Anatomia dróg żółciowych
Drogi żółciowe są przewodami, którymi wydzielina produkowana przez komórki wątroby (hepatocyty) jest transportowana w kierunku dwunastnicy, czyli początkowego odcinka jelita cienkiego. Znajdują się w górnej części jamy brzusznej, po jej prawej stronie.
Żółć pełni ważną rolę w trawieniu i wchłanianiu tłuszczy oraz substancji, które w tłuszczach się rozpuszczają (witaminy A, D, E i K). Zatem kanały służące do jej odprowadzania są kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania całego organizmu.
W anatomii człowieka przewody żółciowe dzielą się na:
- wewnątrzwątrobowe - ulokowane są – jak sama nazwa wskazuje – w obrębie tego organu. Najmniejsze z nich, zwane kanalikami żółciowymi, odbierają wydzielinę z hepatocytów. Następnie łączą się one w coraz większe struktury – przewodziki międzyzrazikowe oraz żółciowe. Z nich powstają dwa duże kanały (lewy i prawy), które po scaleniu tworzą wątrobowy przewód wspólny;
- zewnątrzwątrobowe – pierwszy z nich jest kontynuacją opisanego wyżej przewodu wspólnego. Liczy około 6 cm. Równolegle do niego biegnie przewód pęcherzykowy, odprowadzający wydzielinę wątrobową do tzw. woreczka żółciowego, gdzie jest ona zagęszczana i magazynowana. Na koniec oba kanały łączą się w jeden wspólny przewód żółciowy, długi na mniej więcej 7 cm, wiodący w stronę tzw. brodawki Vatera (wejście do dwunastnicy)
Reklama
Choroby dróg żółciowych
Drogi żółciowe są podatne na różnego typu, z których część ma bardzo poważny charakter i wiąże się ze złymi rokowaniami.
Należą do nich:
- kamica przewodowa, czyli złogi utrudniające, a nawet całkowicie blokujące przepływ żółci z wątroby do dwunastnicy. Lokują się one w kanałach oraz pęcherzyku. Stanowią bardzo istotny czynnik zachorowania na raka przewodów żółciowych (kamicę miało wcześniej 90 procent pacjentów zapadających na tę ciężką chorobę);
- zapalenie dróg żółciowych – infekcja będąca następstwem zakażenia przewodów uprzednio zablokowanych przez kamicę. Występuje w postaci ostrej lub przewlekłej. Drugi z wymienionych przypadków jest kolejną z głównych przyczyn raka dróg żółciowych;
- pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych – rzadka choroba o charakterze autoimmunologicznym (spowodowana nieprawidłową, wrogą aktywnością układu odpornościowego wobec komórek własnego organizmu). Występuje zazwyczaj u młodych mężczyzn, cierpiących jednocześnie na nieswoiste zapalenia jelit. Powoduje nieodwracalne uszkodzenia. Prowadzi do marskości wątroby. U nawet 20 procent chorych rozwija się później nowotwór dróg żółciowych;
- rak dróg żółciowych – jeden z najbardziej śmiercionośnych nowotworów dotykających człowieka. Choroba przez dłuższy czas rozwija się bezobjawowo, dlatego zazwyczaj jest wykrywana w późnym stadium. W fazie objawowej pojawia się bardzo silny ból w prawym nadbrzuszu, żółtaczka mechaniczna, wodobrzusze, utrata masy ciała, nudności, wymioty. Podstawową metodą leczenia jest zabieg operacyjny, jednakże jest on możliwy do wykonania u jedynie u tych pacjentów, u których choroba została zdiagnozowana na wczesnym etapie (wg danych Onkolmed, to zaledwie 20-25 proc. przypadków). Stosuje się też chemioterapię, aczkolwiek nie przynosi ona satysfakcjonujących efektów. W większości sytuacji leczenie ma charakter paliatywny, to jest umożliwiający jak najdłuższe przeżycie w obliczu śmiertelnej choroby.
Reklama
Leki na drogi żółciowe
Leki na drogi żółciowe przyjmuje się przede wszystkim zapobiegawczo, wspierając ich działanie. Są to przeważnie delikatne preparaty ziołowe, a wręcz suplementy diety, zawierające witaminy, a także wyciągi z rośli leczniczych. Jednak w przypadku rozwoju groźnych schorzeń, farmakologia schodzi na dalszy plan.
Przykładowo - kamicę leczy się chirurgicznie, usuwając kamienienie metodą endoskopową (zabieg cholangiopankreatografii). Przy nawrotach choroby zapobiegawczo można podawać preparaty zawierające kwas ursodeoksycholowy, który rozpuszcza złogi.
Pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych jest chorobą, na którą wciąż nie ma skutecznego lekarstwa, mimo iż próbowano w terapii wykorzystywać m.in. D-penicylamine (pochodną antybiotyku penicylina), leki immunosupresyjne (obniżające odporność) czy glikokortykosteroidy (o działaniu przeciwzapalnym).
Chorobę nowotworową, jak zostało wspomniane wyżej, leczy się wyłącznie operacyjnie oraz z użyciem chemioterapii.
Reklama
Proteza dróg żółciowych
W wielu przypadkach niezbędnym zabiegiem jest usunięcie, a następnie założenie protezy przewodu żółciowego. Wskazaniem do zabiegu są zarówno stosunkowo łagodne zmiany prowadzące do zawężenia jego światła (złogi), jak też blokady powodowane przez narastającego guza.
Proteza w drogach żółciowych umożliwia prawidłowy odpływ wydzieliny z wątroby do dwunastnicy, redukuje też objawy żółtaczki, łagodzi świąd oraz hamuje biegunki. Rokowania są zależne od stanu pacjenta.
W przypadku kamicy są one dobre, jednak u chorych na nowotwór proteza stanowi jedynie „pomost” niezbędny do wykonania bardziej zaawansowanej operacji, często mając charakter wyłącznie paliatywny, a więc nieznacznie przedłużający życie.
Reklama
Dieta na drogi żółciowe
Niezwykle ważnym czynnikiem, jeśli chodzi o drogi żółciowe, jest dieta. Dotyczy to zarówno osób zdrowych (profilaktyka), jak też cierpiących na wymienione wyżej schorzenia (wsparcie dla leczenia).
Jeżeli chodzi o działania zapobiegawcze, dieta na drogi żółciowe powinna zawierać przede wszystkim ograniczoną ilość tłuszczy, zwłaszcza zwierzęcych, do trawienia których wątroba produkuje duże ilości żółci.
Niewskazane są zwłaszcza produkty takie, jak:
- smalec, boczek i słonina,
- tłuste mięsa, wędliny i ryby,
- tłuste mleko, śmietana, ser, masło,
- wszelkiego rodzaju fast foody i przekąski,
- produkty smażone.
Zamiast tego, zaleca się spożycie potraw lekkostrawnych, niskokalorycznych, zawierających delikatne tłuszcze roślinne (oliwa z oliwek i podobne).
Dieta przy kamieniach żółciowych zawiera podobne obostrzenia, tyle że stosowanie się do nich powinno być jeszcze bardziej rygorystycznie przestrzegane. Dodatkowo ogranicza się do niezbędnego minimum wszelkie produkty wzdymające, takie jak rośliny strączkowe, kapusta, cebula, por.
Wśród zalecanych pokarmów znajdują się natomiast, oprócz lekkich tłuszczy roślinnych, warzywa i owoce, chude mleko i jego przetwory, ciemne pieczywo i makaron.
Dieta przy zapaleniu dróg żółciowych dodatkowo wymaga eliminacji jaj, które zawierają duże ilości cholesterolu, a dodatkowo powodują silne skurcze pęcherzyka żółciowego. Ze względu na zawartość kwasu szczawiowego, niewskazane są też szpinak, szczaw, rabarbar.
