Drżenie rąk - jakie są przyczyny i jak je uspokoić?

Przyczyny drżenia rąk

Drżenie rąk to mimowolne i rytmiczne ruchy, powiązanych ze sobą w grup mięśniowych. Taka dolegliwość oznacza, iż mamy problem z nieruchomym utrzymaniem dłoni w pozycji wyprostowanej przed sobą.

Trzęsienie rąk nie zawsze oznacza chorobę, ale może być także oznaką zdenerwowania czy silnego napięcia emocjonalnego. Czasami jest tak mocne, że utrudnia codzienne funkcjonowanie, takie jak pisanie czy trzymanie łyżki w czasie jedzenia.

Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 przypisuje drżeniu, jako kategorii nadrzędnej kod diagnostyczny R25.1, a poszczególne rodzaje drżenia klasyfikuje bardziej szczegółowo, np. drżenie dziedziczne posiada kod G25.0, polekowe G25.1, samoistne (łagodne) G25.0 czy starcze R54.

Co sprawia, iż nie możemy zapanować nad mimowolnym i natrętnym ruchem dłoni? Oto najczęstsze przyczyny drżenia rąk:

• nerwica - drżenie rąk przy tej dolegliwości ma podłoże psychogenne, które pojawia się także przy wielu innych chorobach psychicznych. W przypadku nerwicy zaburzenia nie dotyczą tylko sfery psychicznej, ale pojawiają się także dolegliwości fizyczne. Jedną z nich są drżące ręce;
• zdenerwowanie - powodem takiego stanu jest wzmożone wydzielanie adrenaliny, w sytuacji trudnej dla organizmu. W tym przypadku drżenie mija, gdy tylko zniknie jego przyczyna (na przykład zakończenie wystąpienia publicznego);
• cukrzyca - podwyższony poziom cukru we krwi może zaburzać pracę układu nerwowego i powodować drżenie rąk o różnej częstotliwości,
• choroby, takie jak nadczynność tarczycy, stwardnienie rozsiane, niewydolność nerek lub wątroby;
• po alkoholu - tutaj drżenie pojawia się po odstawieniu alkoholu, najczęściej do 24-72 godzin od jego ostatniej dawki. Jest to jednym z objawów alkoholowego zespołu abstynencyjnego;
• polekowe - najczęściej po długotrwałym zażywaniu określonych leków czy substancji;
• po rzuceniu palenia papierosów;
• bolący kręgosłup - ręce są unerwione dzięki nerwom, które wychodzą z odcinka szyjnego kręgosłupa. Istnieje ścisłe powiązanie pomiędzy drżeniem rąk a kręgosłupem szyjnym, ponieważ każda patologiczna zmiana w jego obrębie zaburza przewodnictwo nerwowe i wywołuje drżenie rąk. Mimowolne ruchy rąk to także efekt zwyrodnienia kręgosłupa;
• po wysiłku - w tym przypadku drżenie jest zjawiskiem fizjologicznym, które pojawia się u ludzi zdrowych i nie ma związku z konkretną chorobą;
• po kawie - nadmiar kofeiny pobudza pracę ośrodkowego układu nerwowego;
• permanentny brak odpowiedniej ilości snu;
• po antydepresantach - te leki działają na mózg i mogą wywoływać neurologiczne skutki uboczne, jak drżenie rąk, kłopoty z koncentracją czy ogólne rozdrażnienie;
• menopauza - drżenie rąk w okresie klimakterium ma związek z zaburzeniami przewodnictwa nerwowego w skórze.

Drżenie rąk jest często sygnałem o niedoborach elektrolitowych i witaminowych w organizmie, głównie magnezu, potasu, wapnia oraz witamin z grupy B.

Drżenie rąk i rozpoznanie jego przyczyn jest przedmiotem wielu badań naukowych. Najnowsze dotyczą mechanizmów molekularnych i genetycznych, ściśle powiązanych z tą chorobą, w tym także identyfikacji nowych biomarkerów i genów predysponujących. Co oznaczają te obco brzmiące zwroty? Biomarkery to wskaźniki biologiczne, które w medycynie dostarczają informacji na temat zmian zachodzących w organizmie. Pozwalają one na wykrywanie obecności chorób i mają ogromny wpływ na przebieg leczenia. Geny predysponujące to takie, które determinują do rozwoju określonych schorzeń.

Przykładem takich badań są prace nad rolą mutacji w genie LRRK2, który ma związek z choroba Parkinsona i drżeniem rąk. Substancja aminokwasowa, która znajduje się w tym enzymie odpowiada za rozwój tej choroby. I to właśnie mutacja, czyli określone modyfikacje zachodzące w tym genie przyczyniają się do rozwoju Parkinsona. Fakt odkrycia mutacji LRRK2 pokazał, jak ogromną rolę w badaniach na chorobą Parkinsona i drżeniem rąk ma genetyka.

Kolejnym przykładem są badania, które wskazują na znaczącą rolę czynników zapalnych w patogenezie drżenia rąk. Ta teoria dotyczy znaczącego udziału zmian zapalnych w powstawaniu choroby. Wyniki takich prac mogą otworzyć nowe możliwości terapeutyczne w leczeniu drżenia rąk.

Reklama

Rodzaje drżenia rąk

Oto rodzaje drżenia rąk:

• samoistne - najczęściej pojawia się przed 20 rokiem życia, w wielu przypadkach ma podłoże genetyczne i towarzyszy mu często drżenie głowy. Objawy nasilają się z wiekiem i pojawiają się w trakcie wykonywania ruchu lub w czasie jednej pozycji kończyny (drżenie pozycyjne). Szybkie skurcze mięśni antagonistycznych wywołują drżenie podczas wykonywania ruchów lub pod wpływem emocji. Jest to zaburzenie części układu nerwowego, która odpowiada za czynności ruchowe i z reguły nie pojawia się w stanie spoczynku. Ten rodzaj drżenia nazywany także statycznym i charakteryzuje je drżenie w trakcie spoczynku, bez żadnego wysiłku fizycznego;
• wtórne - towarzyszy różnym chorobom. W tym przypadku podstawowe znaczenia dla procesu leczenia ma rozpoznanie pierwotnej choroby,  
• zamiarowe - pojawia się w momencie wykonywania konkretnego ruchu lub określonej czynności i wzrasta w końcowej fazie ruchu. Ten rodzaj drżenia jest bardzo często następstwem uszkodzenia móżdżku;
• proste kinetyczne - podczas niecelowego dowolnego ruchu;
• zadaniowe - ten szczególny rodzaj drżenia rąk pojawia się tylko przy wykonywaniu jednej konkretnej czynności. Przykładem może być gra na instrumencie czy pisanie;
• posturalne, nazywane też postawnym - pojawia się, gdy ciało stara się pokonać siłę ciężkości;
• izometryczne - pojawia się bez wykonywania ruchu, na przykład podczas napinania określonej grupy mięśni. Przykładem może być silne zaciskanie pięści;
• złożone - jest zbiorem objawów trzech typów drżenia rąk: spoczynkowego, statystycznego i zamiarowego. Najczęściej towarzyszy cukrzycy lub chorobom psychicznym.

Samoistne drżenie rąk w prawie 50% przypadków ma podłoże genetyczne. Pojawia się wtedy u osób, które pierwsze objawy choroby zauważyły bardzo wcześnie, a zatem jest częstą przypadłością osób w młodym wieku. We wszystkich dotychczasowych badaniach epidemiologicznych szczególną uwagę zwracano na rodzinne występowanie tego typu drżenia. Jest ono często obserwowane w rodzinach, gdzie więcej niż jedna osoba cierpi na to zaburzenie.

W 2023 roku na Międzynarodowym Kongresie Chorób Parkinsona i Zaburzeń Ruchowych (MDS, International Parkinson and Movement Disorders Society) zespół badaczy z Nowego Jorku przeprowadził ocenę kliniczną 100 pacjentów z chorobą Parkinsona, którzy przeszli badania genetyczne.

Uzyskanie w wyniku tych badań wyniki wykorzystano do wygenerowania modelu predykcyjnego (czyli wykorzystywanego do przewidywania prawdopodobnych wyników na podstawie wcześniejszych danych) obecności wykrytych mutacji GBA. taki model ma pomoc w ukierunkowaniu badań genetycznych nad choroba Parkinsoan i drżeniem samoistnym rąk.

Reklama

U kogo najczęściej występuje drżenie rąk?

Drżenie rąk może pojawić się niezależnie od wieku - dotyka nie tylko ludzi starszych, ale także młodych i dzieci. To dość popularne zaburzenie ruchowe, pojawiające się bez względu na wiek oraz płeć.

U osób starszych drżenie rąk pojawia się dość często. Jest to podyktowane wiekiem i osłabieniem układu mięśniowego. Wraz z trzęsącymi dłońmi u niektórych seniorów pojawiają się zaburzenia mowy i niedowłady. Taki stan jest już bardzo poważny i wymaga natychmiastowego kontaktu z lekarzem.

Trzęsące się ręce mogą być także objawem choroby Parkinsona lub świadczyć o uszkodzeniu nerwów.

U dorosłych drżenie rąk jest dość częstym zjawiskiem i potwierdzeniem niezdrowego trybu życia. Dorośli są często narażeni na tego typu dolegliwości - przepracowanie i zbyt mało snu, nadmiar kofeiny oraz stres codziennego dnia wywołują u wielu takie mimowolne ruchy dłoni.

Kobiety są dodatkowo narażone na trzęsienie rąk z przyczyn zmian hormonalnych w organizmie, głównie na skutek menopauzy. Drżenie rąk jest jednym z jej objawów, a niski poziom hormonów (progesteronu i estrogenów) zaburza nie tylko cykl miesiączkowy, wywołuje rozdrażnienie, kłopoty z koncentracją czy uderzenia gorąca, ale dodatkowo jest głównym źródłem kołatania serca i drżenia rąk.

Niestety, drżenie rąk pojawia się także u dzieci i młodych osób.

Badania epidemiologiczne wykazały, że samoistne drżenie rąk pojawia się najczęściej u osób starszych. Jak podają Włodzimierz Kuran i Grzegorz Witkowski w artykule “Drżenie samoistne u osób starszych” (Postępy Nauk Medycznych 4/2010, s. 298-305) występowania choroby istotnie wzrasta wraz z wiekiem. Dotyka już 5% populacji osób po 65 roku życia, a w przypadku przedziału wiekowego pomiędzy 70-79 lat pojawia się u około 13% osób.

Z tego powodu drżenie rąk u chorych starszych wiekiem jest na początku bardzo często mylone z chorobą Parkinsona. Badania potwierdzają, że rozwój choroby właśnie z wiekiem wzrasta. Częściej na tę chorobę zapadają osoby rasy białej, ale nie stwierdzono jednak jednoznacznych zależności od płci.

Drżenie rąk u dziecka

Drżenie rąk u dziecka zawsze niepokoi rodziców. Jeśli jest jednorazowe i pojawia się rzadko tylko w stanach silnego napięcia emocjonalnego, nie wymaga specjalistycznego leczenia, a wystarczy psychoterapia i rozmowa. Dzieci bardzo często się denerwują i sporadyczne przypadki drżenia rąk nie powinny być powodem do zmartwień. Dla swojego spokoju rodzice mogą przedyskutować problem z lekarzem, aby nie wprowadzać niepotrzebnych złych emocji i zdenerwowania w otoczeniu dziecka. W tych przypadkach trzęsienie rąk jest przejawem społecznego rozwoju dziecka.

Jeśli jednak taka sytuacja ciągle się powtarza i ma już charakter przewlekły to możemy podejrzewać, że nasze dziecko narażone jest na zbyt duży stres. Warto w takich przypadkach zwrócić się o pomoc do psychologa.   

Drżenie rąk u niemowlaka jest najczęściej prawidłową reakcją organizmu. Poszczególne układy czynnościowe u tak małego dziecka nie są jeszcze w pełni rozwinięte, ponieważ są cały czas w sferze rozwoju i potrzebują czasu na osiągnięcie pełnej koordynacji.

Często możemy także zaobserwować „drganie” całego ciała noworodka, ale z czasem takie odruchy znikają. Drżenie rąk u 6 miesięcznego dziecka też nie zawsze jest objawem choroby. W wielu przypadkach nasila się, gdy dziecko płacze lub jest głodne. Jeżeli drżeniom towarzyszą inne niepokojące objawy należy skonsultować się z lekarzem.

Drżenie rąk i nóg u noworodka może oznaczać niedobór wapnia. Pojawia się najczęściej u dzieci, które nie tolerują mleka krowiego. Podobne objawy może także wywoływać niewłaściwy poziom cukru, zbyt mało magnezu lub witaminy B12. W tych sytuacjach przyczynę drżenia może określić tylko lekarz, w szczególności, gdy drżenie nie ustępuje i przybiera charakter chroniczny. Może być ono sygnałem o poważnych chorobach układu nerwowego.

Drżenie rąk u młodej osoby

Drżenie rąk u młodych osób jest najczęściej spowodowane zaburzeniami na tle emocjonalnym. Młodzi gorzej przechodzą przez stresujące sytuacje, często martwią się na zapas lub boją się oceny ze strony swoich rówieśników. Problemy w szkole, nie tylko z nauką, ale również w gronie znajomych mogą także doprowadzić do trzęsienia rąk u nastolatków. Najczęściej jest to reakcja młodego organizmu na stres, niepokój czy zmęczenie.

W młodym wieku drążące ręce pojawiają się również po intensywnych treningach fizycznych i zbyt silnej aktywności sportowej. Takie przyczyny nie są groźne, z reguły mijają, gdy ustanie ich źródło.

Niestety młodzież często źle się odżywia, je w pośpiechu i nie zwraca uwagi na skład swoich posiłków. Jest to najczęściej dieta uboga w składniki odżywcze oraz ze zbyt małą ilością płynów. To także jeden z powodów drżenia rąk u nastolatków.

Trzęsące ręce mogą być jednak groźnych objawem, wskazującym na;

• choroby neurologiczne (np. zaburzenia lękowe),
• cukrzycę,
• anoreksję, niewydolność nerek lub wątroby.

W tych sytuacjach należy zgłosić się do lekarza. Często pojawiają się także objawy współtowarzyszące, jak uczucie zmęczenia, zawroty głowy, osłabienie wzroku czy koncentracji.

Reklama

Objawy towarzyszące drżeniu rąk

Do objawów towarzyszących drżeniu rąk zaliczamy:

• nagłe osłabienie - te objawy mogą świadczyć o hipoglikemii, czyli niedocukrzeniu, niedoczynności tarczycy lub odwodnieniu;
• nagła utrata przytomności - najczęściej jest oznaką schorzenia na tle neurologicznym i wymaga szybkiej interwencji medycznej;
• zawroty głowy - często wskazują na zaburzenia na tle neurologicznym lub mają podłoże nerwicowe. Połączenie tych dwóch objawów może też świadczyć o hipoglikemii;
• kołatanie serca - najczęściej wskazuje na problemy emocjonalne lub choroby o podłożu psychogennym. Takie objawy towarzyszą również menopauzie lub hipoglikemii;
• drżenie jednej ręki - może być pierwszym objawem drżenia samoistnego. Początkowo obejmuje prawą dłoń, z czasem drżenie dotyka też lewą. Taki stan może być także sygnałem o niedoborze elektrolitów i witamin;
• drżenie lewej ręki - jeśli towarzyszą mu objawy dodatkowe, jak kłucie w sercu i silny ból za mostkiem może oznaczać zawał. Drętwienie lewej strony i wyjątkowo silny ból głowy w połączeniu z drganiem lewej ręki mogą sugerować udar;
• drżenie palca wskazującego lewej ręki - ten objaw często świadczy o zespole cieśni nadgarstka, który wywołuje ucisk na nerw pośrodkowy.

Drżenie rąk jest najczęściej objawem zaburzeń emocjonalnych, reakcją organizmu na stres lub nadmierny wysiłek fizyczny, ale może też oznaczać wiele chorób.

Reklama

Diagnostyka drżących rąk

Prawidłowe rozpoznanie objawów choroby pomaga w diagnozowaniu różnych typów drżenia. Pojawiają się nowoczesne metody, które ułatwiają późniejsze leczenie.

Do takich należy elektromiografia (EMG). Badanie pozwala ocenić funkcję mięśni i nerwów, dlatego jest tak pomocne w diagnozowaniu chorób układu mięśniowego i neurologicznych. Przeprowadzane jest w 4 etapach, mających na celu badanie mięśni, przewodnictwa w nerwach obwodowych, transmisji nerwowo-mięśniowej i nadpobudliwości nerwowo-mięśniowej.

Pomocne w rozpoznaniu objawów są także zaawansowane techniki obrazowania. Przykładem jest badanie MI (rezonans magnetyczny) z użyciem kontrastu gadolinowego, które pozwala dokładnie ocenić zmiany strukturalne w mózgu. Ten rodzaj kontrastu zwiększa widoczność określonych struktur, dzięki czemu lekarze mogą zlokalizować obszary ze zmianami patologicznymi. 

Reklama

Jak uspokoić drżenie rąk?

Co zrobić na drżenie rąk? Przede wszystkim należy ustalić przyczynę drżenia, która ma wpływ na wybór metody leczenia i eliminowania problemu.

Odpowiedzi na poniższe pytania ułatwią walkę z drżeniem rąk:

Jak pozbyć się drżenia rąk przy niedoborach określonych substancji?

Jeśli powodem drżenia są niedobory substancji odżywczych, czyli określonych witamin i minerałów należy je uzupełnić. Warto wprowadzić do codziennej diety produkty, które zawierają magnez, wapń lub potas. Można także suplementować takie niedobory, ale wtedy warto skorzystać z pomocy lekarza lub farmaceuty.

Jak pozbyć się drżenia rąk po alkoholu?

Pierwszym krokiem jest całkowite odstawienie alkoholu (nazywane rygorystyczną abstynencją) i odtrucie organizmu poprzez usunięcie toksyn. Warto uzupełnić utratę elektrolitów właściwą dietą, zawierającą dużo świeżych warzyw i owoców oraz odpowiednim nawodnieniem. Alkoholowy zespół abstynencyjny trwa nawet do kilku dni. Drżenie rąk po alkoholu mija dopiero po 7-10 dniach abstynencji. Jest to czas regeneracji organizmu.

Reklama

Jak opanować drżenie rąk w stresie?

Walka ze stresem i jego objawami przybiera różne formy. Możemy stosować techniki oddechowe i relaksacyjne. W niektórych przypadkach wystarczy kilka głębokich wdechów, aby uspokoić nerwy - w sytuacji silnego stresu powinniśmy usiąść na krześle, wyprostować się oraz głęboko i powoli wdychać powietrze nosem, a następnie długo i spokojnie wypuszczać je ustami (oddychanie przeponowe). Możemy też korzystać z piłeczki antystresowej. Warto ograniczać kofeinę i alkohol oraz zadbać o zdrowy i długi sen.

Drżenie rąk można opanowywać stosując nowe, nieinwazyjne techniki terapeutyczne. Przykładem jest stymulacja magnetyczna przezczaszkowa (TMS), obiecująca metoda w leczeniu niektórych typów drżenia. Wykorzystuje powtarzające się impulsy elektryczne, krótkie i silnie skupione, które stymulują komórki mózgowe. Do niedawna metody tego typu stosowano głównie przy leczeniu depresji. Badania pokazują, że TMS ma pozytywny wpływ na dolegliwości towarzyszące chorobie Parkinsona.

Drżenie rąk można także minimalizować poprzez włączenie odpowiednich leków lub ziół o właściwościach wyciszających.

Wsparciem w leczeniu drżenia rąk jest także zdrowa dieta, regularna aktywność fizyczna i techniki relaksacyjne. Do diety warto wprowadzić produkty bogate w magnez, potas i witaminę B. Aktywność fizyczna pozwala wyregulować poziom adrenaliny i tym samym wpływa na stan napięcia nerwowego. Wysiłek uwalnia endorfiny, a to wpływa kojąco na samopoczucie. Pomocne mogą się także okazać techniki relaksacyjne. Czasem wystarczy kilka głębokich wdechów czy skorzystanie z piłeczek antystresowych. Warto skorzystać z zajęć jogi i medytacji. Niektórym osobom wystarczą nawet same długie spacery.

Leki na drżenie rąk

Najprostszym sposobem na opanowanie problemu drżenia rąk jest przyjmowanie witamin i magnezu. Ta forma wsparcia pomaga w łagodnych stanach napięcia nerwowego, które nie wymagają specjalistycznego leczenia.

W sytuacjach silniejszego stresu wsparciem wyciszenia mogą być uspokajające leki bez recepty na drżenie rąk, do których głównie zaliczamy tabletki na uspokojenie, zawierające substancje ziołowe. W przypadku silnych objawów należy zwrócić się po leki do neurologa. Dopiero po przeprowadzeniu badań lekarz jest w stanie dokładnie określić, jakie środki są najlepsze do minimalizowania drżenia.

Pojawiają się także nowe terapie farmakologiczne i leki stosowane w leczeniu drżenia rąk. Przykładem są inhibitory MAO-B, które zwiększają stężenie dopaminy w ośrodkowym układzie nerwowym, dzięki czemu hamują wychwyt zwrotny amin katecholowych w zakończeniach nerwowych.

Trwają również badania nad lekiem, opartym na przeciwciałach.To charakterystyczne przeciwciało ma wiązać się w neuronach wytwarzających dopaminę ze skupiskami nieprawidłowo sfałdowanej alfa-synukleiny. Co to oznacza dla pacjenta? Działanie takiego przeciwciała ma zapobiegać przenoszeniu patologicznych zmian między komórkami i tym samym spowolnić rozwój choroby i drżenie rąk.

Zioła na drżenie rąk

Jednym ze sposobów walki z drżeniem rąk są zioła, które działają wyciszająco na cały organizm i wspierają układ nerwowy.

Jakie zioła można stosować na drżenie rąk? Oto przykłady:

• melisa - posiada właściwości uspokajające, wspiera układ nerwowy, ułatwia zasypianie i łagodzi stres;
• korzeń kozłka lekarskiego - to potoczna waleriana, która wycisza i uspokaja;
• szyszki chmielu - olejek eteryczny z takich szyszek zawiera substancje, które powodują rozluźnienie i działają przeciwdrgawkowo;
• lawenda - działa uspokajająco i łagodzi stany napięcia nerwowego;
• chmiel zwyczajny - stosowany w stanach niepokoju, nadpobudliwości i problemów z zasypianiem;
• goryczka żółta - stymuluje układ nerwowy i działa antydepresyjnie;
• lipa drobnolistna - wykazuje działanie uspokajające i przeciwlękowe, a dodatkowo ułatwia zasypianie;
• ziele dziurawca - łagodzi objawy depresji i wycisza objawy przewlekłego stresu.

Zioła można stosować w postaci herbatek, naparów czy olejków do inhalacji. Jeśli mamy wątpliwości, co do ich konkretnego działania warto spytać lekarza, czy możemy je stosować.

Wsparcie dla pacjentów z drżeniem rąk

Osoby dotknięte drżeniem rąk, szczególnie przy chorobie Parkinsona mogą korzystać z grup wsparcia i fundacji, których celem jest działalność na rzecz takich osób i ich rodzin. W ramach tej działalności organizowane są zajęcia z psychoterapii i terapii ruchowej oraz spotkania ze specjalistami.

Niektóre organizacje finansują usługi poprawiające kondycję psychiczną i fizyczną chorych. Ogromnym wsparciem jest także pomoc dla rodzin i opiekunów takich osób, szczególnie doradztwo w zakresie rehabilitacji i opieki nad osobami przebywającymi w domach rodzinnych.

Choroby powiązane z drżeniem rąk są niestety chorobami całej rodziny, dlatego tak ważne są zajęcia dla opiekunów, którzy takim osobom pomagają. Warto poszukać ośrodków, które oferują bezpłatne zajęcia.

Kluczowe znaczenie dla pacjentów przechodzących przez leczenie drżenia rąk, szczególnie o podłożu emocjonalnym ma wsparcie psychologiczne. Jest to dość częsta przypadłość osób wrażliwych, dla których stres lub zdenerwowanie są nieodłącznym towarzyszem codzienności.

Takie sytuacje mogą mieć także podłoże lękowe. Drżenie rąk nie jest pierwotną przyczyną problemu, a tylko jego objawem. Dlatego tak ważna jest terapia i pomoc psychologa, które leczą prawdziwe przyczyny.