Czym są żylaki przełyku?
Żylaki przełyku to nic innego jak nadmiernie, nieprawidłowo poszerzone naczynia żylne w dolnej części przełyku. Tworzą się one, kiedy krew napotyka trudności w krążeniu przez wątrobę i musi sobie znaleźć inną drogę przepływu.
Stan taki nazywamy nadciśnieniem wrotnym, a te „inne” drogi przepływu krwi - krążeniem obocznym. Najczęstszą przyczyną rozwoju nadciśnienia wrotnego jest marskość wątroby.
Z kolei najczęstszą przyczyną marskości wątroby jest alkoholizm (na drugim miejscu plasują się przewlekłe zapalenia wątroby spowodowane przez wirusy HBV.
Reklama
Przyczyny żylaków przełyku
Żylaki przełyku to schorzenie, które powstaje w wyniki innych chorób. Stanowią częste i bardzo groźne powikłanie nadciśnienia wrotnego, które cechuje się wzrostem ciśnienia w obrębie żyły wrotnej powyżej 12 mm Hg.
Żylaki przełyku powstają w wyniku różnicy ciśnień między żyłą wrotną a żyłami wątrobowymi, gdy przepływ krwi żylnej z dolnych części ciała przez wątrobę jest utrudniony. Najczęstszą przyczyną nadciśnienia wrotnego, bo aż w ok. 90% przypadków, jest marskość wątroby.
Krew wcześniej przepływająca przez wątrobę szuka łatwiejszego ujścia i napływa do żył przełyku, które nie są przystosowane do jej tłoczenia w tak dużej ilości.. To z kolei prowadzi do poszerzenia i rozciągnięcia żył, a finalnie powstawania żylaków przełyku.
Do przyczyn powstawania żylaków przełyku można zaliczyć również:
- niewydolność serca,
- choroby trzustki,
- nowotwory,
- zakrzepicę,
- chorobę Wilsona,
- hemochromatozę,
- gruźlicę,
- dializoterapię.
Żylaki przełyku mogą wystąpić także u dzieci. Często są wynikiem uszkodzenia gardła przez np. połknięcie zabawki. Zdarza się jednak, ze są one wynikiem choroby.
Żylaki przełyku u alkoholika
Żylaki przełyku często występują przy okazji choroby alkoholowej, która może bezpośrednio prowadzić do marskości wątroby. Marskość wątroby jest z kolei główną przyczyną żylaków przełyku. Dodatkowo, żylaki przełyku u alkoholika pękają z powodu spożywania alkoholu, który podrażnia przełyk.
Reklama
Objawy żylaków przełyku
W początkowym stadium choroby żylaki przełyku często nie dają żadnych objawów. Czy zatem mogą boleć? W miarę postępowania schorzenia, powiększają się, pękają i zaczynają powodować krwawienia. Dopiero wtedy chory może mieć problemy z przełykaniem i odczuwać związany z tym ból.
Głównym objawem żylaków przełyku jest krwawienie. Krwawienia mogą być niewielkie i ledwo zauważalne (mogą powodować posmak krwi w ustach), bądź bardzo obfite, objawiać się wymiotami z krwią i prowadzić do wstrząsu, a nawet śmierci.
Pojawiają się w wyniku wzrostu ciśnienia krwi w przełyku. Kaszel, czkawka, wymioty, czy przemieszczanie się treści pokarmowej do żołądka, mogą stać się powodem krwawienia. Niekiedy, pojawia się ono samoistnie.
Przy niezauważalnych krwawieniach, objawem choroby może być smolisty stolec. Utrata krwi może prowadzić również do:
- osłabienia,
- przyspieszonej akcji serca,
- przyspieszonego oddechu,
- obniżenia ciśnienia tętniczego krwi,
- wstrząsu krwotocznego,
- żółtaczki,
- zaburzeń świadomości,
- zimnych potów,
- wodobrzusza.
Reklama
Diagnostyka i klasyfikacja żylaków przełyku
Po zaobserwowaniu jakichkolwiek niepokojących objawów ważne jest szybkie udanie się do lekarza. Zlecić on może odpowiednie badania. Niestety najczęściej stosowana metoda w rozpoznaniu żylaków przełyku jest dość inwazyjna.
Ich występowanie odkryć można poprzez badanie endoskopowe. Polega ono na umieszczeniu sondy z kamerą lub światłem we wnętrzu przełyku.
Inną możliwością jest wykonanie RTG przełyku z kontrastem doustnym, jednak to badanie nie jest powszechnie stosowane w diagnostyce tej dolegliwości. Zdarza się, że zostają rozpoznane podczas gastroskopii, czyli badania przewodu pokarmowego.
Jeśli wystąpiło krwawienie przeprowadza się także wywiad wskazujący na przebyte wirusowe zapalenie wątroby, alkoholizm, rzadziej inne choroby prowadzące do marskości wątroby i nadciśnienia wrotnego.
W obecnie najpowszechniej stosowanym trzystopniowym podziale żylaków (małe, średnie, duże):
- żylaki małe są nieznacznie uwypuklone do światła przełyku,
- żylaki średnie mają kręty przebieg i zajmują mniej niż 1/3 światła przełyku,
- żylaki duże zajmują ponad 1/3 światła przełyku.
W klasyfikacji chorób ICD-10 można znaleźć je pod numerem I85, a w ICD11 widnieją pod kodem XA0828.
Reklama
Jak leczyć żylaki przełyku?
Podstawową metodą tamowania krwawienia z żylaków przełyku jest leczenie endoskopowe. Polega ono na wprowadzeniu endoskopu przez usta do przełyku, odnalezieniu miejsca krwawienia naczynia i zatamowaniu go przy użyciu jednej z dwóch metod.
Pierwsza polega na zaciśnięciu krwawiącego żylaka przez nałożenie specjalnej gumowej opaski. Druga zaś na wstrzyknięciu do światła krwawiącego naczynia i obok niego substancji, która powoduje wykrzepianie krwi w świetle żylaka, z następowym jego zarośnięciem.
Taki zabieg powtarza się kilkukrotnie, najpierw w odstępach 3-4 dniowych, a następnie kilkutygodniowych, aż do całkowitego zniknięcia żylaków.
W przypadku nieskuteczności lub niemożności wykonania zabiegu endoskopowego stosuje się leczenie inwazyjne polegające na wytworzeniu sztucznego połączenia pomiędzy żyłą wrotną, którą krew z narządów jamy brzusznej płynie do wątroby), a krążeniem systemowym.
Zabieg ten zmniejsza nadciśnienie wrotne, a więc i ilość krwi przepływającą przez krążenie oboczne - w tym też przez żylaki przełyku.
Najskuteczniejszym sposobem leczenia żylaków przełyku, a tym samym zapobiegania nawrotom krwotoku, pozostaje przeszczep wątroby. Wraz ze zdrową wątrobą znika nadciśnienie wrotne, a wraz z nim żylaki przełyku.
U pozostałych chorych w celu zapobiegania nawrotom krwawienia z żylaków przełyku stosuje się opisane już wyżej zabiegi: opaskowanie, skleroterapię, a także wytworzenie sztucznego połączenia pomiędzy krążeniem wrotnym a systemowym. Zastosowanie znajdują również leki zmniejszające ciśnienie wrotne np. propranolol.
Skorzystać można z kojących właściwości ziół jako terapii wspomagającej leczenie. Sprawdzi się w tym przypadku liść oczaru, który wskazuje działanie przeciwzapalne oraz kwiat nagietka, gdyż wzmacnia naczynia krwionośne.
Nie ma natomiast żadnych badań, które potwierdziłyby, że należy wstrzymać się od aktywności fizycznej. Konieczna jest jednak całkowita abstynencja od alkoholu.
Reklama
Co jeść przy żylakach przełyku?
Dieta stosowana przy żylakach przełyku nie jest łatwa do skomponowania, bowiem warunkują ją nie tylko obecne w przełyku żylaki, ale przede wszystkim przyczyna ich występowania, czyli na ogół marskość wątroby.
Dieta uzależniona, więc będzie od stadium marskości wątroby i opierać się będzie na odpowiednio zbilansowanej ilości białka, tłuszczów i węglowodanów. Warto zwrócić uwagę na odpowiednią ilość żelaza w pokarmach, ze względu na niedobory tego pierwiastka spowodowane przez utratę krwi.
Dieta zalecana w przypadku występowania żylaków przełyku zazwyczaj jest lekkostrawna. Posiłki należy spożywać regularnie, porcje powinny być nieduże i mieć temperaturę pokojową.
Pośpiech podczas jedzenia nie jest wskazany, bowiem może powodować dodatkowe podrażnienia przełyku. Pokarmy powinny być tak przygotowane, aby ich przełykanie nie powodowało problemów i tym samym, nie przyczyniało się do pękania żylaków.
O tym, czy dieta powinna być stała, czy płynna mogą zadecydować wyniki specjalistycznych badań. Ustalenie formy i składu jadłospisu wymaga konsultacji z lekarzem bądź dietetykiem.
Reklama
Jakie są rokowania przy żylakach przełyku?
Wiele osób zastanawia się, czy da się wyleczyć żylaki przełyku. Ich obecność stanowi duże zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia, ze względu na możliwość ich pęknięcia i krwawienia.
Odpowiednio szybko wdrożone leczenie zwiększa szanse na przeżycie, jednak nie ma metody, która pozwoli na całkowite wyleczenie.
Ryzyko pęknięcia żylaków przełyku zależy od ich wielkości - im rozleglejsze, bardziej poskręcane i o cieńszych ściankach są żylaki, tym większe jest ryzyko ich pęknięcia.
Krwotoki z żylaków przełyku są zazwyczaj masywne i trudne do zatamowania. Manifestują się obfitymi wymiotami krwią i skrzeplinami. Prowadzą do dużej utraty krwi, znacznego spadku ciśnienia tętniczego ze wzrostem akcji serca, a nawet rozwoju wstrząsu.
Śmiertelność przy pierwszym krwotoku z żylaków przełyku sięga aż 50 % (źródło: Gastroenterologia Kliniczna 2011, tom 3, nr 4, 159–166).
