Czym jest i gdzie rośnie dziki bez?
Dziki bez czarny (Sambucus nigra L.), zwany również bzem lekarskim, pospolitym, czy aptekarskim, jest jedną z najstarszych roślin występujących w Polsce i gatunkiem szeroko rozprzestrzenionym na terenie Europy. Poza Starym Kontynentem, roślinę można dziś spotkać w:
- Afryce Północnej,
- Ameryce Południowej,
- Australii,
- Nowej Zelandii,
- Chinach.
Jak natomiast wygląda? Czarny bez to gęsty wysoki krzew lub małe wielopienne drzewo o grubych, prostych pędach pokrytych jasnoszarą korą. Roślina może osiągnąć do ok. 8 metrów wysokości. Charakterystyczne kwiaty dzikiego bzu mają promienisty kształt, białokremowy kolor i specyficzny, bardzo intensywny zapach.
Z kolei owoce zgromadzone w kiściach, przyjmują ciemnofioletową, niemalże czarną barwę oraz gładką i lśniącą strukturę.
Kiedy natomiast kwitnie czarny bez? W maju i czerwcu kwitnie na biało, natomaist owoce pojawiają się od sierpnia do października.
Reklama
Właściwości dzikiego bzu
Ze względu na swoje niezliczone właściwości lecznicze, dziki bez określany był swego czasu mianem drzewa życia. Głównym surowcem zielarskim o najsilniejszych właściwościach leczniczych są kwiaty i owoce dzikiego bzu, jednakże wartości zdrowotnych nie są pozbawione również korzenie, kora oraz liście.
Podstawą licznych właściwości leczniczych dzikiego bzu są cenne związki obecne w poszczególnych częściach rośliny. Kwiaty dzikiego bzu są źródłem:
- flawonoidów,
- kwasów organicznych,
- garbników,
- choliny,
- olejków eterycznych,
- soli mineralnych;
W owocach można odnaleźć antocyjany, flawonoidy, cukry, garbniki, pektyny, kwasy organiczne, liczne witaminy (A, B1, B2, C), karotenoidy, czy biopierwiastki. Dzięki temu kwiaty czarnego bzu działają:
- moczopędnie i napotnie,
- przeciwgorączkowo,
- zewnętrznie przeciwzapalnie,
- wykrztuśnie;
Dodatkowo wzmacniają ścianki naczyń krwionośnych.
Owoce czarnego bzu mają z kolei właściwości:
- moczopędne i napotne,
- przeczyszczające, dzięki czemu odtruwające,
- przeciwbólowe,
- przeciwgorączkowe,
- przeciwwirusowe,
- podwyższające odporność organizmu poprzez wzmacnianie systemu immunologicznego;
- obniżające stężenie triglicerydów, cholesterolu ogółem i cholesterolu LDL,
- przeciwutleniające;
Reklama
Na co pomaga dziki bez?
Chociaż dziki bez zaliczany jest do dość pospolitej rośliny, którą najczęściej można spotkać na skraju lasów, na nieużytkach, czy w zaroślach, to jego właściwości lecznicze są nie do przecenienia.
Czarny dziki bez należy do jednej z najstarszych roślin leczniczych, a na jego właściwościach poznali się już starożytni Egipcjanie.
Już wieki temu dziki bez wykorzystywano m.in. do leczenia:
- oparzeń,
- chorób skórnych,
- przeziębień,
- cukrzycy.
Ponadto stosowano go do pobudzania laktacji u kobiet karmiących piersią. Bezcenne związki lecznicze odnaleźć można w poszczególnych częściach rośliny, a te najcenniejsze w kwiatach i dojrzałych owocach.
Należy jednak pamiętać o tym, aby nie spożywać przypadkiem niedojrzałych i nieprzetworzonych owoców czarnego bzu, bo to z kolei może prowadzić do zatrucia.
Poza szerokim zastosowaniem dzikiego bzu jako naturalnego preparatu leczniczego, znalazł on również swoje miejsce na rynku kosmetycznym, czy kulinarnym. Nie można również zapominać o tym, że przy odpowiedniej pielęgnacji czarnego bzu, może on z powodzeniem przyozdobić każdy ogród.
W dostępnej literaturze nie ma jednoznacznych wskazań,co do dawkowania. To, ile spożywamy czarnego bzu, zależy od nas samych. Nie ma dowodów na możliwość jego przedawkowania.
Wszelkiego rodzaju wyciągi, czy napary z kwiatów czarnego dzikiego bzu można więc z powodzeniem stosować w leczeniu:
- przeziębienia i grypy,
- gorączki,
- stanów zapalnych dróg oddechowych,
- chorób o podłożu reumatologicznym.
Napary z kwiatów dzikiego bzu znajdą również zastosowanie w przypadku zewnętrznych objawów różnych schorzeń lub dolegliwości. Można tu wymienić między innymi:
- zapalenie skóry,
- oparzenia,
- stany zapalne gardła i jamy ustnej,
- zapalenie spojówek;
Odwary z owoców dzikiego bzu można z kolei wykorzystać podczas leczenia dolegliwości bólowych o różnym podłożu i nasileniu, migren, nerwobóli, rwy kulszowej, zaburzeń przemiany materii, biegunek, czy chorób reumatycznych. Ponadto, ekstrakt z owoców lub liści czarnego dzikiego bzu może służyć jako naturalny środek antydepresyjny.
Dziki bez wykorzystywany jest także jako kosmetyk ze względu na właściwości łagodzące podrażnienia i stany zapalne. Równocześnie wspomaga ukrwienie i oczyszcza skórę. Może także opóźniać starzenie przez właściwości przeciwutleniające. Stosować go można w domowej pielęgnacji, a także jako dodatek do kąpieli.
Kwiaty oraz owoce dzikiego bzu są składnikiem wielu mieszanek ziołowych, gotowych soków, syropów, czy suplementów diety. Wszelkie napary, odwary, soki, konfitury, syropy, nalewki czy nawet wino z czarnego bzu, można przygotować samodzielnie, wystarczy zasięgnąć porady kogoś bardziej doświadczonego lub znaleźć odpowiedni przepis.
Reklama
Sok z dzikiego bzu
Zrobienie soku z dzikiego bzu jest banalnie proste i nie wymaga specjalnych przygotowań, czy umiejętności. Sok można przygotować zarówno z kwiatów, jak i z owoców czarnego bzu. Ważne jednak, aby konkretne części rośliny pochodziły ze znanych i nieskażonych źródeł. Dość istotny jest również moment zbierania kwiatów lub owoców.
Kwiaty dzikiego bzu najlepiej zbierać zanim jeszcze zaczną w pełni kwitnąć, czyli na przełomie maja i czerwca. Zarówno kwiaty, jak i owoce dzikiego bzu, należy poddać obróbce zaraz po zerwaniu. W przypadku suszenia nie myjemy zbiorów.
Jak zrobić sok z dzikiego bzu? Kwiaty dzikiego czarnego bzu należy zalać wrzątkiem i odstawić na kilkanaście godzin w chłodniejsze miejsce. Następnie, po uprzednim odcedzeniu kwiatów, dodać cukier i sok z cytryny, po czym wszystko gotować. Gotową miksturę przelać do słoików lub butelek i odwrócić je do góry dnem.
Po przestygnięciu wstawić je do lodówki bądź pasteryzować.
Aby wykonać sok z owoców czarnego bzu, należy najpierw oddzielić dojrzałe okazy od niedojrzałych. Dojrzałe owoce należy przełożyć do garnka i delikatnie podgrać, tak aby puściły sok. Następnie rozetrzeć i przecisnąć owoce przez gazę. Do tego dodać cukier lub miód, wszystko gotować i przelewać do słoików lub butelek.
Reklama
Jak zrobić syrop z dzikiego bzu?
Syrop z kwiatów dzikiego bzu, podobnie jak sok, możemy w łatwy sposób wykonać własnoręcznie. Kwiaty dzikiego bzu zbieramy na przełomie maja i czerwca, najlepiej w pogodny dzień o poranku.
Na wstępie odkładamy je w zacienione miejsce, aby mogły oczyścić się z nieproszonych lokatorów, po czym odcinamy grubsze łodygi, ogonki i odrzucamy uschnięte kawałki. Tak przygotowane kwiaty należy zalać wrzątkiem, dodać sok z cytryny i pozostawić do ostygnięcia.
Następnie wstawiamy wszystko do lodówki na 24 godziny. Po tym czasie odcedzamy kwiaty, dodajemy cukier i gotujemy. Po zebraniu piany, syrop przelewamy do odpowiednich pojemników, np. słoików i pasteryzujemy przez ok. 15 minut. Syrop jest gotowy do spożycia.
Jeśli chcemy przygotować syrop z owoców czarnego bzu, roślinę najlepiej zbierać po deszczach. Z każdej kiści należy odrzucić wszystkie niedojrzałe owoce, a resztę ściągnąć i przełożyć do garnka. Owoce zalewamy wodą i zasypujemy cukrem, a wszystko gotujemy przez pół godziny.
Następnie przecedzamy miąższ przez gęste sitko, przekładamy miksturę do słoików i pasteryzujemy przez ok. 15 minut. Należy pamiętać o tym, że owoce dzikiego bzu zawsze należy poddać obróbce termicznej przed spożyciem. W inny wypadku może dojść do zatrucia
Reklama
Przepisy z dzikim bzem
W wielu powszechnie dostępnych źródłach można odnaleźć przepisy na wszelkiego rodzaju wyroby, zarówno z kwiatów, jak i owoców dzikiego bzu.
Nie trzeba ograniczać się do soków, czy syropów z czarnego bzu. Można się również zdecydować na przetwory z dzikiego bzu, w tym dżemy i konfitury, napary, nalewki, wina, a nawet octet ziołowy.
Nie zapominajmy również o walorach smakowych tej cennej rośliny. Poza przepisami na tradycyjne i smaczne przetwory z czarnego bzu, można sięgnąć po bardziej kreatywne i wyszukane sposoby na przyprawienie czy udekorowanie potraw.
Warto również pamiętać o tym, że domowa produkcja wyrobów z dzikiego bzu nie musi kończyć się na kuchni i apteczce. Czarny bez znajduje również zastosowanie w kosmetyce, a z kwiatów można przygotować zarówno tonik do pielęgnacji skóry, czy napar do mycia i odżywiania włosów.
