Ślinianki - w jamie ustnej znajduje się wiele gruczołów śluzowych, wśród których wyróżniamy gruczoły małe i duże (nazwane śliniankami). Małe gruczołki ślinowe rozsiane są w ścianach jamy ustnej i zostały nazwane w zależności od okolicy, w której występują: gruczoły podniebienne, wargowe, policzkowe i językowe.
Oprócz drobnych gruczołów ślina wydzielana jest również przez trzy pary dużych gruczołów: ślinianki przyuszne, podżuchwowe i podjęzykowe. Największą spośród nich jest ślinianka przyuszna, a jej przewód wyprowadzający uchodzi do przedsionka jamy ustnej w miejscu zwanym brodawką przyuszniczą, która leży na wysokości drugiego górnego zęba trzonowego.
Dwie pozostałe ślinianki (podjęzykowa i podżuchwowa) to gruczoły typu mieszanego surowiczo – śluzowego, najczęściej mają wspólne ujście do jamy ustnej w obszarze podjęzykowym w pobliżu wędzidełka języka.
Ślina produkowana przez wszystkie gruczoły śluzowe składa się w 99,5% z wody. Płyn wydzielany do jamy ustnej to w rzeczywistości dwa rodzaje śliny:
• ślina surowicza, zawierająca enzym amylazę (zwaną również ptialiną), będącą enzymem trawiennym rozpoczynającym rozkład węglowodanów (skrobi),
• ślinę śluzową, która ułatwia formowanie i połykanie kęsów pokarmowych.
0,5% zawartości śliny stanowią białka, mucyny, sole mineralne oraz wymieniona już amylaza ślinowa. Ślina ma odczyn prawie obojętny, jej pH waha się z zakresie od 6,4 do 7,0. Również ilość produkowanej na dobę śliny ulega dużym wahaniom od 1 do 1,5 l. Bezpośrednim bodźcem do wydzielania śliny jest pojawienie się pokarmu w jamie ustnej, jednak również sam widok, zapach, a nawet myśl o pokarmie powodują produkcję śliny.
Ślina pełni kilka istotnych funkcji. Po pierwsze – zmiękcza i nawilża pokarm w czasie żucia i połykania, do drugie – pokrywa powierzchnię śluzu w celu zmniejszenia tarcia o ściany gardła i przełyku, po trzecie – rozpoczyna trawienie złożonych węglowodanów w układzie pokarmowym, po czwarte – rozpuszcza suche składniki pokarmowe, które tylko w formie roztworu mogą pobudzać chemoreceptory i po piąte – bierze udział w utrzymaniu na odpowiednim poziomie gospodarki wodno-mineralnej w organizmie.
Praca i funkcje wątroby
Wątroba – jest ciemnoczerwonym narządem o masie 1,5 kg i jednocześnie największym gruczołem organizmu ludzkiego, zbudowanym z komórek zwanych hepatocytami. Zorganizowane są one w jednostki strukturalne nazwane zrazikami, które dodatkowo otoczone są siecią drobnych odgałęzień tętnicy i żyły wątrobowej oraz przewodów żółciowych. Wypełnia prawą stronę górnej części jamy brzusznej, leżąc poniżej przepony. Całość gruczołu podzielona jest trzeba bruzdami (poprzeczną, podłużną lewą i podłużną prawą) na cztery płaty: prawy, lewy, czworoboczny i ogoniasty. Budowa tego narządu sprawia, że każda pojedyncza komórka (hepatocyt) bezpośrednio kontaktuje się z krwią, przez co wymiana między nimi może zachodzić bardzo sprawnie, a cała wątroba funkcjonować z niezwykłą wydajnością. Szacuje się, że co dwie minuty przechodzi przez nią cała krew krążąca w organizmie.
W miejscu zwanym wrotami wątroby wnikają do gruczołu:
• tętnica wątrobowa (doprowadzająca krew tętniczą, bogatą w tlen),
• żyła wrotna (transportująca wchłonięte w jelicie substancje odżywcze),
• nerwy, a wychodzą: przewód wątrobowy, naczynia chłonne.
Wątroba jest niezwykle aktywnym organem. Świadczy o tym fakt, że spełnia ponad 250 pojedynczych funkcji, przy czym większość z nich ma związek z metabolizmem.
Wśród nich najważniejszymi są:
• magazynowanie i uwalnianie do krwi glukozy,
• produkcja żółci, która pełni kluczową rolę w rozkładaniu lipidów,
• przemiany białkowe i tłuszczowe,
• gospodarka substancji mineralnych i witamin,
• neutralizacja substancji toksycznych,
• produkcja składników krwi (rozkładanie erytrocytów, fibrynogenu, albumin, protrombiny, heparyny),
• regulacja gospodarki żelaza i miedzi.
- WYTWARZANIE ŻÓŁCI Hepatocyty wydzielają żółć do przewodzików żółciowych, które ostatecznie łączą się w przewody żółciowe, a zgromadzona żółć trafia do pęcherzyka żółciowego. Stamtąd wydzielana jest do dwunastnicy, gdzie emulguje substancje tłuszczowe i pomaga w ich trawieniu.
- PRZETWARZANIE SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH Żyłą wrotną wraz z krwią trafiają do wątroby składniki pokarmowe wchłonięte w jelicie cienkim. W wątrobie zachodzi glikogeneza (cukry proste są przekształcane w glikogen), przemiany aminokwasów i innych związków azotowych, lipidów, itd.
- REGULACJA POZIOMU GLUKOZY Wątroba utrzymuje prawidłowy poziom glukozy we krwi, przekształca w glukozę tłuszcze i białka (proces glukoneogenezy), a nadmiar glukozy magazynuje w postaci glikogenu.
- SYNTEZA BIAŁEK Wątroba syntetyzuje białka układu krzepnięcia krwi oraz białka osocza.
- PRZETWARZANIE KRWINEK CZERWONYCH Następuje tu rozpad starych erytrocytów i ponowne wykorzystanie ich składników.
- DETOKSYKACJA Wątroba pełni rolę filtru – usuwa z krwi szkodliwe substancje.
- MAGAZYNOWANIE ZWIĄZKÓW MINERALNYCH I WITAMIN Wątroba jest magazynem wielu związków, gromadzi: miedź i żelazo, witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E i K) oraz witaminę B12.
- USUWANIE Z KRWI SUBSTANCJI ZBĘDNYCH Wątroba eliminuje z krwi drobnoustroje i inne obce cząstki.
Wątroba jest unikalnym narządem ze względu na fakt, że zaopatrywana jest w krew pochodzącą z dwóch źródeł. Pierwszym jest tętnica wątrobowa doprowadzająca krew bogatą w tlen, a drugim żyła wrotna dostarczająca do wątroby krew bogatą w składniki odżywcze, pochodzącą z przewodu pokarmowego. Żyła wrotna ma długość około 8 cm i powstaje z połączenia naczyń żylnych niemal z każdej części układu trawiennego: z dolnej części przełyku, jelit, trzustki, żołądka i śledziony. Substancje wchłonięte głównie w kosmkach jelita cienkiego trafiają wraz z krwią do wątroby, gdzie są przetwarzane, rozkładane bądź magazynowane, jeszcze zanim ta krew trafi do serca i zostanie przetłoczona przez cały organizm. Ważna jest tu funkcja wątroby jako filtru, który zatrzymuje wchłonięte w jelitach toksyny, by nie miały szansy przeniknąć do komórek całego organizmu.
Reklama
Trzustka
Trzustka – to długi i wąski gruczoł koloru szaroróżowego lub żółtoróżowego o masie około 70 – 90 g. Narząd ten podzielony jest na trzy części: głowę położoną w pobliżu dwunastnicy, trzon leżący za żołądkiem oraz ogon mieszczący się nad lewą nerką. W poprzek całego gruczołu biegnie przewód trzustkowy zbierający sok trzustkowy z mniejszych przewodów zrazikowych. Sok ten, zawierający enzymy trawienne rozkładające białka, lipidy i polisacharydy, jest wydzielany do dwunastnicy.
W miąższu trzustki rozsiane są grupy odmiennych funkcjonalnie komórek, nazywane wyspami trzustki (zwane też wyspami Langerhansa). Struktury te pełnią istotną funkcję w hormonalnej gospodarce poziomu glukozy w krążącej krwi. Nie mają one łączności z przewodami wyprowadzającymi, ale swoją wydzielinę przekazują do oplatającej je gęstej sieci naczyń krwionośnych. Trzustka wydziela dwa hormony – insulinę i glukagon.
Insulina, produkowana przez komórki β w warunkach wysokiego stężenia glukozy we krwi (np. po posiłkach), ma za zadanie obniżenie jej poziomu poprzez:
• działanie na narządy wewnętrzne (większe zużywanie glukozy),
• zwiększenie syntezy glikogenu w wątrobie,
• odkładanie tkanki tłuszczowej.
Glukagon (inaczej czynnik hiperglikemiczny), wytwarzany przez komórki α wysp trzustkowych, to hormon białkowy, który ma działanie antagonistyczne (przeciwne) do insuliny. Jego zadaniem jest zwiększenie stężenia glukozy w krążącej w organizmie krwi, głównie poprzez wywoływanie rozkładu zgromadzonego w wątrobie glikogenu i uwalnianie zapasowej glukozy do krwi.
Zaburzenia funkcjonowania komórek produkujących hormony w trzustce stanowi podłoże do wielu chorób. Zaburzenia metaboliczne spowodowane niedoborem hormonu insuliny powodują podwyższone stężenie glukozy we krwi, co skutkuje rozwojem cukrzycy.
