Jakie są enzymy trzustkowe?
W soku trzustkowym występują różne enzymy trawienne, które dzielą się na:
- trawiące tłuszcze: fosfolipaza, esterazy, lipaza trzustkowa,
- trawiące cukry złożone: amylaza;
- trawiące białka: elastazy, karboksypeptydazy, trypsyna, chymotrypsyna.
Wśród wymienionych enzymów trzustkowych trzema najważniejszymi są: amylaza, lipaza oraz elastaza.
Amylaza odpowiada za rozkład cukrów złożonych do cukrów prostych. Prawidłowy poziom tego enzymu trzustkowego w moczu to 10-490 U/I, a we krwi 25-125 U/I.
Rolą lipazy jest rozkład tłuszczów – trójglicerydów pokarmowych do kwasów tłuszczowych. Jej stężenie można określić jedynie za pomocą badania krwi, gdyż nie przechodzi ona do moczu – prawidłowe nie powinno przekraczać 150,0 U/I.
Trzeci, bardzo istotny enzym to elastaza. Zadaniem elastazy jest rozkład białka z pożywienia na mniejsze cząsteczki, tzw. peptydy.
Elastaza wraz z sokiem trzustkowym dostaje się do jelit, a stamtąd w całości jest wydalana z kałem. Prawidłowy poziom tego enzymu w kale wynosi 200ug/g kału.
Reklama
Badanie enzymów trzustkowych
Aby określić poziom enzymów trzustkowych, należy wykonać ich badanie. Pomiaru stężenia lipazy trzustkowej dokonuje się w celu wykluczenia ostrego i przewlekłego zapalenia trzustki, guzów trzustki, które mogą objawiać się gorączką, silnymi bólami brzucha, nudnościami czy utratą łaknienia.
Wskazaniami do badania amylazy trzustkowej jest podejrzenie wirusowego zapalenia wątroby, duru brzusznego, alkoholizmu oraz niewydolności nerek.
Z kolei badanie elastazy warto wykonać u osób, które borykają się z biegunkami tłuszczowymi, u pacjentów z podwyższonym ryzykiem cukrzycy i ryzykiem osteoporozy, a także z podejrzeniem niewydolności zewnątrzwydzielniczej trzustki.
Jak zbadać enzymy trzustkowe? Oznaczenie poziomu enzymu wykonuje się w przypadku:
- elastazy trzustkowej – na próbce kału, koszt takiego badania to około 200 zł;
- amylazy trzustkowej – dostarczając próbkę moczu lub surowicy, cena badania enzymu trzustkowego zaczyna się już od kilku – kilkunastu złotych;
- lipazy trzustkowej – na surowicy, opłata za takie badanie to około 30 złotych.
Jeżeli nie wiesz, ile kosztuje badanie enzymów trzustkowych w Twojej miejscowości, najlepiej skontaktuj się z placówką, która wykonuje tego typu analizy. Ostateczna cena badania enzymów trzustkowych jest uzależniona od miejsca, w którym się je wykonuje.
Badanie amylazy jest refundowane przez NFZ w ramach Podstawowej Opieki Zdrowotnej. W przypadku badań elastazy i lipazy niezbędne jest skierowanie od specjalisty. Wówczas wykonasz je również na Narodowy Fundusz Zdrowia.
Reklama
Objawy niedoboru enzymów trzustkowych
Obniżony poziom amylazy wskazuje na rozległe uszkodzenie trzustki albo ciężkie uszkodzenie wątroby. Może charakteryzować się: gorączką, zatrzymaniem gazów i stolca, wymiotami, bólem brzucha w górnej i środkowej części.
Natomiast niedobór innego enzymu trzustkowego, tzw. elastazy, świadczy o niewydolności trzustki lub jej stanie zapalnym. Zbyt niskie stężenie elastazy objawia się bólami brzucha, wzdęciami, zmianą rytmu wypróżnień.
W sytuacji spadku wydzielania lipazy, enzymu trzustkowego, objawy to m.in. biegunka tłuszczowa. Niższe stężenie lipazy może występować w przypadku przewlekłego uszkodzenia trzustki, charakterystycznego np. dla mukowiscydozy.
Reklama
Podwyższone enzymy trzustkowe
Hiperamylazemia, a więc podwyższony poziom amylazy, może towarzyszyć nowotworom, ale też m.in.:
- ostrej i przewlekłej niewydolności nerek,
- zapaleniu płuc,
- zapaleniu jajowodu,
- niedrożności jelit,
- chorobie Leśniowskiego-Crohna,
- ostremu zapaleniu wyrostka robaczkowego.
Przyczyną hiperamylazemii nierzadko jest też farmakoterapia. Wśród leków, które prowadzą do podniesienia stężenia amylazy należy wymienić m.in.: kodeinę, morfinę, kortykosteroidy, kwas aminosalicylowy.
Podwyższony enzym trzustki, jakim jest lipaza, może wskazywać na ostre zapalenie trzustki, nowotwór trzustki, perforację wrzodu dwunastnicy, chorobę nerek, niedrożność przewodu trzustkowego, zapalenie ślinianek czy zapalenie otrzewnej. Z kolei wyższe stężenie elastazy może świadczyć o stanie zapalnym trzustki lub o jej niewydolności.
Reklama
Enzymy trzustkowe w tabletkach
Suplementacja enzymów trzustkowych jest niezbędna m.in. w przypadku niewydolności zewnątrzwydzielniczej trzustki. Poleca się ją pacjentom:
- chorym na mukowiscydozę, u których występuje niewydolność trzustki,
- z przewlekłymi zapaleniami trzustki,
- z niedrożnością przewodu trzustkowego lub żółciowego;
- starszym z nieprawidłowo działającym narządem trzustki.
Chcąc poprawić stan wchłaniania białek i tłuszczów, konieczne jest podawanie preparatów enzymów trzustkowych. Leki należy przyjmować przed lub w trakcie posiłku.
Aby dostosować dawkę enzymów trzustkowych, należy obliczyć ilość enzymów przypadajacych na ilość spożywanego tłuszczu. Dawkowanie jest ustalane indywidualnie przez lekarza.
Zgodnie z rekomendacjami z 2012 roku Polskiego Towarzystwa Mukowiscydozy dawka początkowa u osób z niewydolnością zewnątrzwydzielniczą trzustki wynosi:
- w przypadku niemowląt – 2000-4000 j. FIP lipazy na 120 ml mieszanki mlecznej;
- w przypadku dzieci do 4 roku życia – 1000 j. FIP lipazy na 1 kg masy ciała na posiłek;
- w przypadku dzieci powyżej 4 roku życia – 500 j. FIP lipazy na 1 kg masy ciała na posiłek.
Należy pamiętać, by nie przekraczać dawek – 10 000 j. FIP lipazy na kg masy ciała na dobę oraz 2500 j. FIP lipazy na kg masy ciała na posiłek.
Enzymy trzustkowe to leki, które mogą występować w formie kapsułek, a także w postaci mikrosfer lub mini mikrosfer z otoczką uwalniającą zawartość w dwunastnicy. Co ciekawe, wiele produktów leczniczych tego typu można zdobyć bez recepty.
Reklama
Cena enzymów trzustkowych
Enzymy trzustkowe można zakupić w aptekach stacjonarnych oraz online. Ich cena waha się od kilku do nawet kilkunastu złotych. Środki bez recepty zawierają zwykle pankreatynę, która wspomaga procesy trawienia poprzez uzupełnienie enzymów trzustkowych.
Dawka jest dobierana indywidualnie. Dorośli powinni przyjmować około 40 000-50 000 jednostek leku do każdego posiłku.
Należy jednak pamiętać, by w przypadku podejrzenia u siebie problemów z trzustką, przede wszystkim skontaktować się z lekarzem, który wykluczy schorzenia tego narządu.
Oprócz stosowania takich środków, dla uzyskania odpowiedniego rezultatu, należy także prowadzić zdrowy styl życia i wprowadzić niskotłuszczową dietę, a także wyeliminować używki – alkohol czy papierosy, które zwiększają ryzyko chorób trzustki.
