Co to jest fototerapia?
Fototerapia jest niefarmakologiczną procedurą terapeutyczną, stosowaną w leczeniu licznych schorzeń psychicznych, ale też zapalnych, czy zwyrodnieniowych.
Współcześnie pojęcie to używane jest najczęściej w wąskim zakresie, w odniesieniu do zabiegu naświetlania siatkówki oka pacjenta wiązką światła widzialnego. W szerszym kontekście termin ten może jednak oznaczać także naświetlanie całego ciała lub określonych jego partii z wykorzystaniem promieni podczerwonych lub nadfioletowych.
Nurt światłolecznictwa należy do najstarszych w medycynie. O dobroczynnym wpływie światła przekonani już byli starożytni. W 1898 roku Duńczyk Niels R. Finsen założył Instytut Światłolecznictwa i jako pierwszy zaczął w ten sposób leczyć pacjentów chorych na gruźlicę. Natomiast od roku 1984 mówi się o fototerapii jako metodzie naświetlania siatkówki – została ona wówczas opisana przez pochodzącego z RPA psychiatrę Normana. E. Rosenthala jako skuteczne remedium na chorobę afektywną sezonową (tzw. depresję jesienną związaną m.in. z niedoborami światła i zaburzeniem rytmów okołodobowych).
W ciągu kolejnych 35 lat fototerapia znalazła dziesiątki innych zastosowań, zyskując ogromną popularność na całym świecie i okazując się doskonałym wsparciem dla farmakologicznych metod leczenia różnego typu schorzeń.
Reklama
Na co pomaga światłoterapia?
Światłoterapia współcześnie wykorzystywana jest przede wszystkim w psychiatrii. Kluczowe jest w tym przypadku oddziaływanie na ośrodkowy układ nerwowy za pośrednictwem światłoczułych komórek zwojowych znajdujących się w siatkówce, a także wpływ promieniowania na gospodarkę serotoninowo-melatoninową. Światło widzialne stosuje się w leczeniu takich schorzeń i zaburzeń, jak:
- choroba afektywna sezonowa,
- choroba afektywna dwubiegunowa,
- depresja endogenna,
- depresja ciążowa,
- depresja sezonowa,
- zaburzenia snu,
- zespół napięcia przedmiesiączkowego,
- zespół przewlekłego zmęczenia,
- anoreksja, czyli jadłowstręt psychiczny,
- zaburzenia charakterystyczne dla osobowości typu borderline.
Ponadto wskazaniem do fototerapii mogą być: padaczka skroniowa, osłabienie funkcji poznawczych u osób starszych czy grzybicze zapalenie rogówki.
Jeżeli chodzi o wykorzystanie światła nadfioletowego (ultra violet), udowodniono jego przydatność w leczeniu przede wszystkim schorzeń skórnych, takich jak łuszczyca, ziarniniak grzybiasty, barwnikowe naczyniowe zmiany skóry, zakażenia paciorkowcowe oraz liszaj twardzinowy.
Z kolei światło podczerwone znajduje zastosowanie w różnego rodzaju działaniach fizykoterapeutycznych, oddziałujących na wewnętrzne struktury organizmu.
Reklama
Fototerapia noworodka
Szczególną procedurą jest fototerapia noworodka. Naświetlanie stosuje się u maluchów cierpiących na żółtaczkę fizjologiczną, w sytuacji gdy występuje znaczne natężenie objawów i ryzyko ciężkiej hiperbilirubinemii.
Żółtaczka fizjologiczna sama w sobie jest zjawiskiem naturalnym i powszechnym, obserwowanym u 80 proc. wcześniaków i 60 proc. dzieci urodzonych o czasie (dane: A. Wasiluk, Współczesna diagnostyka i leczenie żółtaczek u noworodków i niemowląt). Do głównych jej symptomów należy zażółcenie skóry oraz gałek ocznych. Przyczyną jest wzrost stężenia bilirubiny, a więc żółtego barwnika żółciowego. W większości przypadków tego typu żółtaczka jest niegroźna, przejściowa i nie wymagająca leczenia.
Stan patologiczny, który może być podstawą do podjęcia decyzji o fototerapii, to:
- stężenie bilirubiny u noworodków karmionych piersią powyżej 17 mg/dl (290,7 µm/l);
- Stężenie bilirubiny u noworodków karmionych sztucznie powyżej 15 mg/dl (256,5 µm/l).
Fototerapia u noworodka prowadzi do rozbicia cząsteczek niesprzężonej bilirubiny do postaci substancji rozpuszczalnych w wodzie, co ułatwia jej usunięcie z żółcią. W tym przypadku naświetla się nie oczy, lecz ciało dziecka. Oczy powinny być zasłonięte, aby uniknąć uszkodzeń siatkówki.
Ewentualne skutki uboczne fototerapii noworodka to biegunka, odwodnienie, zaburzenia elektrolitowe, wysypka skórna.
Reklama
Fototerapia w domu
Współcześnie produkowane lampy do fototerapii są niewielkich rozmiarów i niezwykle łatwe oraz bezpieczne w użyciu. Dlatego możliwe jest prowadzenie światłoterapii w domu, samodzielnie lub z pomocą bliskich, pod warunkiem, że zezwoli na to lekarz prowadzący. To specjalista powinien także określić, jaki rodzaj urządzenia będzie adekwatny w przypadku danego schorzenia.
Przykładowo lampy typu solux emitują światło podczerwone i jako takie przydatne są głównie w domowych zabiegach fizykoterapeutycznych. Można je stosować na bóle stawów i mięśni, krwiaki, stłuczenia i inne tego typu problemy.
Z kolei lampy emitujące światło niebieskie służą do naświetlania siatkówki oka i są używane przede wszystkim w leczeniu depresji sezonowej, często w ramach monoterapii, a więc jako jedyny środek leczniczy, bez konieczności wsparcia farmakologicznego.
Reklama
Przeciwwskazania do fototerapii
Choć leczenie światłem uchodzi za metodę bezpieczną, istnieją ważne przeciwwskazania do fototerapii. Należą do nich:
- przyjmowanie leków powodujących zwiększenie wrażliwości na światło, w tym licznych antybiotyków (np. doksycyklina), środków antydepresyjnych i przeciwpadaczkowych, przeciwgrzybiczych, moczopędnych. Dlatego przed rozpoczęciem fototerapii bezwzględnie należy przedstawić lekarzowi wykaz wszystkich stosowanych środków farmakologicznych;
- choroby oczu, w tym między innymi zaburzenia w obrębie siatkówki czy uszkodzenie nerwu wzrokowego (jaskra). Jest to istotne zwłaszcza w przypadku lamp, których światło kierowane jest w stronę gałki ocznej.
Przeciwwskazaniem do fototerapii nie jest natomiast uczulenie na promieniowanie UV.
