Osoby niepełnosprawne korzystają nie tylko z praw i ulg powszechnie obowiązujących, a także ze szczególnych przywilejów, których celem jest zapewnienie równych szans w życiu społecznym i zawodowym. Naczelną zasadą, która ma za zadanie zapewniać prawo do samodzielnego i aktywnego życia niepełnosprawnych jest zasada niedyskryminacji.
Grupy inwalidzkie
Grupy inwalidzkie określane są obecnie pojęciem stopnia niepełnosprawności.
Z dniem 1 stycznia 1998 r. obowiązuje Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U.2020.426 z dnia 2020.2020.0313).
Do końca 1997 r. każdy, kto złożył odpowiednie dokumenty i odbył spotkanie z Komisją ds. Inwalidztwa i Zatrudnienie mógł otrzymać:
- I grupę inwalidzka,
- II grupę inwalidzką,
- III grupę inwalidzką.
Na mocy aktualnie obowiązujących przepisów możliwe jest orzekanie o rodzaju niepełnosprawności do celów rentowych i pozarentowych. Odpowiedź na pytanie czy orzeczenie o niepełnosprawności to to samo co grupa inwalidzka jest zdecydowanie twierdząca – te dwa różne określenia oznaczają to samo.
Reklama
Jakie są stopnie niepełnosprawności?
Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. ustaliła 3 stopnie niepełnosprawności, które stosowane są do realizacji celów ustawy:
- stopień znaczny,
- stopień umiarkowany,
- stopień lekki.
Ustawa zajmująca się tą problematyką dotyczy osób, których niepełnosprawność została potwierdzona orzeczeniem o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności lub o całkowitej bądź częściowej niezdolności do pracy. Osobnym zagadnieniem jest proces wydawania orzeczeń o niepełnosprawności dla osób przed ukończeniem 16 roku życia.
Orzeczenie ustalające stopień niepełnosprawności stanowi również podstawę do przyznania ulg i uprawnień na podstawie odrębnych przepisów (art. 3 ust.2 ww. ustawy). Osoby, które zostały przed 1998 r. zakwalifikowane do konkretnej grupy inwalidzkiej nadal są traktowane jak osoby niepełnosprawne, z pełnym zachowaniem swoich uprawnień.
Jak prawo definiuje „niepełnosprawność”? Zgodnie z Uchwałą Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 sierpnia 1997 r. Karta Osób Niepełnosprawnych za osoby niepełnosprawne uznaje się osoby, których sprawność fizyczna, psychiczna lub umysłowa trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia życie codzienne, naukę, pracę oraz pełnienie ról społecznych, zgodnie z normami prawnymi i zwyczajowymi (§1 ww. uchwały). Takie osoby mają prawo do niezależnego, samodzielnego i aktywnego życia oraz nie mogą podlegać jakiejkolwiek dyskryminacji.
Reklama
1 grupa inwalidzka
Pierwsza grupa inwalidzka to znaczny stopień niepełnosprawności. Do tego rodzaju stopnia niepełnosprawności zaliczane są osoby (zgodnie z art.4 ust.1 ww. ustawy):
- z naruszoną sprawnością organizmu,
- niezdolne do pracy,
- zdolne do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej,
- wymagające stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób,
- niezdolne do samodzielnej egzystencji.
Niezdolność do samodzielnej egzystencji oznacza naruszenie sprawności organizmu w stopniu, który uniemożliwia zaspokajanie podstawowych potrzeb życiowych bez pomocy innych. Do takich potrzeb zaliczane są: samoobsługa, poruszanie się, komunikacja.
Osoby o znacznym stopniu niepełnosprawności mogą korzystać z następujących uprawnień:
- zasiłek pielęgnacyjny,
- ulgowe przejazdy PKP/PKS,
- zniżki w komunikacji miejskiej w zależności od uchwał rad miasta lub gmin,
- karty parkingowe, uprawniające do parkowania „na kopertach” dla osób z niepełnosprawnością oraz niestosowania niektórych znaków drogowych,
- zwolnienie z wnoszenia opłat za abonament radiowo-telewizyjny,
- udział w turnusach rehabilitacyjnych,
- refundacja na zakup sprzętu rehabilitacyjnego.
Orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności (art. 5 pkt. 1 i 1a ww. ustawy).
Reklama
2 grupa inwalidzka
II grupa inwalidzka jest także określana jako grupa inwalidzka umiarkowana. Na mocy obowiązujących przepisów to umiarkowany stopień niepełnosprawności. Do tej kategorii zaliczane są osoby:
- z naruszoną sprawnością organizmu,
- niezdolne do pracy albo zdolne do pracy w warunkach pracy chronionej,
- wymagające czasowej albo częściowej pomocy innych osób.
Orzeczenie lekarza orzecznika ZUS o całkowitej niezdolności do pracy (bez orzekania braku do samodzielnego funkcjonowania) jest traktowane na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności (art.5 pkt.2 ww. ustawy).
Przywileje wynikające z posiadania umiarkowanego stopnia niepełnosprawności to między innymi:
- ulgi w przejazdach krajowego transportu publicznego kolejowego i autobusowego,
- ulgi w komunikacji miejskiej w zależności od uchwał rad miasta lub gmin,
- karta parkingowa, która uprawnia do niestosowania się do niektórych znaków drogowych,
- zwolnienie z wnoszenia opłat za abonament radiowo-telewizyjny,
- udział w turnusach rehabilitacyjnych,
- możliwość odliczenia w rozliczeniu podatkowym wydatków na cele rehabilitacyjne.
Reklama
3 grupa inwalidzka
Trzecia grupa inwalidzka odpowiada obecnemu lekkiemu stopniowi niepełnosprawności. Zgodnie z art.4 ust.3 ww. ustawy do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się:
- osobę o naruszonej sprawności organizmu, która w istotny sposób powoduje obniżenie zdolności do wykonywania pracy. W tych przypadkach dokonywana jest ocena zdolności osoby niepełnosprawnej z możliwościami, jakie wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością fizyczną i psychiczną,
- osobę mającą ograniczenia w pełnieniu ról społecznych, które można kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne.
Orzeczenie lekarza orzecznika ZUS o częściowej niezdolności do pracy oraz celowości przekwalifikowania jest traktowane na równi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności (art.5 pkt.3 ww. ustawy).
Przywileje wynikające z orzeczenia lekkiego stopnia niepełnosprawności to:
- zniżki na przejazdy PKP i PKS,
- ulga rehabilitacyjna przy odliczeniach w ramach rocznych rozliczeń podatku od osób fizycznych,
- dofinansowanie na likwidację barier architektonicznych,
- dofinansowanie na sprzęt rehabilitacyjny i środki ortopedyczne.
Reklama
Co daje grupa inwalidzka?
Wiele osób zastanawia się, jakie dodatkowe przywileje daje posiadanie stopnia niepełnosprawności? Sam status osoby niepełnosprawnej przynosi określone uprawnienia.
Do najważniejszych należą:
- czas pracy osoby niepełnosprawnej nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo,
- czas pracy osoby zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo,
- osoba niepełnosprawna ma prawo do dodatkowej przerwy w pracy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek,
- krótszy czas pracy nie może powodować obniżenia wynagrodzenia,
- osobom o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni kalendarzowych,
- znaczny i umiarkowany stopień niepełnosprawności daje prawo do zwolnienia z pracy na czas 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, raz do roku,
- karta parkingowa dla osób o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności.
Reklama
Jak otrzymać grupę inwalidzką?
Orzekanie o stopniu niepełnosprawności należy do zespołów orzekających – powiatowych (I instancja) i wojewódzkich (II instancja). Powiatowe zespoły orzekają na wniosek samego zainteresowanego lub jej przedstawiciela ustawowego bądź ośrodka pomocy społecznej (art.6b ww. ustawy).
W zespole wojewódzkim przeprowadzane są specjalistyczne badania na podstawie skierowań lekarzy lub psychologów (art.6b¹).
