Dieta niskobiałkowa - co jeść i jak ją stosować?

Czym jest dieta niskobiałkowa i dla kogo jest przeznaczona?

Dieta niskobiałkowa charakteryzuje się ograniczonym spożyciem białka, które powinno być dostarczane w ilościach mniejszych niż w standardowej diecie. Zazwyczaj zakłada się spożycie około 0,6-0,8 g białka na kilogram należnej masy ciała na dobę. Docelowa ilość białka w diecie powinna być dobierana indywidualnie pod aktualne wyniki badań.

Dieta niskobiałkowa zastosowanie znajduje głównie przy niewydolności nerek. W zaawansowanym stadium choroby narząd ten nie są wstanie efektywnie usuwać produktów przemiany białek. Dzięki zmniejszeniu spożycia białka można opóźnić postęp choroby i odsunąć w czasie konieczność dializoterapii.

Zbyt mało mówi się także, o tym że dieta niskobiałkowa powinna być stosowana w chorobie Parkinsona. Białko może wpływać na absorpcję leków, dlatego jego kontrolowane spożycie jest istotne.

Dieta ta jest również stosowana w innych schorzeniach, takich jak wrodzone wady metabolizmu białek czy choroby wątroby. Kluczowym aspektem diety niskobiałkowej jest ścisła kontrola spożycia białka ze wszystkich źródeł, co pomaga w poprawie jakości życia pacjenta.

Reklama

Produkty dozwolone i zabronione w diecie niskobiałkowej

Dieta niskobiałkowa wymaga starannego doboru produktów spożywczych, aby zapewnić organizmowi odpowiednie ilości składników odżywczych, przy jednoczesnym ograniczeniu białka. Co jeść, a czego nie jeść na diecie niskobiałkowej? Poniżej przedstawiono szczegółowe omówienie produktów dozwolonych i zabronionych.

Produkty zalecane w diecie niskobiałkowej

1. Warzywa są podstawą diety niskobiałkowej, ponieważ zawierają niewielkie ilości białka, a jednocześnie są bogate w witaminy, minerały i błonnik. Można spożywać różnorodne warzywa, takie jak:

• marchew, pietruszka, buraki, ziemniaki – dostarczają cennych witamin i minerałów,
• papryka, cukinia, bakłażan – doskonałe do sałatek, zup i pieczenia,
• zielone warzywa liściaste (szpinak, sałata, kapusta włoska) – bogate w błonnik, witaminy A, C, K.

Ważne jest, aby unikać warzyw strączkowych, takich jak groch, fasola i soczewica, które są bogate w białko.

2. Owoce są kolejną ważną grupą produktów, które można spożywać w diecie niskobiałkowej. Są źródłem witamin, minerałów i antyoksydantów. Do polecanych owoców należą:

• jabłka, gruszki, śliwki, brzoskwinie – lekkie i niskokaloryczne, mogą być spożywane na surowo lub jako składnik deserów,
• banany, winogrona, pomarańcze – dostarczają energii i potasu, co jest istotne w diecie niskobiałkowej,
• jagody, maliny, truskawki – bogate w witaminę C i błonnik, idealne do koktajli i sałatek owocowych.

3. Produkty zbożowe niskobiałkowe. W diecie niskobiałkowej można spożywać specjalnie przetworzone produkty zbożowe o obniżonej zawartości białka, takie jak:

• pieczywo niskobiałkowe – dostępne w wielu wariantach, np. chleb, bułki, które zawierają mniej białka niż standardowe pieczywo,
• makarony niskobiałkowe – wykonane z mąki o niskiej zawartości białka, idealne do lekkich dań makaronowych,
• ryż niskobiałkowy – alternatywa dla zwykłego ryżu, doskonały do dań obiadowych.

4. Tłuszcze i oleje roślinne są dozwolone w diecie niskobiałkowej, ponieważ nie zawierają białka i dostarczają energii. Można stosować:

• oliwę z oliwek, olej rzepakowy, olej słonecznikowy – do sałatek, pieczenia, smażenia.
• margaryna niskobiałkowa – w ograniczonych ilościach, jako dodatek do pieczywa.

Produkty zabronione w diecie niskobiałkowej lub wymagające ograniczenia

1. Mięso, ryby i owoce morza są bogate w białko i dlatego powinny być wyeliminowane lub ściśle ograniczone w diecie niskobiałkowej
2. Nabiał - standardowe produkty mleczne są bogate w białko, dlatego należy ich unikać. Należą do nich:

• mleko krowie, jogurty naturalne – niewielkie ilości tych produktów mogą wpisywać się w założenia diety niskobiałkowej,
• sery twarogowe, sery żółte, kefiry – produkty te mają szczególnie wysoką zawartość białka.

3. Produkty zbożowe, takie jak pieczywo, makarony czy ryż, zawierają większe ilości białka, dlatego powinny być zastąpione wersjami niskobiałkowymi.
4. Jaja, zwłaszcza białko jaj, są jednym z najbogatszych źródeł białka i dlatego są zakazane w diecie niskobiałkowej.
5. Warzywa strączkowe bogate w białko:

• fasola, groch, soczewica i inne rośliny strączkowe są naturalnie bogate w białko, dlatego nie powinny być spożywane w diecie niskobiałkowej.

6. Orzechy i nasiona, mimo że są źródłem zdrowych tłuszczów, zawierają również znaczną ilość białka. Dlatego należy je wykluczyć z diety lub spożywać w minimalnych ilościach.

Dieta niskobiałkowa wymaga starannego planowania i wyboru produktów, które dostarczą niezbędnych składników odżywczych przy minimalnej zawartości białka. Warto skonsultować się z dietetykiem, który pomoże dostosować dietę do indywidualnych potrzeb i zapewni, że jest ona zbilansowana i bezpieczna dla zdrowia.

 Jak ułożyć jadłospis w diecie niskobiałkowej?

Bilansowanie jadłospisu w diecie niskobiałkowej wymaga uwzględnienia kilku kluczowych zasad, które zapewnią odpowiednie odżywienie organizmu mimo ograniczenia białka. Poniżej opisano podstawowe zasady, którymi warto się kierować.

1. Ustal odpowiednią ilość białka

Zgodnie z zaleceniami lekarza lub dietetyka, ilość białka powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb pacjenta, zwykle jest to od 0,6 do 0,8 g białka na kilogram masy ciała dziennie. W niektórych przypadkach, takich jak zaawansowana niewydolność nerek, ta ilość może być jeszcze niższa.

2. Zadbaj o odpowiednią ilość kalorii

Ograniczenie białka wymaga zwiększenia ilości kalorii pochodzących z węglowodanów (np. ryż niskobiałkowy, pieczywo niskobiałkowe, owoce, ziemniaki, bataty) oraz tłuszczów (np. oliwa z oliwek, awokado). To ważne, aby zapobiec katabolizmowi mięśni, który może wystąpić, jeśli organizm zacznie czerpać energię z białek.

3. Zróżnicowanie posiłków

Wybieraj różnorodne warzywa, owoce, produkty zbożowe i tłuszcze, aby zapewnić sobie szerokie spektrum witamin i minerałów. Wykorzystuj sezonowe warzywa i owoce, które są najświeższe i najbogatsze w składniki odżywcze.

4. Przygotowuj posiłki w sposób minimalizujący utratę wartości odżywczych

Gotowanie warzyw na parze pozwala zachować więcej witamin i minerałów niż gotowanie w wodzie.

5. Używaj produkty niskobiałkowe

Włącz do diety produkty niskobiałkowe, takie jak pieczywo, makarony, mleko i inne produkty specjalnie przetworzone dla osób na diecie niskobiałkowej. Pozwalają one na większą elastyczność w planowaniu posiłków, bez ryzyka przekroczenia dziennej dawki białka.

6. Unikaj produktów o wysokiej zawartości białka

Należy unikać mięsa, ryb, jaj, nabiału oraz roślin strączkowych, które mogą szybko zwiększyć dzienne spożycie białka. Zastępuj je odpowiednikami o obniżonej zawartości białka lub całkowicie eliminuj z diety.

Tworzenie jadłospisu w diecie niskobiałkowej może być wyzwaniem, szczególnie na początku. Kluczowe jest zapewnienie organizmowi odpowiedniej ilości energii, witamin i minerałów, przy jednoczesnym ograniczeniu białka. Jadłospis powinien uwzględniać trzy główne posiłki oraz dwie przekąski, co pozwala na równomierne rozłożenie spożycia kalorii w ciągu dnia.

Dalszą część artykułu znajdziesz pod sekcją "Pytania do eksperta"

Pytania do eksperta

Kamila Kasprzak

dietetyczka

01

Jakie są wskazówki dla osób na diecie niskobiałkowej chcących zredukować masę ciała?

Dokładnie wyliczyć zapotrzebowanie energetyczne, tak aby nie dostarczać zbyt małej dawki kcal, która grozi rozkładem tkanki mięśniowej. Zamiast obcinać kilokalorie warto zwiększyć ilość spacerów.

02

Czy w diecie niskobiałkowej mogą pojawić się niedobory białka i jakie będą tego objawy?

Pomimo, że białko jest mocno ograniczane w diecie niskobiałkowej to nie oznacza to, że powinno być całkowicie wyeliminowane. W związku z tym może pojawić się niedobór tego makroskładnika, który będzie objawiał się obniżeniem siły mięśni, wypadaniem włosów, łamliwością paznokci, spadkiem odporności.

03

Jakie warzywa i owoce są najbezpieczniejsze na diecie niskobiałkowej?

Wszystkie owoce są ubogie w białko dzięki czemu mogą być spożywane na diecie niskobiałkowej bez większych obaw. Z warzyw sprawdzą się wszystkie rodzaje oprócz nasion roślin strączkowych.

04

Jakie są najczęstsze błędy popełniane przez osoby na diecie niskobiałkowej?

Do najczęstszych błędów można zaliczyć całkowitą eliminację produktów białkowych z diety oraz niewliczanie białka pochodzącego z pieczywa, ryżu, nasion czy orzechów.

05

Jakie są najlepsze źródła białka roślinnego w diecie niskobiałkowej?

Białko roślinne jest tak samo wliczane do całkowitej puli białka na diecie niskobiałkowej jak białko zwierzęce. Do roślinnych źródeł białka zaliczamy: groch, soję, fasolę, soczewicę, ciecierzycę, groszek, bób, fasolkę szparagową, orzechy, pestki i nasiona.

Reklama

Dieta niskobiałkowa – jadłospis tygodniowy

Tworzenie jadłospisu w diecie niskobiałkowej może być wyzwaniem, szczególnie na początku. Kluczowe jest zapewnienie organizmowi odpowiedniej ilości energii, witamin i minerałów, przy jednoczesnym ograniczeniu białka. Jadłospis powinien uwzględniać trzy główne posiłki oraz dwie przekąski, co pozwala na równomierne rozłożenie spożycia kalorii w ciągu dnia.

DZIEŃ 1

Śniadanie:

• kasza manna z musem z jabłka i cynamonem.

Drugie śniadanie:

• sałatka owocowa (jabłko, gruszka, kiwi).

Obiad:

• zupa krem z dyni z grzankami z chleba niskobiałkowego,
• duszona marchewka z ziemniakami.

Podwieczorek:

• kisiel owocowy

Kolacja:

• kanapki z pieczywa pszennego z pastą z awokado i pomidorem.

DZIEŃ 2

Śniadanie:

• owsianka na wodzie z malinami i odrobiną miodu.

Drugie śniadanie:

• galaretka.

Obiad:

• ryż niskobiałkowy z duszoną papryką, cukinią i pomidorami.

Podwieczorek:

• pieczone jabłko z cynamonem.

Kolacja:

• sałatka z sałaty, ogórka, pomidora i oliwek z oliwą z oliwek.

DZIEŃ 3

Śniadanie:

• kasza manna na wodzie z bananem i cynamonem.

Drugie śniadanie:

• garść truskawek i kilka orzechów włoskich (w małej ilości).

Obiad:

• gotowane ziemniaki z kalafiorem i sosem pomidorowym,
• surówka z marchewki i jabłka.

Podwieczorek:

• kisiel

Kolacja:

• kanapki z pieczywa pszennego z pastą z buraka i rukolą.

DZIEŃ 4

Śniadanie:

• kanapki z chleba pszennego z awokado,

Drugie śniadanie:

• smoothie z bananem, truskawkami i odrobiną soku pomarańczowego.

Obiad:

• makaron niskobiałkowy z warzywami (cukinia, bakłażan, papryka).

Podwieczorek:

• Jabłko i kilka plasterków mango.

Kolacja:

• Sałatka z pieczonych warzyw (cukinia, papryka, bakłażan) z oliwą z oliwek.

DZIEŃ 5

Śniadanie:

• owsianka z owocami leśnymi i miodem.

Drugie śniadanie:

• marchewka i seler naciowy z dipem z awokado.

Obiad:

• pieczone bataty z sosem jogurtowo-koperkowym,
• gotowane brokuły z odrobiną oliwy z oliwek.

Podwieczorek:

• gruszka.

Kolacja:

• sałatka jarzynowa (bez jajka).

DZIEŃ 6

Śniadanie:

• kasza manna na wodzie z jagodami,
• herbata owocowa.

Drugie śniadanie:

• jabłko i kiwi.

Obiad:

• zupa pomidorowa z ryżem niskobiałkowym,

Podwieczorek:

• sałatka owocowa z bananem, gruszką i winogronami.

Kolacja:

• pieczone warzywa (marchew, ziemniaki, pietruszka) z dipem z niskotłuszczowego jogurtu.

DZIEŃ 7

Śniadanie:

• kasza manna na wodzie z gruszką i odrobiną miodu,
• sok pomarańczowy.

Drugie śniadanie:

• smoothie z owoców sezonowych (np. maliny, borówki, truskawki).

Obiad:

• warzywne leczo (cukinia, papryka, cebula) z pieczonymi ziemniakami.

Podwieczorek:

• pieczone jabłko z cynamonem i rodzynkami.

Kolacja:

• sałatka z rukoli, ogórka, pomidora i oliwek z oliwą z oliwek.

Reklama

Przepisy i pomysły na posiłki niskobiałkowe

Dieta niskobiałkowa może być smaczna i urozmaicona, jeśli korzystamy z odpowiednich przepisów. Przedstawiamy praktyczne przepisy niskobiałkowe na śniadania, obiady i kolacje, które są zgodne z zasadami tej diety. Dzięki nim, każdy posiłek będzie nie tylko zdrowy, ale również apetyczny. Poniższe dania niskobiałkowe są łatwe do przygotowania i dostarczają wszystkich niezbędnych składników odżywczych przy minimalnej ilości białka.

Ryż z musem z jabłka i cynamonem

Składniki:

• 1/4 szklanki ryżu
• 1 jabłko
• 1 łyżeczka cynamonu
• 1 łyżeczka miodu (opcjonalnie)
• 1 szklanka wody

Przygotowanie:

1. Ryż ugotuj w szklance wody przez około 15 minut, aż będzie miękki.
2. Jabłko obierz, zetrzyj na tarce i podgrzej w rondelku, aż zmięknie, tworząc mus.
3. Do ugotowanego ryżu dodaj mus z jabłka, cynamon i miód. Dokładnie wymieszaj.

Zupa krem z dyni

Składniki:

• 400 g dyni
• 1 marchewka
• 1 ziemniak
• 1 mała cebula
• 2 łyżki oliwy z oliwek
• Sól i pieprz do smaku
• 1/2 szklanki wody lub bulionu warzywnego

Przygotowanie:

1. Dynię, marchewkę, ziemniak i cebulę obierz i pokrój w kostkę.
2. W garnku rozgrzej oliwę z oliwek, dodaj pokrojone warzywa i podsmaż przez kilka minut.
3. Dodaj wodę lub bulion warzywny, a następnie gotuj na małym ogniu, aż warzywa będą miękkie.
4. Całość zblenduj na gładki krem, dopraw solą i pieprzem.

Ta zupa niskobiałkowa to doskonały wybór na lekki obiad, który dostarczy cennych witamin i minerałów.

Sałatka z pieczonych warzyw z oliwą z oliwek

Składniki:

• 1 cukinia
• 1 czerwona papryka
• 1 bakłażan
• 2 łyżki oliwy z oliwek
• Sól, pieprz, zioła prowansalskie do smaku
• Garść rukoli (opcjonalnie)

Przygotowanie:

1. Cukinię, paprykę i bakłażana pokrój w plastry lub kostkę.
2. Warzywa wymieszaj z oliwą z oliwek, solą, pieprzem i ziołami prowansalskimi.
3. Piecz warzywa w piekarniku nagrzanym do 180°C przez około 25 minut, aż będą miękkie i lekko zrumienione.
4. Upieczone warzywa przełóż do miski, dodaj rukolę (jeśli używasz) i delikatnie wymieszaj.

To lekkie danie niskobiałkowe jest doskonałym wyborem na kolację, gdy chcemy zjeść coś zdrowego i sycącego, jednocześnie dbając o ograniczenie białka.

Reklama

Wyzwania i potencjalne zagrożenia diety niskobiałkowej

Dieta niskobiałkowa, choć może być konieczna w przypadku niektórych schorzeń, takich jak niewydolność nerek czy choroba Parkinsona, wiąże się z wieloma wyzwaniami i potencjalnymi zagrożeniami, które warto uwzględnić podczas jej stosowania.

Jednym z głównych wyzwań diety niskobiałkowej jest ryzyko niedoborów składników odżywczych, szczególnie białka, które jest kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Białko odgrywa istotną rolę w budowie mięśni, produkcji enzymów, hormonów oraz regeneracji tkanek. Jego niedobór może prowadzić do osłabienia organizmu, spadku masy mięśniowej, osłabienia układu odpornościowego oraz opóźnionej regeneracji po urazach i operacjach.

Dodatkowo, dieta niskobiałkowa może ograniczać spożycie innych ważnych składników odżywczych, takich jak żelazo, cynk, witaminy z grupy B (szczególnie B12) oraz wapń, które są obficie obecne w produktach wysokobiałkowych, takich jak mięso, ryby, jaja czy nabiał. Niedobory tych składników mogą prowadzić do problemów zdrowotnych, takich jak anemia, osteoporoza, problemy z układem nerwowym i zaburzenia metaboliczne.

Ograniczenie białka często wiąże się z koniecznością zwiększenia spożycia węglowodanów i tłuszczów w celu utrzymania odpowiedniego bilansu energetycznego. To może być wyzwaniem, szczególnie w przypadku osób, które muszą jednocześnie ograniczać spożycie innych składników odżywczych, takich jak potas, fosfor czy sód, co jest częste u pacjentów z chorobami nerek. Zbyt niska podaż kalorii może prowadzić do utraty masy ciała, osłabienia organizmu, a w skrajnych przypadkach do niedożywienia.

Stosowanie diety niskobiałkowej wymaga regularnego monitorowania stanu zdrowia, w tym kontrolowania poziomu białka we krwi, wskaźników funkcji nerek, poziomu elektrolitów oraz stanu odżywienia. Niewłaściwe zarządzanie dietą, bez regularnych konsultacji z lekarzem lub dietetykiem, może prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia. Na przykład, zbyt drastyczne ograniczenie białka może przyspieszyć katabolizm mięśni, co w dłuższym okresie może prowadzić do osłabienia fizycznego i obniżenia jakości życia.

Ograniczenia związane z dietą niskobiałkową mogą negatywnie wpłynąć na jakość życia pacjenta. Trudności w spożywaniu posiłków poza domem, konieczność rezygnacji z ulubionych potraw oraz ciągłe monitorowanie spożycia białka mogą powodować stres i dyskomfort. To z kolei może wpływać na relacje społeczne, samopoczucie psychiczne oraz ogólną satysfakcję z życia.

Nie tylko przy diecie niskobiałkowej indywidualne dopasowanie planu dietetycznego będzie kluczowe do osiągnięcia efektów. Smakowitość diety czy sytość po posiłkach to podstawa skuteczności stosowanego sposobu żywienia. Nowoczesne aplikacje dietetyczne umożliwiają kontrolę podaży białka, ze wszystkich źródeł. W ramach abonamentu możliwy jest stały kontakt z dietetykiem, który odpowie na wszelkie żywieniowe pytania.