O tym, że należy chronić skórę przed promieniowaniem słonecznym wiedziano już w starożytności. Grecy wykorzystywali w tym celu mieszankę oliwy i piasku, natomiast Egipcjanie zapobiegali oparzeniom słonecznym poprzez noszenie lekkiej i zwiewnej odzieży.
Na pierwsze filtry przeciwsłoneczne czekano kilkadziesiąt stuleci. Kosmetyki, które miały je w swoim składzie pojawiły się na początku w Stanach Zjednoczonych, tuż przed wybuchem II wojny światowej - w 1928 roku. W Europie natomiast, takie środki są dostępne od lat 30. XX wieku. Na przestrzeni lat dokonano znacznego postępu w zakresie ochrony przed promieniowaniem UV.
Tego, że w przeciągu lat ewoluowała wiedza na temat skutków działania promieniowania słonecznego oraz sposobów ochrony przed nim, nie trzeba zatem udowadniać. Choć kiedyś wierzono, że jasna, porcelanowa skóra to symbol zamożności i wysokiego pochodzenia, od początku XX wieku sytuacja się odwróciła i to opalenizna stała się bardziej pożądana. Stało się to za sprawą Coco Chanel - francuskiej projektantki mody, która spopularyzowała ten trend na początku XX wieku.
Równomiernie opalona skóra to symbol piękna. Nie należy jednak zapominać, że najważniejsze to, aby stanowiła również, a może przede wszystkim, symbol zdrowia.
Czym są filtry UV? Jakie są ich rodzaje?
Promieniowanie UV to ok. 2% promieniowania słonecznego, które dociera do powierzchni Ziemi.
Obejmuje ono fale:
- UVC (200-280 nm) - całkowicie zatrzymywane przez warstwę ozonową, przez co nie docierają do Ziemi;
- UVB (290-300 nm) - w 90% zatrzymywane przez ozon, jednak w miesiącach wiosennych i letnich 10% tego rodzaju promieniowanie dociera do Ziemi;
- UVA (320 - 400 nm) - niezatrzymywane przez atmosferę i przenikające przez nią w zupełności. Skutki ich działania bywają widoczne nie od razu, a często po upływie lat. Tego rodzaju fale przenikają przez szyby, potrafią wnikać do skóry właściwej i pełnią znaczącą rolę w procesach fotostarzenia się skóry. Nasilają syntezę wolnych rodników i doprowadzają do niszczenia włókien kolagenu w organizmie.
Jak chronić się przed każdym z tych rodzajów promieniowania? Stosując m.in. filtry przeciwsłoneczne. Czym one są? Substancjami, które mają na celu odbijanie lub pochłanianie szkodliwych promieni słonecznych.
Istnieją różne typy filtrów. Wyróżnia się zatem filtry UV:
- Mineralne (fizyczne, nieorganiczne), które odbijają promieniowanie UV. To np. dwutlenek tytanu czy tlenek cynku. Filtry mineralne chronią przede wszystkim przed promieniowaniem UVB. Nie wchłaniają się i pozostają na powierzchni skóry. Stosuje się je u niemowlaków i małych dzieci, a także w przypadku skóry wrażliwej. Są tłuste i mogą powodować bielenie się, co zdecydowanie należy uznać za ich wady. Plusem ich stosowania jest natomiast naturalny skład i nieprzenikanie w głąb skóry.
- Chemiczne (organiczne) - ten rodzaj filtrów pochłania szkodliwe promieniowanie - zarówno UVA i UVB. To m.in. mieszaniny salicylanów czy benzofenonów. Można je nakładać pod makijaż, najlepiej ok. 20 min przed wystawieniem skóry na słońce. Uchodzą jednak za mniej bezpieczne, ponieważ wnikają w głąb skóry i krwioobiegu oraz w większym stopniu mogą powodować podrażnienia i alergie. Nie zaleca się ich stosowania w ciąży oraz u małych dzieci, np. niemowląt.
- Mieszane (zarówno mineralne, jak i chemiczne).
Idealne preparaty powinny być zarówno wodoodporne i fotostabilne (nie tracić swoich właściwości pod wpływem promieniowania słonecznego). Za filtry o większej fotostabilności uchodzą filtry fizyczne. Wynika to z faktu, że niejako „odpychają” one promienie słoneczne, bez wchodzenia w interakcję z nimi. Ta fotostabilność oznacza również dłuższą ochronę przed UV, bez konieczności ponownego nakładania kosmetyku, o ile ciało nie zostało zamoczone w wodzie.
Nie należy również zapominać o odpowiedniej aplikacji kosmetyku z filtrem, tj. dobraniu jego dawki. W praktyce wiele osób nakłada zbyt mało preparatu, wobec czego nie jest on w stanie skutecznie chronić przed promieniowaniem UV.
Przy wyborze produktu z filtrem przeciwsłonecznym, warto brać również pod uwagę wskaźnik SPV (ang. Sun Protection Factor), który jest międzynarodowym symbolem stopnia ochrony skóry przed promieniowaniem UVB. Wskazuje on, o ile razy dłużej skóra, która jest chroniona konkretnym preparatem może zostać wystawiona na działanie słońca bez ryzyka tzw. reakcji rumieniowej. Najwyższą ochronę zapewnia SPV 50+, z kolei najniższą SPV 6 i 10.
Źródło: Opracowanie własne
Reklama
Filtry UV w kosmetykach. Gdzie jeszcze można je znaleźć?
Filtry UV stają się niezbędnym składnikiem wielu produktów kosmetycznych o różnym przeznaczeniu, tj. stosowanych zarówno na skórę, włosy, jak i paznokcie.
Można zatem spotkać:
- krem (do twarzy, rąk i całego ciała),
- mgiełkę do włosów lub spray,
- lakier,
- pomadkę,
- olejek
z filtrem UV. Często sięga się również po filtry ochronne zawarte nie tylko w kosmetykach pielęgnacyjnych, stosowanych np. pod makijaż, ale także tych służących do jego wykonania. Kobiety często stosują, np. podkłady z filtrem UV, które spowalniają proces fotostarzenia skóry twarzy.
Dobry kosmetyk, który ma chronić przed UV powinien przede wszystkim:
- wykazywać wysoką skuteczność przeciw promieniowaniu słonecznemu,
- maksymalnie absorbować fale z zakresu UVA i UVB,
- być efektywny nawet przy stosowaniu go w mniejszych dawkach,
- być fotostabilny i substancyjny (działać na warstwie rogowej skóry, bez wnikania głębiej),
- być odporny na działanie wilgoci, tj. wody, potu,
- posiadać niską lotność,
- być kompatybilny z pozostałymi składnikami,
- nie być toksyczny, nie drażnić i nie uwrażliwiać na światło, etc.
Warto również wspomnieć o odzieży UV chroniącej przed negatywnym promieniowaniem słonecznym. Aby określić, w jakim stopniu tkanina zabezpiecza organizm w tym zakresie stosuje się wskaźnik UPF (Ultraviolet Protection Factor - współczynnik ochrony przed promieniowaniem ultrafioletowym). Jest to wskaźnik podobny do SPF, o którym była mowa wcześniej, jednak w odróżnieniu do niego wskazuje nie tylko na stopień skutecznego blokowania fal UVB, ale także UVA.
Taka specjalna odzież podlega wielu testom. To, jaka ilość promieniowa UV została zablokowana przez tkaninę mierzy się za pomocą spektrofotometru.
Podobnie jak SPF, wyższy współczynnik UPF oznacza lepszą ochronę, tj. UPF:
- od 15 do 20 jest dobry,
- od 40 do 50 lub wyższy - doskonały,
- UPF 50+ blokuje ponad 97,5% promieni słonecznych.
Takie tkaniny są odporne na działanie soli, piasku i chloru oraz przede wszystkim słońca. Odzież z filtrem UV to zarówno ubrania dla dorosłych, jak i dzieci, a więc wszelkiego rodzaju koszulki, bluzy a szczególnie stroje kąpielowe.
Nie należy także zapominać o niezbędnym akcesorium, jakim są okulary przeciwsłoneczne. I choć często przy ich wyborze kierujemy się przede wszystkim kwestiami estetycznymi, jak kolor czy kształt, warto brać pod uwagę to, co tak naprawdę najważniejsze, czyli kategorię użytego do ich wykonania filtru.
Wyróżnia się okulary przeciwsłoneczne z filtrem o kategorii:
- 0 i 1 - najsłabiej chroniące przed olśnieniem słonecznym,
- 2 i 3 - najpopularniejsza grupa wyrobów szczególnie używanych w klimacie umiarkowanym,
- 4 - okulary z ciemnymi szkłami, zapewniające wysoką ochronę przed promieniowaniem UV.
Warto posiadać okulary przeciwsłoneczne ze szkłami zapewniającymi wysoką ochronę. Nie tylko poprawia to widzenie w słoneczne dni, ale też zmniejsza zmęczenie oka oraz chroni przed szkodliwymi skutkami UV.
Jako ciekawostkę można podać, że przed promieniowaniem słonecznym warto chronić się również przebywając w domu lub innym zadaszonym pomieszczeniu. Istnieją bowiem szyby okienne, których zadaniem jest odbijanie szkodliwego promieniowania słonecznego. Jest to możliwe dzięki temu, że szyby z filtrem UV są pokryte specjalną powłoką tlenków metali oraz metali szlachetnych.
Niskoemisyjna powłoka na oknach zapobiega dodatkowo nagrzewaniu się pomieszczeń. Warto zatem wziąć pod uwagę tę kwestię przy wymianie okien w swoim domu lub mieszkaniu.
Reklama
Dlaczego należy stosować filtry ochronne?
Opalanie słoneczne nie jest niczym złym, jeśli tylko postępuje się w sposób odpowiedzialny, a więc z zachowaniem odpowiedniej długości i częstotliwości przebywania na słońcu. W pogoni za piękną opalenizną nie należy zapominać o tym, co najważniejsze, a więc o zdrowiu, i to zdrowiu przez duże „Z”.
Obecne regulacje dotyczące filtrów zakładają, że skuteczny produkt ochrony przeciwsłonecznej musi chronić zarówno przed UVA, jak i UVB.
Filtry przeciwsłoneczne:
- chronią skórę przed rumieniem i oparzeniami słonecznymi,
- hamują procesy powstawania przebarwień (melanogenezy),
- zapobiegają rozwojowi nowotworów skóry, np. czerniakowi,
- spowalniają procesy fotostarzenia i powstawanie zmarszczek,
- opóźniają immunosupresję (obniżenie odporności organizmu),
- zapobiegają nadmiernemu i przyspieszonemu niszczeniu włókien kolagenowych.
Stosowanie filtrów ochronnych jest rekomendowane dla osób w każdym wieku. Wielu dermatologów przyznaje, że filtry przeciwsłoneczne należy stosować przez cały rok.
Źródło: Opracowanie własne
Reklama
Czy istnieją naturalne filtry ochronne?
Nie da się ukryć, że różne ekstrakty i oleje roślinne obok m.in. właściwości nawilżających, odżywczych i antyoksydacyjnych, działają również w pewnym stopniu fotoprotekcyjnie. Spotkać można zarówno entuzjastów naturalnej ochrony przeciwsłonecznej, jak i jej sceptyków, dla których środki takie nie są w stanie zapewnić wystarczająco stabilnej i skutecznej ochrony przed UV.
Autorzy artykułu „Połączenie filtrów naturalnych i sztucznych jako najlepsze źródło ochrony przeciwsłonecznej w preparatach kosmetycznych” piszą o tym, że „Substancje pochodzenia naturalnego w większości wywierają słaby efekt fotoprotekcyjny i powinny być stosowane w połączeniu z filtrami fizycznymi i chemicznymi. Składniki naturalne są szczególnie polecane do stosowania w produktach przeznaczonych do codziennego użytku z uwagi na działanie pielęgnujące”.
Działanie fotoprotekcyjne wykazują:
- ekstrakty roślinne:
- kwiatostan kocanek,
- koszyczki rumianku,
- kłącza i korzenie tarczycy bajkalskiej,
- liście aloesu drzewiastego,
- liście zielonej herbaty,
- owoce cytryńca chińskiego;
- tłuszcze roślinne:
- masło shea,
- olej makadamia,
- olej arganowy,
- masło kakaowe,
- olej z awokado,
- olej jojoba;
- karotenoidy - mogą być aplikowane na powierzchnię skóry lub doustnie w postaci diety, działają przede wszystkim antyoksydacyjnie;
- witaminy - najczęściej stosowane antyoksydanty:
- witamina E - działa antyoksydacyjnie oraz stabilizująco na struktury tłuszczów nienasyconych. Posiada właściwości kojące, nawilżające, uelastyczniające, ochronne i odżywiające.
- witamina C (kwas L-askorbinowy) - źródło antyoksydantów. Działa 200 razy silniej niż witamina E. Chroni przed uszkodzeniami wywołanymi UV. Posiada zdolność przekształcania rodników tlenowych w mniej lub całkowicie nieszkodliwe.
Stosowanie wyłącznie surowców naturalnych jako zamienników może przynieść negatywne konsekwencje, ponieważ same w sobie nie stanowią one skutecznej ochrony, a raczej uzupełnienie fotoprotekcji.
Warto zatem łączyć profesjonalne filtry do opalania (oraz te stosowane na co dzień) z wyciągami pochodzenia naturalnego, które ogólnie posiadają wiele związków korzystnie wpływających na zdrowie.
Reklama
Czy stosowanie filtrów UV wystarczy?
W 2021 roku przeprowadzono badania na temat: „Wpływu oddziaływania promieniowania ultrafioletowego oraz fotoprotekcji na proces starzenia się skóry…”. W wyniku badania zauważono wzrost świadomości stosowania produktów promieniochronnych ankietowanych, przy jednoczesnym niewystarczającym poziomie wiedzy dotyczącej zasad ich prawidłowego używania.
Wnioskuje się zatem, że profilaktyka, jak i wiedza z zakresu ochrony przeciwsłonecznej jest wciąż niewystarczająco nagłaśniania. Nieustannie niezbędne okazuje się szerzenie świadomości na temat konieczności stosowania fotoprotekcji, również wśród osób pracujących w branży kosmetycznej. Aby skutecznie przeprowadzać domową pielęgnację, warto korzystać z rzetelnej wiedzy, która stanowi fundament dla prawidłowej diagnostyki i doboru odpowiednich kosmetyków.
Na koniec należy dodać, że choć stosowanie preparatów promieniochronnych to podstawowy element zapobiegania skutkom UV, to nawet najlepszy kosmetyk nie jest w stanie zagwarantować całkowitej ochrony przeciwsłonecznej.
Ważne zatem, aby oprócz stosowania filtrów unikać nadmiaru słońca i stosować odpowiednią odzież, nakrycie głowy oraz okulary przeciwsłoneczne. Nie bez znaczenia pozostaje także odpowiednia dieta, najlepiej niskotłuszczowa, bogata w witaminę A, wielonienasycone kwasy tłuszczowe z grupy omega-3 oraz polifenole.
Promieniowanie słoneczne jest niezbędne zarówno dla naszego życia, jak i zdrowia. Warto jednak pamiętać, by korzystać z niego odpowiedzialnie.
