Czym jest dziedziczenie koloru oczu?
Kolor oczu jest dziedziczony głównie po rodzicach, ale także dalszych przodkach. Barwa tęczówki jest silnie determinowana genetycznie i powiązana z kolorem skóry i włosów.
Zwykle osoby o niebieskich oczach mają jasną karnację i jasne włosy, zaś o brązowych oczach - ciemniejszą karnację i włosy, aczkolwiek nie jest to regułą.
O kolorze oczu, a także skóry i włosów decyduje ilość melaniny - pigmentu produkowanego przez melanosomy, czyli organelle występujące w wyspecjalizowanych komórkach nazywanych melanocytami.
Każdy człowiek posiada taką samą liczbę melanocytów, jednakże liczba melanosomów, a co za tym idzie produkowanej melaniny, może być różna. Kolor oczu zależy od ilości melaniny oraz rodzaju melanosomów.
Istnieją dwa rodzaje tych organelli:
- eumelanosomy - decydujące o ciemnych barwach skóry, włosów i oczu,
- feomelanosomy - decydujące o jasnych barwach.
Wyróżnia się trzy podstawowe kolory tęczówek - niebieski, zielony i brązowy. Warto jednak pamiętać, że istnieje wiele odcieni tych kolorów.
Niekiedy zdarza się tak, że kolor tęczówki jest mieszaniną dwóch, a nawet trzech kolorów. Oczy niebieskie mają osoby o małej liczbie melanosomów, w których znajduje się niewielka ilość melaniny.
Ponadto dominują u nich feomelanosomy. Oczy brązowe z kolei mają osoby z dużą ilością eumelanosomów, zawierających dużo melaniny. Natomiast oczy zielone mają osoby o podobnej liczbie eumelanosomów i feomelanosomów.
Czy kolor oczu może się zmienić u dziecka i kiedy to nastąpi?
U noworodków rasy białej melanocyty produkujące melaninę dojrzewają z czasem, dlatego nie należy zakładać, że dziecko będzie miało całe życie niebieskie oczy.
Zazwyczaj noworodki mają oczy w odcieniu grantowym. Dopiero po kilku miesiącach kolor zaczyna się zmieniać.
U niemowlaka kolor piwny czy brązowy zacznie pojawiać się około 12 miesiąca życia.
Dopiero w wieku 3 lat można założyć, że oczy dziecka się nie zmienią.
Reklama
Genetyka dziedziczenia koloru oczu
Dziedziczenie koloru oczu odbywa się zgodnie z zasadami tzw. genetyki mendlowskiej (klasycznej).
Genetyka mendlowska zajmuje się badaniem sposobu dziedziczenia cech warunkowanych przez określone, pojedyncze geny, takich jak: kolor oczu, skóry i włosów (cechy jakościowe), a także wzrost czy masa ciała (cechy ilościowe).
Jej nazwa wywodzi się od Grzegorza Johanna Mendla, który zajmował się hodowlą i krzyżowaniem roślin.
Przyrodnik zauważył, że krzyżując groch o czerwonych kwiatach z grochem o kwiatach białych, wszystkie potomne rośliny miały kwiaty barwy czerwonej.
Kiedy jednak skrzyżował ze sobą rośliny potomne, okazało się, że nie wszystkie miały barwę czerwoną. Stosunek czerwonych do białych wynosił 3:1. Doprowadziło go to do konstatacji, że każdy osobnik posiada geny w dwóch wariantach, czyli tzw. allele - jedną dominującą i jedną recesywną.
W omawianym wyżej przypadku gen warunkujący czerwoną barwę kwiatów grochu to allel dominujący, a warunkujący kwiaty barwy białej - allel recesywny.
Zgodnie z prawami genetyki mendlowskiej brązowy kolor oczu jest dominujący względem niebieskiego. Oznacza to, że dziecko niebieskookich rodziców nie będzie miało brązowych oczu.
Taki schemat dziedziczenia koloru oczu jest nauczany w szkołach, niemniej należy podkreślić, że zgodnie z nowszymi badaniami genetycznymi nie do końca jest prawidłowy.
Reklama
Jaki kolor oczu będzie miało dziecko niebieskookich rodziców?
Młodsi od Mendla naukowcy udowodnili bowiem, że więcej niż jeden gen odpowiada za dziedziczenie koloru oczu. Oznacza to, że niebieskoocy rodzice mogą mieć dziecko, które będzie miało brązowe oczy.
Dowiedziono tego już 1908 roku. S. Holmes i H. Loomis przeprowadzili obserwacje 52 dzieci rodziców, którzy mieli niebieskie oczy.
Co prawda 51 z nich miało niebieskie oczu, ale jedno ku zaskoczeni badaczy miało oczy brązowe. Kolejne badania przeprowadzono 10 lat później. H. Boas obserwował 223 dzieci niebieskookich rodziców i okazało się, że 26 z nich miało brązowe tęczówki.
Co warto podkreślić, wszystkie dzieci rodzą się z niebieskimi oczami, ale kolor tęczówki zmienia się w pierwszych miesiącach życia.
Reklama
Jaki kolor oczu będzie miało dziecko rodziców z zielonymi i brązowymi oczami?
Wiadomo już jak przedstawia się schemat dziedziczenia oczu po niebieskookich rodzicach, a jakie oczy będzie miało dziecko rodziców zielonookich i brązowych? Tutaj genetycy nie mają wątpliwości.
Jeśli rodzice mają oczy zielone lub brązowe, to dziecko może odziedziczyć oczy we wszystkich trzech kolorach, aczkolwiek prawdopodobieństwo wystąpienia niebieskich oczu u dziecka pary z brązowymi oczami jest niewielkie.
Podobnie będzie z możliwością wystąpienia u dziecka zielonookich rodziców oczu brązowych, ale istnieje taka możliwość.
Jeśli natomiast jedno z rodziców ma oczy niebieskie, a drugie zielone, to ich potomstwo także może mieć tęczówki we wszystkich odcieniach, jednak prawdopodobieństwo wystąpienia koloru brązowego będzie niewielkie.
Analogicznie, para o niebieskich i brązowych oczach, raczej nie będzie miała potomstwa o oczach zielonych, ale nie jest to niemożliwe.
Jednakże zgodnie z genetyką mendlowską, rodzice o oczach niebieskich i brązowych nie mogą mieć dziecka z zielonymi oczami, zaś para o oczach zielonych i niebieskich nie spłodzi dziecka, które będzie miało brązowe tęczówki.
Źródło: Opracowanie własne
Reklama
Kalkulator koloru oczu
Rodzice oczekujący potomstwa, którzy są ciekawi, jaki kolor oczu będzie miało ich dziecko mogą skorzystać z internetowych kalkulatorów. Takie kalkulatory oszacują, jakie jest prawdopodobieństwa wystąpienia u dziecka każdego z trzech kolorów oczu.
Większość kalkulatorów poprosi nie tylko o podanie koloru oczu rodziców, ale także dziadków. Warto nadmienić, że brązowy kolor oczu jest najbardziej powszechny na świecie.
Taką tęczówkę ma prawie 90 proc. populacji. Na drugim miejscu uplasowały się oczy niebieskie, którymi może się pochwalić około 7 proc. populacji.
Szare tęczówki występują u około 2 proc. ludzi, zaś zielone są najrzadsze – takie tęczówki ma zaledwie 1 proc. ludności na świecie.
Reklama
Czy dziedziczy się różnobarwność tęczówki?
Heterochromia jest rzadką wadą genetyczną, która polega na nierównomiernym rozmieszczeniu barwnika w tęczówkach oka. Jest ona cechą dziedziczoną autosomalnie, co oznacza, że wadliwy gen zostaje przekazany przez rodziców (wystarczy od jednego).
Zaburzenia koloru, które powstały w wyniku błędu genetycznego, są widoczne niemalże od narodzin. Ze względu na zmiany w rozkładzie melatoniny rozróżni się dwa rodzaje heterochromii:
- iridium - różne kolory oczu np. jedno niebieskie, drugie piwne,
- iridis - zmiany w obrębie tęczówki jednego oka np. oba są zielonobrązowe.
Heterochromia może występować z innymi zaburzeniami wytwarzania melatoniny. Wielobarwny kolor mogą mieć także włosy i skóra.
Warto nadmienić, że heterochromia przejawia się zaledwie u 1% populacji.
Reklama
