Reklama
Czym są duszności i jakie są ich rodzaje?
Duszności mogą pojawić się u zdrowych osób lub być oznaką poważnych chorób. Czym właściwie jest duszność? To indywidualne wrażenie braku powietrza, trudności w oddychaniu lub uczucie, że nie można nabrać pełnego wdechu. Pojawia się, gdy do organizmu dostarczane jest zbyt mało tlenu w stosunku do jego zapotrzebowania. Nie jest to choroba sama w sobie, ale objaw, który może towarzyszyć wielu różnym schorzeniom. Duszności są uwzględnione w klasyfikacjach ICD-10 i ICD-11. W skali ICD-10, duszności występują jako zaburzenia oddychania pod kodem R06.0. W ICD-11, klasyfikacja duszności jest nieco bardziej szczegółowa, duszności występują pod kodem MD 11.5 oraz SA81 w Zaburzeniach Obiegu Płuc TM1.
Duszności mogą przybierać różne formy i intensywność. Najczęściej występujące rodzaje to:
- duszność spoczynkowa;
- duszność ortopnoe - pojawia się kilka minut po przyjęciu pozycji leżącej.
- duszność wysiłkowa;
- duszność wdechowa;
- duszność wydechowa;
- duszność psychogenna;
- duszność krtaniowa;
- duszność sercowa (dychawica sercowa).
Nagłe duszności są bardzo często elementem zasłabnięcia i mogą prowadzić nawet do utraty przytomności.
Reklama
Przyczyny duszności
Przyczyny duszności są bardzo różnorodne. Problemy z oddychaniem mogą pojawić również u zdrowych osób. Może tak zdarzyć się na skutek wysiłku fizycznego, silnego stresu, noszenia zbyt ciasnej odzieży lub przebywania na wysokości. Zdarzają się duszności po rzuceniu palenia, które objawiają się uporczywym kaszlem.
Gdy nawracającym problemom z oddychaniem towarzyszy świszczący oddech, ból lub dyskomfort w klatce piersiowej i uporczywy kaszel, można podejrzewać, że ich źródłem jest choroba układu oddechowego - np. astma oskrzelowa lub POCHP (przewlekła obturacyjna choroba płuc). Duszności może wywołać też alergia, pylica płuc i odma. Ta ostatnia jest stanem nagłym i wymaga pilnej interwencji medycznej, oprócz duszności charakteryzuje ją kłujący ból po jednej stronie i asymetria klatki piersiowej.
Choroby sercowo-naczyniowe bardzo często objawiają się dusznością nawet przy niewielkim wysiłku. Duszności od serca można podejrzewać, gdy towarzyszą im obrzęki kończyn dolnych, szybkie męczenie się, zbyt szybki i nierównomierny puls. U chorych pojawia się bladość skóry i śluzówek, tendencja do omdleń i częste zawroty głowy. W kontekście chorób serca i duszności niebezpieczny jest niedobór potasu. Po pierwsze, powoduje on migotanie przedsionków, a po drugie, zaburza pracę płuc, wywołując objawy.
Chociaż te dwie kwestie wydają się być ze sobą niezwiązane, duszności mogą pojawić się od chorób kręgosłupa. Klatka piersiowa, w której znajdują się płuca, jest bezpośrednio połączona z kręgosłupem. Wszelkie zmiany w jego strukturze lub funkcjonowaniu mogą wpływać na ruchomość klatki piersiowej i tym samym na efektywność oddychania. Duszności mogą pojawić się zarówno od kręgosłupa piersiowego jak i szyjnego.
Inne możliwe przyczyny duszności to:
- refluks żołądkowo-przełykowy - duszność może wystąpić w formie suchego kaszlu po jedzeniu,
- zaburzenia psychiczne - duszność może wystąpić na tle nerwowym, być elementem napadu paniki, lub reakcją na silny stres,
- chora tarczyca - duszności są jednym z objawów nadczynności tarczycy,
- spożycie alkoholu - duszność może być pierwszym objawem zapaści alkoholowej (po dużej ilości alkoholu) lub alergii na alkohol (nawet po bardzo małej ilości).
Reklama
Objawy duszności
Uczucie duszności jest bardzo subiektywne. Może pojawić się nagle lub stopniowo, w czasie leżenia, stania lub chodzenia.
U osób doświadczających duszności można zauważyć następujące objawy:
- przyśpieszenie oddechu (tachypone);
- słyszalny świst przy wydechu i wdechu;
- skrzydełka nosa przy oddechu ruszają się;
- zasinienie skóry, ust, kończyn;
- płytki oddech;
- zaangażowanie do oddychania dodatkowych mięśni.
Jak wyglądają duszności ze strony osoby, która je odczuwa? Ich najbardziej charakterystyczne cechy to:
- wrażenie, że wdychane powietrze nie spełnia potrzeb organizmu;
- mogą być odczuwane jako trudności z wdechem lub wydechem;
- uczucie duszności może pojawiać się w klatce piersiowej, to wrażenie ucisku lub bólu;
- można odczuwać duszności w gardle, kiedy powietrze nie chce przejść przez krtań;
- duszność to uporczywy, suchy kaszel, który wywołuje ból klatki piersiowej lub doprowadza do wymiotów;
- przy duszności mogą wystąpić zawroty głowy lub uczucie kołatania serca;
- często dusznościom towarzyszą poty i osłabienie.
Reklama
Kiedy i u kogo występują duszności?
Zdrowe osoby mogą odczuwać duszności po wysiłku. Pojawiają się one szczególnie u osób, które nie są przyzwyczajone do bardziej forsownych ćwiczeń. Niepokojącym sygnałem są duszności występujące przy normalnych, codziennych aktywnościach, np. przy chodzeniu czy dłuższym staniu - powinny one skłonić do wizyty u lekarza pierwszego kontaktu. Takie duszności często dotykają osób chorych na otyłość.
U niektórych osób duszności przybierają formę regularną i pojawiają się zawsze o tej samej porze dnia. Poranne duszności pojawiające się po przebudzeniu mogą być wywołane zaleganiem wydzieliny w drogach oddechowych, co często ma miejsce u osób z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP) lub astmą. U chorych na niewydolność serca występują wieczorne duszności, które są wywołane zastojem płynu w płucach.
Kolejna sytuacja, kiedy mogą wystąpić duszności to infekcje wirusowe (np. grypa, COVID-19) i bakteryjne górnych oraz dolnych dróg oddechowych. Duszności przy przeziębieniu i grypie mijają wraz z procesem zdrowienia, a ich złagodzenie mogą przynieść odpowiednie preparaty do inhalacji. W infekcjach wirusowych dróg oddechowych dość często pojawiają się duszności przy zasypianiu w formie uporczywego, suchego kaszlu. Dość charakterystycznym rodzajem duszności są te występujące przy zapaleniu krtani (dawniej nazywane krupem). Występuje wtedy obrzęk krtani, który wywołuje tzw. stridor, czyli charakterystyczny świst przy oddechu.
Duszności mogą wystąpić u osób z chorobami układu pokarmowego, szczególnie przy refluksie żołądkowo-przełykowym. Kwaśna treść żołądkowa trafia do przełyku, przez co może nastąpić podrażnienie dróg oddechowych prowadzące do trudności z oddychaniem.
Problemy oddechowe są również codziennością alergików. Duszności przy alergii są wywołane obrzękiem błon śluzowych dróg oddechowych. Towarzyszy im często uporczywy, cieknący katar, łzawienie oczu, pokrzywka na skórze. Bardzo niebezpieczny jest wstrząs anafilaktyczny, czyli ostra reakcja organizmu na alergen. Występuje wtedy nagły atak duszności, silne obniżenie ciśnienia krwi i szybko pojawia się obrzęk naczynioruchowy.
Reklama
Duszności w nocy
Przyczyn duszności pojawiających się w nocy może być wiele, a najczęściej związane są z:
- chorobami serca - niewydolność serca, zwłaszcza lewokomorowa, jest częstą przyczyną duszności nocnych. Podczas leżenia krew gromadzi się w płucach, utrudniając wymianę gazową;
- chorobami płuc - astma, POChP, zapalenie oskrzelików mogą powodować duszności podczas snu;
- refluksem żołądkowo-przełykowym - zawartość żołądka w pozycji leżącej dostaje się do przełyku, a następnie do dróg oddechowych;
- zaburzeniami snu - bezdech senny, w którym dochodzi do chwilowych przerw w oddychaniu, może prowadzić do duszności;
- lekami - niektóre leki, np. beta-blokery, mogą nasilać duszności w nocy;
- alergiami - alergeny obecne w sypialni, takie jak roztocza kurzu domowego, mogą wywoływać reakcje alergiczne;
- infekcjami wirusowymi lub bakteryjnymi dróg oddechowych - często wywołują uporczywe napady kaszlu w nocy;
- dusznościami nocnymi w ciąży - wiele ciężarnych narzeka na uczucie „zatkanego nosa” w nocy, pomimo braku objawów przeziębienia czy alergii.
Domowe sposoby na duszności w nocy to przede wszystkim ułożenie głowy wyżej, uchylenie lub otwarcie okna. Jeżeli to nie pomaga, a duszność nasila się i dołączają do niej inne objawy, należy wezwać pogotowie.
Reklama
Duszności u dzieci
Duszności mogą pojawić się u dzieci w każdym wieku, od niemowląt po nastolatków. Często są związane z infekcjami dróg oddechowych, ale mogą też być objawem poważniejszych chorób. Ważne jest, aby wiedzieć, jak rozpoznać duszność u dziecka? Jest to dość trudne u niemowląt, które nie potrafią dokładnie opisać swoich dolegliwości.
Oto kilka objawów, które mogą wskazywać na duszności u niemowlaka:
- szybkie, płytkie oddychanie,
- zaangażowanie dodatkowych mięśni oddechowych,
- skrzydełka nosa ruszają się,
- słyszalny świst,
- odciąganie szyi podczas oddychania,
- sinienie warg lub paznokci,
- niepokój, płaczliwość,
- odmowa jedzenia i picia.
Duszności u niemowląt mogą być spowodowane różnymi czynnikami, takimi jak zakażenia dróg oddechowych czy wady serca, które utrudniają prawidłowe pompowanie krwi i dostarczanie tlenu do organizmu. Również reakcja alergiczna może powodować obrzęk dróg oddechowych i utrudniać oddychanie.
Duszności u dziecka w nocy mogą być szczególnie niepokojące dla rodziców. Często są związane z astmą, refluksem żołądkowo-przełykowym, alergiami czy infekcjami górnych dróg oddechowych. Bardzo charakterystyczne duszności w nocy wywołuje zapalenie krtani. Przy ataku szczekającego kaszlu, należy umożliwić dziecku wdychanie zimnego powietrza, które działa obkurczająco na krtań. Należy otworzyć okno, aby mogło dziecko wdychać zimne powietrze. Powoduje to, ustanie dolegliwości, najlepiej jednak zgłosić się od razu z dzieckiem na nocną pomoc lekarską, gdzie zostaną podane glikokortykosteroidy, które uspokoją objawy.
Reklama
Duszności u kobiet w ciąży
Duszności w ciąży to dość częsty objaw, który może pojawić się w każdym trymestrze. Choć mogą być niepokojące, w większości przypadków są zjawiskiem fizjologicznym, związanym ze zmianami zachodzącymi w organizmie kobiety ciężarnej. Duszności w pierwszym trymestrze są zwykle spowodowane zawirowaniami hormonalnymi oraz wzrostem zapotrzebowania organizmu na tlen. Duszności drugim, trzecim trymestrze i przed porodem są wywołane uciskiem macicy na przeponę i ograniczeniem pojemności płuc.
W większości przypadków duszności w ciąży nie są groźne i ustępują po porodzie. Jednak jeśli duszności są bardzo nasilone, pojawiają się nagle lub towarzyszą im inne niepokojące objawy, takie jak ból w klatce piersiowej, kołatanie serca, sinica warg lub paznokci, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.
Leczenie duszności
Metody leczenia duszności są zależne od ich pierwotnej przyczyny. Konieczne jest więc udanie się do lekarza i wykonanie zleconych przez niego badań. Z dusznościami można radzić sobie doraźnie, lecz tylko leczenie choroby podstawowej spowoduje, że będą ustępowały na dłużej lub całkiem znikną. Nie istnieje żaden skuteczny lek na duszności bez recepty. Alergicy i osoby chore na astmę często mają przy sobie odpowiednie leki, które mogą zażyć gdy nastąpi atak duszności. Zawierają one w sobie substancje rozkurczające oskrzela i występują w formie inhalatora. Leki te są dostępne wyłącznie na receptę.
Jak pokonać duszności w nerwicy? Należy wtedy znaleźć spokojne miejsce i zapewnić sobie możliwie jak największy komfort, aby poczekać, aż atak minie.
Co robić gdy ktoś obok ma atak duszności? Osobę dotkniętą dusznościami należy posadzić i zapewnić dopływ świeżego powietrza, a następnie zadzwonić na 112. Jeżeli ma przy sobie odpowiednie leki, należy pomóc je podać. Niekiedy duszność pod wpływem stresu może przybrać formę szybkiego oddychania. W tej sytuacji należy posadzić chorego i postarać się go uspokoić. Jeżeli po chwili oddech nie zwalnia, należy znaleźć papierową torbę lub worek i pomóc poszkodowanemu oddychać do niego. Szybki oddech sprawia, że z organizmu jest „wyrzucany” dwutlenek węgla, a w ten sposób chory „zaciąga” wydychane przez siebie powietrze. Dość istotnym parametrem dla osoby chorej jest wysycenie krwi tleniem, a więc saturacja. Jak wygląda zależność pomiędzy dusznością a saturacją? Jeżeli w posiadaniu chorego jest pulsoksymetr, można sprawdzić za jego pomocą ten parametr. Gdy u osoby dotkniętej dusznością saturacja spada poniżej 95% i nie wzrasta, koniecznie wezwij pogotowie ratunkowe!
