Co to jest fosfataza zasadowa (alkaliczna)?
Fosfataza alkaliczna (ang. alkaline phosphatase, skrót: ALP), określana też jako zasadowa, jest to enzym, wspomagający proces mineralizacji kości. Enzym ALP jest głównie produkowany w kościach (w około 50-60%) w tzw. osteoblastach (komórki kościotwórcze) oraz w jelitach (30%) i wątrobie (10-20%).W czasie ciąży fosfataza zasadowa jest wytwarzana także przez łożysko.
Badanie poziomu ALP wykonuje się głównie w przypadku chorób wątroby i dróg żółciowych oraz chorób kości. Fosfataza zasadowa jest sprawdzana na podstawie analizy próbki krwi. Samo przygotowanie nie wymaga od pacjenta podjęcia specjalnych działań. Badanie ALP zaleca się wykonać rano przed pierwszym posiłkiem, tak aby pacjent był na czczo.
Na potrzeby badania pobierana jest od pacjenta krew żylna. Jeśli pacjent wykonuje badanie po raz kolejny ważne jest, aby było przeprowadzone w tej samej porze dnia, ponieważ fosfataza alkaliczna ma różne stężenia w zależności od pory dnia.
Reklama
Wskazania do badania fosfatazy alkalicznej
Wskazaniem do wykonania badania fosfatazy alkalicznej są wszelkie nieprawidłowości w pracy wątroby i nerek, bóle kości i stawów i zmiany skórne.
Lekarz zleca badanie poziomu ALP, gdy ma podejrzenie, że pacjent może mieć żółtaczkę, cierpieć na choroby wątroby (nowotwór, uszkodzenie toksyczne, zapalenie wątroby), zwłaszcza, jeśli uskarża się na ból brzucha pod prawym żebrem, a także, gdy istnieje przypuszczenie chorób kości (zniekształcenie kości, częsta łamliwość, ból stawów).
Objawy, które mogą świadczyć o potrzebie sprawdzeniu fosfatazy zasadowej to: nadmierne swędzenie skóry, zażółcenie skóry, wystepowanie obrzęków na skórze, występowanie mętnego moczu, bóle brzucha czy nieświeży oddech.
Badanie takie warto zlecać profilaktycznie u pacjentów, którzy regularnie przyjmują niektóre leki obciążające wątrobę, czyli tabletki antykoncepcyjne, antybiotyki, leki przeciwdepresyjne, leki przeciwzapalne.
Wskazaniem do badania ALP mogą być również niedobory witaminy D, przewlekła białaczka, choroby przytarczyc.
Reklama
Norma fosfatazy alkalicznej
Normy fosfatazy alkalicznej różnią się, w zależności od wieku i płci pacjenta (zwłaszcza w przypadku dzieci i młodzieży). U dorosłych norma wynosi 30-120 U/l. U młodych pacjentów jest bardzo zróżnicowana i wynosi znacznie więcej niż u osób dorosłych.
Normy ALP dla dzieci:
- 1-3 lata – 145-320 U/l
- 4-6 lat – 150-380 U/l
- 7-9 lat – 175-420 U/l
Normy ALP dla chłopców w wieku 9-19 lat:
- 10-11 lat – 135-530 U/l
- 12-13 lat – 200-495 U/l
- 14-15 lat – 130-525 U/l
- 16-19 lat – 48-261 U/l
Normy ALP dla dziewczynek w wieku 9-19 lat:
- 10-11 lat – 130-560 U/l
- 12-13 lat – 105-420 U/l
- 14-15 lat – 70-230 U/l
- 16-19 lat – 40-136 U/l
Norma ALP dla dorosłych:
- 30 – 120 U/l
Reklama
Fosfataza zasadowa podwyższona - co oznacza?
Podwyższony wynik fosfatazy alkalicznej nie musi od razu świadczyć o poważnej chorobie. U dzieci i nastolatków wysoka fosfataza zasadowa jest czymś naturalnym, ponadto poziom powyżej normy może być spowodowany przyjmowanymi lekami.
Podwyższona fosfataza zasadowa może świadczyć o chorobach wątroby, w tym o:
- marskości wątroby,
- wirusowym zapaleniu wątroby (WZW),
- toksycznym uszkodzeniu miąższu, np. po zjedzeniu trujących grzybów,
- nowotworze wątroby,
- zespole Budda i Chiariego,
- hiperbilirubinemii wrodzonej.
Jeśli wątroba jest zdrowa podwyższony poziom ALP sugeruje, że możemy mieć do czynienia ze schorzeniami układu kostnego, m.in.:
- osteoporozą,
- złamaniem kości,
- przerzutami nowotworowymi do kości,
- chorobą Pageta,
- zapaleniem szpiku,
Wysokie ALP może też świadczyć o chorobach dróg żółciowych (kamica, zapalenie dróg żółciowych, nowotwory dróg żółciowych, rak głowy trzustki), chorobach nerek (niewydolnością nerek, nowotwór nerki) oraz może mieć związek z:
- nadczynnością przytarczyc,
- nadczynnością tarczycy,
- niewydolnością serca,
- mononukleozą,
- posocznicą,
- ziarnicą złośliwą.
Reklama
Fosfataza zasadowa za niska - co oznacza?
Konsultacji z lekarzem powinno wymagać każde odchylenie od normy enzymu ALP. Objawem wielu chorób jest nie tylko zwiększona produkcja fosfatazy zasadowej, ale i jego obniżone stężenie we krwi. Fosfataza alkaliczna obniżona występuje u pacjenta w przypadku:
- niedoboru witaminy D,
- niedoboru cynku lub magnezu,
- występowania zespołui mleczno-alkalicznego,
- niedoczynności tarczycy,
- kretynizmu tarczycowego,
- celiaki,
- niedożywienia,
- szkorbutu,
- osteoporozie u kobiet po menopauzie.
W przypadku problemów z układem kostnym niska fosfataza alkaliczna występuje przy hipofosfatemii oraz przy zaburzeniach wzrostu kości.
Reklama
Fosfataza alkaliczna w ciąży
Poziom fosfatazy alkalicznej może być podwyższony u kobiet w ciąży, ale zazwyczaj wyniki do normy wracają ok. 20 dni po porodzie. Jeśli jednak podwyższonemu poziomowi ALP ciężarnej towarzyszą złe wyniki enzymów ALAT i ASPAT oraz objawy jak: świąd skóry, mdłości, wymioty, utrata łaknienia, powiększenie wątroby; może to oznaczać, że kobieta ma wewnątrzwątrobową cholestazę ciężarnych.
Jest to groźna choroba, której nie wolno lekceważyć, ponieważ grozi przedwczesnym porodem, krwotokiem, a nawet obumarciem płodu. Ciąża taka jest ciążą wysokiego ryzyka i musi być stale monitorowana przez lekarza.
Reklama
Fosfataza alkaliczna u dzieci
Największe stężenie fosfatazy alkalicznej u dzieci występuje w okresie ich największego wzrostu (między 7. a 15. rokiem życia) i jest zjawiskiem zupełnie naturalnym. Ten skok ma charakter przejściowy, więc, jeśli dziecko nie ma innych objawów (ze strony wątroby, układu kostnego i przewodu pokarmowego) nie podejmuje się leczenia, tylko odczekuje 4 miesiące i ponawia badania. Największą aktywność enzym ALP wykazuje u wcześniaków oraz u dzieci w okresie dojrzewania.
Może się jednak okazać, że wyższy wskaźnik fosfatazy alkalicznej u dzieci jest sygnałem krzywicy, niedoborów witaminy D, wapnia i fosforanów w diecie. Lekarz powinien wykluczyć u dzieci także poważne choroby: zespół Cushinga, choroby nerek i dróg żółciowych.
Cena badania fosfatazy alkalicznej
Badanie ALP można wykonać w każdym punkcie diagnostyki laboratoryjnej. Cena sprawdzenia prywanie poziomu fosfatazy zasadowej to koszt kilkudziesięciu złotych. Koszt jest uzależniony od miejscowości, w której wykonujemy badanie oraz od konkretnej placówki. Cena ALP wynosi zazwyczaj do 8 do 18 złotych.
Ile się czeka na wynik badania fosfatazy alkalicznej? Wyniki powinne być dostępne w tym samym dniu lub najpóźniej w dniu kolejnym.
