Co to jest glukagon?
Glukagon jest peptydowym hormonem syntezowanym w ludzkim organizmie przez komórki alfa wysp trzustki (tak zwane wyspy Langerhansa). Obok insuliny stanowi jedną z dwóch podstawowych substancji, ktorych funkcją jest regulacja poziomu cukru. Powodując rozkład glikogenu do postaci glukozy, zwiększa jej stężenie we krwi (glikogenoliza).
Dodatkowo glukagon stymuluje tzw. lipolizę, a więc mechanizm rozpadu tłuszczów prostych (trójglicerydów) do postaci kwasów tłuszczowych oraz glicerolu.
Nazywany jest często „hormonem głodu”, bowiem jego wzmożone wydzielanie obserwowane jest:
- na czczo,
- w długich przerwach między posiłkami, u osób głodnych,
- po spożyciu posiłków wysokobiałkowych.
Podnosząc stężenie glukozy, glukagon zapobiega hipoglikemii, czyli niedocukrzeniu. U osób zdrowych jest to mechanizm pożądany, zapewniający między innymi właściwą pracę mózgu. Jednak zbyt wysoki poziom glukagonu, czyli hiperglukagonemia, jest stanem patologicznym, w znaczącym stopniu przyczyniającym się do rozwoju cukrzycy typu 2.
Glukagon odgrywa także znaczącą rolę w procesie odchudzania, gdyż jego wydzielanie przez trzustkę pobudza tkankę tłuszczową do zmiany kwasów tłuszczowych na energię. Jeśli poziom glukagonu jest za niski i nie może przebić się przez insulinę, prowadzi do tzw. "tycia z powietrza".
Reklama
Insulina i glukagon
Insulina i glukagon działają przeciwstawnie, odwrotne są też mechanizmy ich wydzielania. Przedłużająca się przerwa między posiłkami powoduje spadek poziomu glukozy we krwi. Odpowiedzią jest wzmożona synteza glukagonu przez trzustkę.
W dalszej kolejności hormon ten trafia do wątroby, gdzie zachodzi proces glikogenolizy. W efekcie stężenie glukozy we krwi rośnie. Podobny efekt następuje także po spożyciu pokarmów bogatych w białko. W przypadku insuliny zachodzą mechanizmy przeciwne.
Wydzielana jest w dużych ilościach po jedzeniu, w związku z poposiłkowym wzrostem stężenia glukozy, następnie zaś jej działanie powoduje spadek poziomu cukru we krwi.
Antagonistyczne działanie insuliny i glukagonu powinno zapewniać homeostazę, czyli równowagę organizmu. W przypadku zaburzenia jakiegokolwiek z elementów tej misternej konstrukcji, możliwe są poważne problemy zdrowotne, w tym cukrzyca.
Warto podkreślić, że o ile przez długie lata naukowcy zajmujący się tą właśnie chorobą skupiali się głównie na mechanizmie insulinoodporności, tak w ostatnim czasie coraz większą wagę przykłada się do innych czynników, w tym także zbyt wysokiego stężenia glukagonu.
Reklama
Nadmiar i niedobór glukagonu
Nadmiar glukagonu występuje w określonych sytuacjach, a wiele z nich może stanowić powód głębokiego zaniepokojenia. Należą do nich między innymi:
- cukrzyca,
- choroby nowotworowe, w tym między innymi guzy trzustki, wątroby czy dwunastnicy,
- choroba Cushinga,
- długotrwała ekspozycja na stres,
- zbyt duży wysiłek fizyczny.
Z kolei niedobór glukagonu najczęściej jest pozorny i związany z przejadaniem się produktami zawierającymi duże ilości węglowodanów, co powoduje zwiększone wyrzuty insuliny. Sytuacja taka może mieć miejsce także wtedy, gdy osoba lecząca cukrzycę przyjmie zbyt dużą dawkę insuliny, doprowadzając do ciężkiej hipoglikemii.
Najczęściej niedobór wynika ze zbyt częstych wyrzutów insuliny, a więc niezdrowej diety, która wymaga obniżeni poziomu cukru przez organizm. Nawet kawa z mlekiem czy przekąska w ciągu dnia mogą do tego prowadzić. Dlatego należy między każdym posiłkiem zachować odstęp 3/4 godzin, by glukagon mógł zacząć działać.
Reklama
Badanie stężenia glukagonu
Badanie stężenia glukagonu zleca się w sytuacji, gdy u pacjenta występuje podejrzenie jednej z wymienionych wyżej chorób, a także gdy pojawiają się znaczne spadki utraty masy ciała nie znajdujące prostego i oczywistego wyjaśnienia.
Analizie laboratoryjnej poddawana jest próbka pobrana z krwi żylnej. Pożądane parametry, jeśli chodzi o badanie glukagonu, wynoszą 50-150 ng/l, aczkolwiek każdorazowo należy przy interpretacji wyników posługiwać się opisem norm stosowanych przez dane laboratorium. Ze względu na dużą złożoność zagadnienia, oceny powinien dokonać lekarz.
Badanie takie to koszt około 80 złotych.
Reklama
Glukagon jako lek
W szczególnych sytuacjach podaje się lek glukagon. Dostępny preparat przeznaczony jest przede wszystkim dla osób doświadczających ciężkiej hipoglikemii, głównie dla diabetyków leczonych insuliną. Środek ten stosowany jest w celach:
- leczniczych - podaje się w przypadkach nagłych, gdy dojdzie do utraty przytomności z powodu zbyt niskiego stężenia glukozy we krwi. Na skutek działania hormonu, pacjent powinien odzyskać świadomość w ciągu 10 minut,
- diagnostycznych - lek hamuje czynność motoryczną przewodu pokarmowego w czasie badań przełyku i żołądka.
Lek dostępny jest na receptę, a poziom jego odpłatności ceny to 100%. Produkt o nazwie GlucaGen 1mg HypoKit kosztuje około 65 złotych. Zawiera on proszek i rozpuszczalnik do przyrządzenia roztworu do zastrzyku. 1ml przygotowanego leku w ampułkostrzykawce zawiera 1mg glukagonu.
Istnieją jednak przeciwwskazania do podawania glukagonu. Nie mogą przyjmować go osoby, u których występuje nadwrażliwość na ten hormon lub stwierdzony został guz nadnerczy. Ostrożność zalecana jest również w przypadku przewlekłej hipoglikemii czy po spożyciu alkoholu.
Glukagon ma swoje zastosowanie także jako odtrutka nieswoista. Sprawdza się w przypadku zatrucia tlenkiem węgla, cyjankami, siarkowodorem i związkami utleniającymi.
Reklama
Jak podać glukagon?
Lek ma postać proszku, który przed aplikacją należy rozpuścić w załączonej do zestawu substancji. Preparat przeznaczony jest do wstrzykiwania podskórnie lub domięśniowo (w udo lub ramię), ale nigdy dożylnie. Glukagon traktowany jest jako środek ratunkowy, który osoba leczona insuliną powinna mieć w swojej apteczce.
W przypadku utraty przytomności, zastrzyk może zrobić samodzielnie ktoś z domowników, nie jest zatem niezbędne wzywanie karetki pogotowia. Należy jednak pamiętać o przewróceniu chorego na bok, tak by nie zachłysnął się wymiocinami – zwracanie treści pokarmowej jest bowiem często występującym skutkiem ubocznym podania preparatu.
