O-6A7Y.
Dziś już wiemy, że ciąża wiąże się ze znacznymi zmianami w poziomie hormonów, przede wszystkim estrogenu i progesteronu, które wpływają na chemię mózgu.
Zmiany hormonalne prowadzą do zaburzeń nastroju, wpływają na rytm snu, a u niektórych kobiet przyczyniają się do rozwoju depresji ciążowej.
W grupie szczególnego ryzyka są kobiety, które już wcześniej doświadczyły zaburzeń psychicznych i te, które mają historię depresji w rodzinie.
Szczególnie podatne na zachorowanie są też osoby mające wcześniejsze negatywne doświadczenia związane z ciążą (np. poronienie), zagrożone przedwczesnym porodem i te, dla których jest to niechciana ciąża.
Trzeba jednak mieć świadomość, że lęk przed porodem, wyzwania przyszłego rodzicielstwa, zmiany w związku czy problemy finansowe mogą prowadzić do załamania nerwowego w ciąży i zwiększać ryzyko depresji u każdej ciężarnej kobiety.
Reklama
Jak rozpoznać objawy depresji w ciąży?
Depresja w czasie ciąży nie jest prosta do zdiagnozowania, ponieważ liczne objawy związane z pogorszeniem samopoczucia mogą być interpretowane jako efekty uboczne fluktuacji hormonalnych czy fizycznych dolegliwości związanych ze zmianami w ciele przed porodem.
Ciężarne w depresji najczęściej zauważają charakterystyczne objawy psychiczne:
- poczucie smutku lub beznadziei, które utrzymuje się długotrwale i wpływa na codzienne funkcjonowanie,
- zmniejszone zainteresowanie aktywnościami, które wcześniej sprawiały radość,
- w ciężkiej depresji w ciąży - myśli samobójcze, które są szczególnie niepokojące i wymagają natychmiastowej pomocy medycznej.
Do typowych fizycznych objawów depresji ciążowej należą:
- znaczny spadek lub przyrost wagi (ponad normę w ciąży),
- problemy z zasypianiem lub nadmierna senność,
- długotrwałe zmęczenie, wyczerpanie i brak energii (bardziej dojmujące niż u innych ciężarnych).
Warto mieć świadomość, że ze względu na zmiany hormonalne, objawy depresji w ciąży mogą różnić się od symptomów tej choroby u osób, które nie są w ciąży.
Nietypowe symptomy mogą obejmować:
- nadmierną irytację,
- lęk,
- ataki paniki,
a nawet objawy somatyczne, takie jak bóle głowy czy problemy z trawieniem, które nie mają innej wyraźnej przyczyny medycznej.
Te objawy mogą być mylące, ponieważ dla wielu osób są to normalne aspekty ciąży, a to dodatkowo utrudnia ich interpretację jako sygnałów depresji.
Reklama
Kiedy może ujawnić się depresja w ciąży?
Depresja może pojawić się w każdym momencie ciąży, jednak ryzyko jej wystąpienia i wpływ na przebieg już istniejącej choroby mogą się różnić się w zależności od trymestru.
Depresja na początku ciąży może być wywołana przez szereg czynników, w tym wspomniane już zmiany hormonalne, stres związany z lękiem przed utratą ciąży i obawy o zdrowie dziecka.
Czynnikiem sprzyjającym depresji w pierwszym trymestrze ciąży jest także pogorszenie jakości życia, związane z nawracającymi nudnościami i wymiotami.
Choć dolegliwości ze strony układu pokarmowego mijają, w drugim trymestrze nasilać się może poczucia przytłoczenia związane z nadchodzącymi obowiązkami rodzicielskimi i finansowymi, a długotrwały stres może przyczyniać się do rozwoju choroby.
W 3 trymestrze ciąży wzrasta dyskomfort fizyczny i zmęczenie, które niestety zwiększają ryzyko depresji Wzrost masy ciała, bóle pleców, trudności ze snem negatywnie wpływają na samopoczucie. Depresja pod koniec ciąży często wiąże się też z obawami związanymi z porodem, bólem, a także zdrowiem - dziecka oraz własnym.
Odrębnym zagadnieniem jest ciąża w czasie depresji. Warto mieć świadomość, że zmiany zachodzące na poziomie hormonalnym mogą zarówno nasilić, jak i złagodzić objawy choroby.
U niektórych pacjentek ciąża ma pozytywny wpływ na nastrój i samopoczucie, prowadząc do tymczasowej poprawy objawów depresyjnych. Jednak dla innych, te same zmiany mogą nasilić objawy depresji, komplikując leczenie.
Terapia depresji w ciąży często wymaga zmiany leków lub zastosowania alternatywnych metod leczenia, aby zminimalizować ryzyko dla dziecka.
Zarówno dla kobiet cierpiących na depresję przed ciążą, jak i tych, u których choroba rozwija się podczas ciąży, kluczowa jest wczesna interwencja medyczna, monitorowanie stanu zdrowia psychicznego, regularne konsultacje z lekarzem oraz wsparcie ze strony bliskich.
Depresja przed porodem i po porodzie
Zarówno depresja przed porodem, jak i po porodzie to poważne wyzwanie dla zdrowia kobiety, której organizm będzie musiał podjąć dodatkowy wysiłek związany z opieką nad dzieckiem.
Depresja po ciąży charakteryzuje się zmianami nastroju i emocjonalną wrażliwością, dlatego bywa mylona z tzw. baby blues.
Różnica jednak jest dość znacząca - objawy baby blues są lżejsze i zwykle mijają samoczynnie w ciągu kilku dni po porodzie.
Tymczasem depresja poporodowa pojawia się zazwyczaj w pierwszych tygodniach połogu, ale może wystąpić nawet do roku po narodzinach dziecka. Czas jej trwania zależy głównie od tego, jak wcześnie zostanie rozpoznana i jak szybko uda się dobrać odpowiednią terapię.
Ogromną rolę odgrywa tu rodzina i przyjaciele ciężarnej - bliscy często pierwsi zauważają niepokojące symptomy. Jeżeli kobieta doświadczająca stanów depresyjnych w ciąży i po porodzie będzie otoczona troską i poczuje wsparcie ze strony najbliższych, nie będzie miała oporów otwarcie mówić o swoim samopoczuciu.
Reklama
Test na depresję w ciąży, czyli jak wygląda diagnostyka
Kobiety w ciąży, które zmagają się z depresją i nie wiedzą, jak sobie z nią radzić i gdzie szukać pomocy, warto jak najszybciej skierować do lekarza. Im szybsza diagnoza, tym bardziej optymistyczna prognoza na wyleczenie.
Do jakiego lekarza się udać? Pierwszym kontaktem, do którego kobieta z podejrzeniem depresji podczas ciąży powinna się zwrócić z problemami zdrowotnymi, w tym z obawami dotyczącymi swojego samopoczucia psychicznego, jest jej ginekolog.
Położnik może ocenić wstępne objawy i zalecić dalsze konsultacje u psychiatry, który dokładnie zdiagnozuje depresję oraz dobierze farmakoterapię. Jednocześnie warto rozpocząć sesje terapeutyczne u psychologa.
Jak wygląda diagnoza? Aby skutecznie zdiagnozować pacjentkę z depresją w ciąży, specjalista zdrowia psychicznego przeprowadza wywiad, z uwzględnieniem historii chorób w rodzinie, obecnie występujących objawów, czasu ich trwania i wpływu na życie codzienne.
Istnieje wiele narzędzi do oceny depresji - także w trakcie ciąży. Warto wspomnieć choćby Skalę Depresji Becka (BDI) czy Edinburgh Postnatal Depression Scale (EPDS), która jest zazwyczaj stosowana do oceny nastroju w okresie poporodowym, ale może być również użyteczna w ciąży.
Choć depresja jest zaburzeniem psychicznym, ważne jest, aby wykluczyć inne przyczyny medyczne objawów (jak np. niedoczynność tarczycy), które mogą naśladować lub pogłębiać depresję. Lekarz może zalecić u pacjentki z depresją w ciąży wykonanie testów krwi w celu oceny ogólnego stanu zdrowia.
Reklama
Leczenie depresji w ciąży, czyli jak sobie z nią radzić
Po postawieniu diagnozy depresji w ciąży, lekarz proponuje plan leczenia, który może obejmować:
- leki antydepresyjne,
- psychoterapię,
- wsparcie i edukację.
Decyzję, jak leczyć pacjentkę farmakologicznie, psychiatra podejmuje, uwzględniając stopień ciężkości objawów depresji, historię medyczną i etap ciąży. Leki są zawsze dobierane indywidualnie, często po przeprowadzeniu dodatkowych testów.
Nieocenioną pomocą w leczeniu depresji jest psychoterapia. Psycholog dobiera pod kątem potrzeb pacjentki metodę pracy. Bardzo skuteczna i bezpieczna w ciąży jest terapia poznawczo-behawioralna (CBT).
Profesjonalna pomoc to podstawa, jednak przeszkodą na drodze do pełnego wyzdrowienia bywa brak wsparcia ze strony bliskich. Niestety zdarza się, że z powodu braku świadomości, rodzina bagatelizuje problem depresji w ciąży. Dlatego też edukacja na temat depresji i sposobów radzenia sobie z jej objawami, jest tak ważna.
Reklama
Czy można przyjmować leki na depresję w ciąży?
Leki na depresję a ciąża to kwestia wywołująca emocje, ze względu na możliwe ryzyko dla rozwijającego się dziecka. Dlatego o podaniu leków antydepresyjnych kobiecie w ciąży zawsze decyduje lekarz.
Nie należy samodzielnie sięgać po preparaty bez recepty - zioła i suplementy w pełni bezpieczne dla dorosłego człowieka, mogą stwarzać zagrożenie dla płodu.
Psychiatra uwzględnia stopień nasilenia objawów choroby i wpływ, jaki wywiera ona na zdrowie kobiety w ciąży i rozwój płodu.
Jeśli jest to ciężka depresja, niewykluczone, że korzyści płynące z zastosowania leków na depresję u ciężarnej znacząco przeważają nad potencjalnym ryzykiem dla jej dziecka. W takich przypadkach farmakoterapia jest konieczną opcją, aby skutecznie walczyć z depresją w ciąży.
Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), takie jak sertralina czy citalopram są uważane za relatywnie bezpieczne w pierwszych miesiącach ciąży.
Nie są zalecane w trzecim trymestrze, ze względu na potencjalne ryzyko zaistnienia problemów z sercem u noworodków.
Rzadziej przepisywane są inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI), jak np. venlafaksyna. Natomiast kobietom, które od dawna chorują na depresję, zapisuje się raczej bupropion, zwłaszcza jeśli pacjentka dobrze reagowała na niego przed ciążą.
Reklama
Czy depresja w ciąży ma wpływ na dziecko?
Niestety, badania wykazały, że depresja w czasie ciąży ma wpływ na dziecko i to długoterminowo: od przedwczesnego porodu, niskiej masy urodzeniowej, po problemy zdrowotne, emocjonalne i behawioralne w dzieciństwie.
Depresja w ciąży może utrudniać nawiązanie i utrzymanie silnej więzi emocjonalnej między matką a dzieckiem, co jest kluczowe dla jego rozwoju emocjonalnego i społecznego.
Długoterminowe badania wskazują, że dzieci, których matki przeżyły stany depresyjne w ciąży, są często bardziej reaktywne i mają wyższe ryzyko rozwoju problemów emocjonalnych, takich jak lęk i depresja.
Istnieją też badania sugerujące, że depresja u matki w ciąży może negatywnie wpływać na rozwój poznawczy i motoryczny dziecka.
Te potencjalne ryzyka podkreślają znaczenie wczesnego rozpoznania i leczenia depresji w ciąży. Skuteczna terapia może nie tylko pomóc matce radzić sobie z depresją, ale także zmniejszyć ryzyko negatywnych skutków dla rozwoju jej dziecka.
Równie ważne jest, aby kobiety w ciąży, które doświadczają objawów depresji, otrzymywały pomoc emocjonalną - od bliskich. Dzięki temu uzyskają najlepszą możliwą opiekę zarówno dla siebie, jak i swojego dziecka.
