Czym są goitrogeny?
Goitrogeny – z tym pojęciem powinny zaznajomić się wszystkie osoby, które cierpią na choroby tarczycy, zwłaszcza na hipotyreozę, inaczej niedoczynność tarczycy. Goitrogenysą substancjami antyodżywczymi, które zaburzają wchłanianie jodu, czyli pierwiastka, który umożliwia tarczycy produkcję hormonów.
Pierwiastek ten jest dostarczany do organizmu wraz z pożywieniem. Jeśli jedzenie zawiera dużą ilość goitrogenów, może to zaburzyć produkcję i wydzielanie hormonów przez tarczycę, a co za tym idzie doprowadzić do rozwoju hipotyreozy.
Hipotyreoza jest zespołem objawów wywołanych niedoborem hormonów tarczycy w organizmie, a konkretnie tyroksyny i/lub trójjodotyroniny. Niedobór tyroksyny i trójjodotyroniny idzie w parze z nadmiarem tyreotropiny (TSH), czyli hormonu produkowanego przez przysadkę mózgową, a wzrost TSH skutkuje przerostem tarczycy.
Goitrogeny mogą nie tylko wywołać niedoczynność tarczycy spowodowaną niedoborem jodu, ale także uniemożliwić leczenie tego schorzenia. Spożycie produktów zawierających te substancje antyodżywcze wpływa bowiem na wchłanianie lewotyroksyny, czyli syntetycznej tyroksyny zażywanej przez chorych na hipotyreozę.
Reklama
Goitrogeny, czyli warzywa wolotwórcze
Goitrogeny nazywa się warzywami wolotwórczymi, gdyż mogą doprowadzić do przerostu tarczycy, czyli wola. Niedobór jodu prowadzi bowiem nie tylko do hipotyreozy, ale także powstania wola. Tak właśnie nazywa się każde powiększenie gruczołu tarczowego, a zatem przebiegające z eutyreozą (prawidłowym stężeniem hormonów tarczycy) lub hipotyreozą.
Tarczyce uznaje się za powiększoną, jeśli jej objętość przekracza 20 ml u kobiet i 25 ml u mężczyzn.
Pod pojęciem wola kryją się także guzki tarczycy wyczuwalne palpacyjnie oraz zmiany ogniskowe w obrębie gruczołu tarczowego obserwowane w USG. Wolem nazywa się także obecność tkanek charakterystycznych dla tarczycy w miejscach, w których fizjologicznie one nie występują. W medycynie wyróżnia się m.in. wole:
- zamostkowe,
- językowe,
- sercowe,
- jajnikowe;
Reklama
Substancje goitrogenne
Wyróżnia się wiele różnych substancji goitrogennych, czyli wpływających na metabolizm tarczycy. Do goitrogenów zaliczane są:
- tioglikozydy,
- glikozydy cyjanogenne,
- polifenole,
- hemaglutyniny.
Najsilniejsze działanie goitrogenne mają tioglikozydy, a konkretnie wydzielające się z nich w trakcie przygotowywania lub jedzenia potraw - tiocyjaniny.
Reklama
Goitrogeny – tabela produktów
Gdzie występują goitrogeny? Głównie w żywności. Największym ich źródłem są rośliny z rodziny kapustowatych, ale znajdują się one także w innych warzywach, soi oraz orzeszkach.
Poniżej pokarmy zawierające największą ilość substancji goitrogennych w kolejności od najsilniejszych do najsłabszych:
- kapusta,
- jarmuż,
- brukselka,
- kalafior,
- brokuły,
- gorczyca,
- rzodkiewka,
- brukiew,
- kalarepa,
- soja,
- tofu,
- pędy bambusa,
- orzeszki ziemne,
- brzoskwinie,
- gruszki,
- orzeszki pinii,
- szpinak,
- truskawki,
- bataty.
Przykładowo, w 100 gramach kapusty włoskiej występuje od 18 do 31 mg tiocyjanianów, a w 100 g kalarepy 2-3 mg. W szpinaku można znaleźć mniej niż 1 mg tiocyjanianów.
Goitrogeny znaleźć można również w kaszy jaglanej.
Reklama
Goitrogeny a tarczyca
W jaki sposób goitrogeny wpływają na tarczycę? W wymienionych wyżej pokarmach, zwłaszcza warzywach kapustowatych, występuje duża ilość tioglikozydów. Oprócz nich warzywa zawierają także enzym o nazwie tioglukozydaza, który rozkłada tioglikozydy do tiocyjanin. Enzym ten uwalnia się pod wpływem miażdżenia, rozdrabniania oraz żucia pokarmów.
Tiocyjaniny zaburzają transport jodu do tarczycy oraz innych tkanek. Na skutek ich nadmiernego spożycia może dojść do niedoboru jodu, a następnie niedoczynności tarczycy oraz przerostu gruczołu tarczycowego. Można jednak tego uniknąć. Eksperci podkreślają, by nie rezygnować z jedzenia warzyw kapustowatych, gdyż zawierają one wiele cennych składników odżywczych.
Przed spożyciem należy jednak je ugotować, gdyż obróbka termiczna zmniejsza ilość tiocyjanianów. Na obniżenie zawartości goitrogenów wpływa także mrożenie warzyw. Zaś w przypadku produktów, których nie można ugotować lub zamrozić, jak na przykład orzeszków, zalecane jest ich moczenie.
Poza odpowiednim przygotowaniem pokarmów zawierających goitrogeny należy także pamiętać o zalecanej dziennej podaży jodu w diecie, która wynosi 160 mikrogramów. Najlepszym źródłem jodu są ryby, głównie dorsz i makrela.
Należy także pamiętać, że Polska należy do krajów, w których sól kuchenna jest obowiązkowo jodowana. Pierwiastek można także znaleźć w wodzie mineralnej, aczkolwiek nie każdej, tylko specjalnie wzbogaconej w jod.
Reklama
Kto powinien unikać goitrogenów?
Goitrogeny niewskazane są do spożywania przez osoby, które zmagają się z niedoczynnością tarczycy lub chorobą Hashimoto. Nie oznacza to jednak, że trzeba je całkowicie eliminować z diety. Czasami można pozwolić sobie na zjedzenie kalafora. Wystarczy uważać, by nie spożywać ich zbyt dużo.
Największa zawartość goitrogenów jest w surowych warzywach. Dlatego jeśli osoba z chorą tarczycą chce je jeść, powinna pamiętać o kilku rzeczach. Warzywa należy gotować w odkrytym naczyniu, natomiast produkty takie jak np. szpinak można zblanszować, a później zamrozić.
