Co to jest DDA?
Alkoholizm należy do najczęściej występujących we współczesnym świecie uzależnień. Tempo życia i wszechogarniająca presja społeczna sprawiają, że wielu ludzi szuka „pomocy” w środkach psychoaktywnych, nie wytrzymując napięcia. Do sięgania po kieliszek wielu skłania też ciągły stres związany z pracą, życiem rodzinnym czy innymi sferami.
Alkohol działa doraźnie, pomagając się zrelaksować, rozluźnić, rozładować napięcie i ukoić nerwy. Jest to jednak groźna pułapka, w którą niezwykle łatwo wpaść. Skutki picia alkoholu szybko okazują się niekorzystne z wielu punktów widzenia:
- zdrowotnych,
- psychicznych,
- emocjonalnych,
- społecznych,
- rodzinnych.
W kontekście rodzinnym alkohol zaburza relacje, prowadząc często do rozpadu, współuzależnienia czy innych zjawisk, np. syndromu DDA. Co oznacza skrót? DDA to „dorosłe dzieci alkoholików”, czyli określenie osób dorosłych, które w dzieciństwie wychowywały się w domach, gdzie nadużywano alkoholu. Istnieje także pojęcie DDD – „dorosłe dzieci z rodzin z dysfunkcyjnych”, którego używa się w odniesieniu do osób, w rodzinach których dysfunkcja miała charakter inny niż alkoholowy (np. opuszczenie przez rodziców, nadopiekuńczość, nadmierna kontrola itd.).
DDA nie jest uznawane za odrębną jednostkę chorobową, dlatego nie znajdziemy go w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD 10 ani jej nowszej wersji ICD 11. Jest to jedynie zespół pewnych mechanizmów zachowań i cech charakteryzujących osoby dotknięte tym syndromem.
Reklama
Przyczyny DDA
Dlaczego dysfunkcyjna rodzina alkoholowa działa tak destrukcyjnie na wychowujące się w niej dziecko? Dlaczego dzieciństwo DDA rzutuje na całe ich życie, na relacje społeczne i emocjonalne związki z innymi ludźmi?
Badania pokazują, że wszelkie zaburzenia psychiczne diagnozowane u osób dorosłych mają swe podłoże w przykrych doświadczeniach z dzieciństwa, mimo iż zwykle kojarzy się je z niedawno przeżytymi trudnymi sytuacjami jak rozwód, czy problemy w pracy (A. Tylikowska, Jak traumy z dzieciństwa wpływają na dorosłe życie, źródło: Polityka, XI 2018).
Aby psychika człowieka była zdrowa i stabilna, potrzebne są w najmłodszych latach: miłość, poczucie bezpieczeństwa, budowanie poczucia własnej wartości i dobry przykład, tymczasem rodzice alkoholicy oglądani oczami dziecka każdego dnia zaburzają jego system wartości.
Do najważniejszych przyczyn występowania syndromu należą:
- brak stabilności, chaos i nieprzewidywalność,
- przewlekły stres i lęk wynikający z przemocy domowej,
- brak wsparcia, poczucie odrzucenia i samotności,
- brak właściwego systemu wartości,
- brak ram i wyraźnych granic,
- życie w kłamstwie, ciągłe zaprzeczanie i tworzenie iluzji,
- brak bliskości.
Reklama
Objawy DDA. Jak je rozpoznać?
Jakie objawy daje zespół „dorosłych dzieci alkoholików”? Istnieje szereg problemów w życiu dorosłym, z którymi borykają się DDA. Jak je rozpoznać? Otóż dzielą się one na kilka płaszczyzn:
- w relacjach z samym sobą są to:
- poczucie niskiej własnej wartości i negatywne nastawienie do siebie samego,
- lęk o utracenie własnej tożsamości,
- skrzywdzone tzw. „wewnętrzne dziecko” – koncepcja wewnętrznego dziecka dotyczy wszystkich ludzi dorosłych i jest to niejako „psychiczna pozostałość z dzieciństwa”, u DDA dziecko to jest pokrzywdzone, nieufne i skrzywione,
- ciągłe poszukiwanie akceptacji,
- potrzeba kontroli – u DDA dająca poczucie bezpieczeństwa i stabilności,
- wewnętrzny przymus nieulegania słabościom,
- w relacjach z innymi ludźmi:
- lęk przed odrzuceniem – DDA jako dzieci odrzucone i samotne boją się powtórki tej sytuacji w dorosłym życiu,
- częste poczucie winy,
- nieumiejętność tworzenia głębokich związków emocjonalnych,
- trudności ze współpracą z innymi – DDA lepiej czuje się, pracując indywidualnie niż w pracy wymagającej kooperacji,
- brak zaufania,
- poczucie nieatrakcyjności,
- nieumiejętność rozróżniania miłości i litości,
- poczucie inności,
- na płaszczyźnie emocjonalnej:
- problemy z seksualnością – krzywdy i traumy z dzieciństwa negatywnie odbijają się na związku między DDA a seksualnością, a niekiedy nawet przeradzają się w seksoholizm lub inne zaburzenia,
- ciągłe poczucie samotności,
- pustka emocjonalna – cechą charakterystyczną DDA jest w wielu przypadkach ograniczone odczuwanie i problem z wyrażaniem własnych uczuć i emocji,
- stany lękowe – nie tylko przed odrzuceniem, ale też przed zdemaskowaniem, ukaraniem itp.,
- agresja – agresywne zachowania DDA wynikają m. in. z wzorców z dzieciństwa i ciągłego obserwowania osób zaburzonych emocjonalnie,
- zachowania kompulsywne – osobliwą cechą syndromu DDA jest uczucie ciągłego przymusu, czy to mającego swoje źródło we własnej psychice, czy też pochodzącego z zewnątrz,
- nerwica,
- depresja – objawy psychiczne prowadzą czasem do stanów depresyjnych, a niekiedy też myśli samobójczych,
- w sposobie życia:
- zbyt silna reakcja na zmiany,
- nieumiejętność doprowadzania do końca rozmaitych przedsięwzięć,
- czarno-białe postrzeganie trudnych sytuacji,
- pozycja ofiary,
- skłonność do nałogów.
Choć dorosłe dzieci alkoholików wykazują cechy charakterystyczne również dla zespołu stresu pourazowego, mają trudności w nawiązywaniu kontaktu i wchodzeniu w głębsze relacje emocjonalne, istnieje szereg pozytywnych cech DDA takich jak:
- chęć niesienia pomocy innym,
- wysoka zdolność empatii,
- wrażliwość na cudzą krzywdę,
- wrażliwość na potrzeby innych ludzi.
Zespół DDA charakteryzuje się także pewnymi objawami fizycznymi, wśród których są:
- bezsenność lub inne zaburzenia snu,
- tendencja do bólów głowy,
- trudności z oddychaniem
- tachykardia,
- częste osłabienie.
Reklama
Role DDA - bohater, błazen, kozioł ofiarny, cień
To, jakim typem osobowości jest DDA, zależy w dużej mierze od roli, jaką przyszło mu odgrywać w dzieciństwie, w jego dysfunkcyjnej rodzinie. Wyróżnia się cztery podstawowe role i schematy zachowań dzieci alkoholików:
- bohater- dziecko opiekun - broni przed rodzicem alkoholikiem drugiego rodzica i młodsze rodzeństwo, jest dzielny, dobrze się uczy, ma wysoce wykształconą zdolność kontrolowania siebie i innych, nastawiony na potrzeby bliskich, nie zajmuje się sobą,
- blazen (inaczej maskotka) - stara się skupić na sobie uwagę innych, by rozładować napięcie w rodzinie, odpowiedzialny za dobry nastrój swoich bliskich,
- kozioł ofiarny - osobowość zależna, bierze na siebie odpowiedzialność za problemy w rodzinie, często wytykany palcami,
- cień (inaczej dziecko niewidzialne lub dziecko we mgle) - pozostaje z boku, odizolowany od reszty rodziny, nie sprawia kłopotów, ale też nie jest zauważalny.
To, jaki rodzaj postawy w dzieciństwie charakteryzował DDA, w dużej mierze rzutuje na jego cechy w życiu dorosłym.
Bohater w przyszłości będzie miał potrzebę ciągłego kontrolowania otoczenia, natomiast kozioł ofiarny prawdopodobnie całkowicie podporządkuje się swojemu partnerowi.
Reklama
Kiedy wykonać test na DDA?
Kiedy zaobserwuje się u siebie jakiekolwiek objawy DDA, warto wykonać test diagnostyczny? Na czym on polega? Z reguły jest to zbiór mniej lub bardziej szczegółowych pytań dotyczących:
- cech charakteru,
- modeli zachowań,
- sposobów reagowania na różne sytuacje życiowe,
- kontaktów z ludźmi,
- obaw i lęków,
- postrzegania siebie itd.
Testy na syndrom DDA mają różną postać – od szybkich i ogólnikowych po długie i wnikliwe. Chcąc zdiagnozować problem, można zacząć od tych pierwszych.
Niektóre z nich dostępne są nawet online, więc diagnostykę można rozpocząć, nie wychodząc z domu. Testy tego rodzaju nie są oczywiście w pełni miarodajne, niemniej jednak mogą pomóc stwierdzić, czy problem w ogóle istnieje.
Jeśli wynik wskazuje na możliwość obecności syndromu, warto udać się jak najszybciej do specjalisty celem przeprowadzenia dodatkowych badań.
Reklama
Jak rozmawiać z DDA? O czym należy pamiętać?
DDA, dzięki swej wrażliwości i empatii często znajdują również wrażliwych i empatycznych partnerów, potrafiących docenić te pozytywne cechy. Partnerzy tacy są chętni do pomocy, otaczania opieką i miłością.
Okazuje się jednak, że nawet dla takich osób wsparcie dla dorosłych dzieci alkoholików może być nie lada wyzwaniem. Ludzie dotknięci syndromem często nie chcą rozmawiać i nie tyle odrzucają pomoc, co boją się z niej skorzystać i przed nią uciekają.
Zatem jak dotrzeć do DDA? Choć nie jest to zadanie łatwe, może się udać dzięki cierpliwości, wytrwałości i zrozumieniu. Jak rozmawiać z partnerem DDA o ewentualnej terapii? Przede wszystkim należy poczekać na odpowiedni moment, czyli taki, w którym on będzie na to gotowy. Nie można naciskać ani zmuszać, ponieważ w ten sposób odnosi się odwrotny skutek.
Chcąc nauczyć się odpowiedniego postępowania, można porozmawiać z terapeutą – niekiedy wsparcie dla partnera jest równie potrzebne, co dla samego DDA. Jest też wiele książek poświęconych temu tematowi. Ich lektura podsuwa czasem przydatne rozwiązania.
Reklama
Ile trwa terapia DDA? Jakie daje efekty?
Czy można pozbyć się syndromu DDA? Jak to zrobić, by zniwelować skutki dorastania w rodzinie alkoholowej i na czym polega terapia?
Specjalistą, do którego należy udać się po pomoc jest psycholog. Na pierwszej wizycie z reguły rozmawia on z pacjentem celem zorientowania się w jego sytuacji – czy problem rzeczywiście istnieje, jakie objawy występują, jak bardzo są one nasilone, jakie jest ich podłoże itd.
Terapeuta może też od razu poddać pacjenta testowi na DDA, by później rozpocząć właściwą psychoterapię. U dorosłych dzieci alkoholików może ona przybierać różne postacie – mieć charakter indywidualny lub grupowy. Niekiedy pacjent sam wybiera formę terapii, w jakiej chciałby uczestniczyć, niekiedy kieruje go specjalista. Może to być np. terapia 12 kroków czy terapia poznawczo-behawioralna. Czy pomaga i przynosi oczekiwane efekty?
Jak już zostało powiedziane, DDA często są ludźmi bardzo zamkniętymi i boją się zmian i nowości. Należy więc przygotować się na to, że terapia nie od razu może przynieść ulgę. Zdarza się wręcz, że pacjenci podczas jej trwania czują się gorzej, rozdrapując stare rany. Warto jednak przetrwać, ponieważ po zakończonej terapii następuję zwiększone poczucie spokoju i bezpieczeństwa.
Ile trwa terapia DDA? Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi, ponieważ każda psychoterapia trwa tyle, ile potrzebuje pacjent. Niekiedy ma ona wiele etapów i jest pogłębiona, innym razem wystarczy kilka spotkań, by oczyścić umysł i wyrzucić z siebie emocjonalne toksyny. Wiele zależy od charakteru pacjenta, nasilenia objawów czy indywidualnego podejścia do terapii.
Czy jest możliwa terapia DDA online? Kiedy warto z niej skorzystać?
Jak sobie pomóc, będąc DDA? Możliwości jest wiele – współcześnie istnieją nawet terapie i grupy wsparcia online, więc można zacząć działać, nie wychodząc z domu.
Czy terapia DDA online jest równie skuteczna, co tradycyjne spotkania z bezpośrednim kontaktem? Wiele zależy od podejścia pacjenta i jego cech osobowości. Ze względu na to, że wielu spośród dzieci alkoholików ma problemy z relacjami międzyludzkimi, boją się oni chodzenia do terapeuty i nawet wolą na początek podjąć terapię zdalną. Jest to dobre rozwiązanie dla osób mających opory przed rozmową face-to-face.
Czy istnieją terapie DDA online za darmo? Niestety z reguły są one płatne. Psychoterapie refundowane przez NFZ odbywają się przeważnie stacjonarnie w wybranych placówkach terapeutycznych.
Jak wyjść z DDA i jak radzić sobie z jego objawami, uczestnicząc w terapii zdalnej? Wymaga to od pacjenta dużej samodyscypliny, kooperacji, a przede wszystkim chęci.
Warto stosować się do wszelkich zaleceń psychologa, wykonywać odpowiednie ćwiczenia, trenować modele zachowań, prowadzić dzienniczek uczuć itd.
Terapia DDA na NFZ
Czy za terapię dla DDA zawsze trzeba płacić, czy jest możliwość skorzystania z niej za darmo? Niektóre poradnie mają podpisaną umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia i oferują możliwość uczestniczenia w psychoterapiach refundowanych:
- alkoholikom,
- osobom współuzależnionym,
- dorosłym dzieciom alkoholików.
Warunkiem skorzystania z refundacji jest bycie ubezpieczonym w NFZ. W ramach wizyt darmowych uczestniczyć można w mitingach, grupach wsparcia i innych formach terapii.
Leczenie DDA - czy istnieją metody poza psychoterapią?
Czy DDA można wyleczyć metodami innymi niż terapia psychologiczna? Trudno w ogóle mówić tutaj o leczeniu, ponieważ syndrom DDA nie jest chorobą, a jedynie zespołem objawów. Ich zaobserwowanie powinno być zawsze w pierwszej kolejności skonsultowane z psychologiem.
Jeśli podłożem problemów są „przyschnięte” rany z dzieciństwa, najlepszą metodą na ich pozbycie się jest rozdrapanie i oczyszczenie, co uzyskać można jedynie przy pomocy rozmowy i ćwiczeń psychologicznych.
O to, jak leczyć DDA, pytają niekiedy pacjenci obawiający się bezpośredniego kontaktu z terapeutą. Czasem do terapii lub spotkań z grupą wsparcia trzeba emocjonalnie dojrzeć, ale z reguły okazuje się, że obawy były niepotrzebne, a mitingi przynoszą świetne rezultaty i są krokiem do nowego życia – spokojniejszego i łatwiejszego.
Leczenie farmakologiczne dopełnia czasem psychoterapię – np. kiedy u pacjenta stwierdza się objawy depresji, nerwicy czy stanów lękowych.
Leki takie przepisywane są przez psychiatrę, ponieważ psycholog nie jest lekarzem i tym samym nie może wystawiać recept.
Jaka jest osoba DDA w związku?
Jak stworzyć związek z DDA, by nie był on toksyczny, ale przepełniony zaufaniem, a miłość była wzajemna i prawdziwa? Dorosłe dzieci alkoholików związki tworzą niechętnie, ponieważ z dużą dozą ostrożności podchodzą do relacji międzyludzkich, są nieufne i obawiają się odrzucenia lub braku akceptacji.
Zarówno kobieta jak i mężczyzna DDA w związku może wydawać się nieprzystępny lub chłodny. Jak kochają naprawdę? W rzeczywistości większość z nich to ludzie o wielkiej wrażliwości, empatii i otwarci na potrzeby innych, jednak lęk przed bliskością i wyrażaniem uczuć niekiedy bierze nad nimi górę.
Jak żyć z partnerem DDA i mimo problemów zapewnić trwałość związku? Przede wszystkim trzeba być wytrwałym i nie próbować robić niczego na siłę. Można próbować inicjować rozmowy na trudne tematy, ale nie robić tego nachalnie.
Życie z DDA jest łatwiejsze, jeśli oboje partnerzy zdają sobie sprawę z problemu i akceptują jego istnienie w związku.
Jeśli osoba dotknięta syndromem nie chce poddać się terapii, na początek może to zrobić jej partner. Psycholog pomoże obrać pewną strategię postępowania, która ułatwi budowanie zaufania.
Prawdziwym wyzwaniem jest związek dwóch DDA, lub sytuacja, w której z związku pojawi się dodatkowo problem współuzależnienia. Im więcej zaburzeń, tym trudniej stworzyć głęboką relację opartą na miłości i przywiązaniu.
Co zrobić, jeśli mimo chęci i prób się nie powiedzie? Jak odejść od DDA, by nie przysporzyć dodatkowej krzywdy? Na to pytanie trudno udzielić jednoznacznej odpowiedzi, ponieważ jest tyle rad, ile związków i ludzi.
Wiadomo jednak, że jeśli sytuacja przerasta jednego z partnerów, powinien on podjąć kroki, by ją zmienić. Brak szczęścia w życiu z drugą osobą może prowadzić do bardzo przykrych skutków.
Jakich partnerów wybierają osoby DDA?
Związki DDA nie należą do najłatwiejszych… Wzorce zapamiętane z dzieciństwa wpływają zarówno na zachowanie ich samych, jak i wybór partnerów. Komuś, kto od najmłodszych lat dorastał w atmosferze awantur, wzajemnych pretensji, a często też agresji i przemocy, trudno jest zbudować relację opartą na czułości.
Partner DDA często jest więc osobą rozchwianą emocjonalnie, o zmiennych nastrojach i niestabilnym systemie wartości. Dorosłe dzieci alkoholików są atrakcyjne dla takiego typu osobowości, a taki typ jest pociągający dla nich.
Ponieważ osoby o wymienianych cechach przyciągają się wzajemnie, nierzadko zdarzają im się rozstania i powroty. Same związki też nie są stabilne, ale zmienne i burzliwe.
Wydaje się, że skoro wszelkie zmiany są trudne dla osób z syndromem DDA, a związek może dawać poczucie bezpieczeństwa, powinny one chętnie wchodzić w głębokie relacje międzyludzkie, jednak w rzeczywistości jest odwrotnie, a to za sprawą strachu przed odrzuceniem, nieumiejętności wyrażania uczuć itd.
DDA a własne dzieci
Jak funkcjonuje DDA jako rodzic? Dorosłe dzieci alkoholików miewają skrajne podejście do posiadania własnych dzieci oraz kwestii ich wychowania. Niektórzy z nich w ogóle nie chcą ich mieć, pamiętając własne traumy i będąc obarczonymi przekonaniem, że świat to miejsce złe, a życie jest pełne trudności i niepowodzeń.
Niekiedy DDA, którzy jako dziecko pełnili rolę bohatera, są już zmęczeni tym, że latami musieli opiekować się rodzicami lub rodzeństwem i brać za nich odpowiedzialność. Nie chcą znów dźwigać tej roli na swych barkach.
U innych jednak górę bierze ich troskliwość, empatia i potrzeba stworzenia domu, jakiego sami nie mieli. Potrzeba posiadania normalnie funkcjonującej rodziny u DDA jest niekiedy bardzo silna. Czy to się udaje?
Są przypadki, w których DDA jako matka lub ojciec sprawdza się świetnie, otaczając ciepłem i opieką swoje dzieci. Cechy takie jak empatyczność i dobroduszność mogą jednak czasem nadmiernie się ujawniać, co prowadzi do nadopiekuńczości.
Wiele zależy też od osobowości drugiego rodzica. Jeśli związek DDA z partnerem jest stabilny i oparty na zaufaniu, wówczas wspólne wychowywanie potomstwa jest łatwiejsze.
DDA a DDD - podobieństwa i różnice
Osoba, która dorastała w domu, gdzie istniał problem alkoholowy to DDA. A co to jest DDD? Jak zostało wspomniane, rozwinięcie tego skrótu to „Dorosłe Dziecko z rodziny Dysfunkcyjnej”. Chodzi tu jednak o dysfunkcję innego rodzaju niż ta spowodowana chorobą alkoholową rodziców. Może to być np.:
- agresja,
- znęcanie psychiczne,
- nadopiekuńczość wobec dzieci,
- inne uzależnienie (np. od hazardu).
Syndrom dorosłych dzieci alkoholików i tych z rodzin dysfunkcyjnych mają wiele podobieństw. Wszelkie rodziny tego rodzaju charakteryzują się:
- izolacją od świata zewnętrznego, bardzo powierzchownymi relacjami z ludźmi spoza rodziny,
- zakłamaniem na temat istniejących w nich problemów,
- zaburzonymi relacjami pomiędzy członkami rodziny i zachwianiem ich funkcji (przykład – funkcje opiekunów przejmują dzieci).
Syndrom DDA i DDD to modele bardzo podobnych zachowań i postępowań. Funkcjonowanie w dorosłym życiu jest w obu przypadkach utrudnione przez traumy i odbiegające od normy wzorce z dzieciństwa.
DDD jest pojęciem szerszym, choć może również odnosić się do dzieci alkoholików.
Znane osoby z DDA
Nie jest łatwo powiedzieć „jestem DDA” nawet samemu sobie. Wiele osób dotkniętych syndromem wypiera ten fakt i nie chce przyjąć do wiadomości tego, że traumatyczne dzieciństwo wpływa na ich życie, osobowość i wybory. Jeszcze trudniej jest powiedzieć o tym innym.
Wiele dorosłych dzieci alkoholików zdających sobie sprawę ze swojego problemu ukrywa go przed nawet najbliższym otoczeniem, bojąc się odrzucenia i nie chcąc, by fakt ten wpłynął na sposób, w jaki są postrzegani.
Na ogromny szacunek zasługują więc znane osoby, które publicznie przyznały się do bycia DDA. Wśród polskich gwiazd, które w mediach opowiedziały o swojej trudnej przeszłości są np. Maja Bohosiewicz, Peja czy Magdalena Cielecka.
Tego rodzaju wyznania wymagają ogromnej odwagi, ale mają wielkie znaczenie dla ludzi borykającym się z podobnym problemem – dodają im otuchy i mówią „nie jesteście sami”.
