Grzybica odzwierzęca – jakie mogą być przyczyny?
Grzybica odzwierzęca u ludzi występuje bardzo często i jest jedną z najczęściej diagnozowanych zoonoz (chorób odzwierzęcych). Najczęstszym sprawcą schorzenia jest Microsporum canis, zaliczany do dermatofitów, czyli grzybów pasożytniczych wywołujących grzybicę skóry. Jest on szeroko rozpowszechniony, mało wybiórczy w stosunku do żywiciela, a do tego bardzo odporny na niekorzystne warunki środowiska.
Grzybica odzwierzęca może szerzyć się między zwierzętami, przenosić ze zwierząt na ludzi i odwrotnie, a także drogą pośrednią – przez kontakt z zakażonymi przedmiotami i środowiskiem, na przykład glebą. Zakażenia najczęściej rozwijają się w wyniku przenikania grzybów przez uszkodzoną skórę, na przykład w czasie zadrapania zanieczyszczonymi pazurami lub dostania się do ran wydzielin zakażonych zwierząt.
Grzybica od bydła, psa i kota
Zakażenie grzybicą od zwierząt może pojawić się w wyniku ekspozycji na wspólne źródło zakażenia podczas przebywania ludzi we wspólnym środowisku wraz z chorymi czworonogami. Do licznej grupy grzybów przenoszonych w ten sposób zaliczamy organizmy z rodzaju: Trichophyton, Histoplasma, Blastomyces, Coccidioides, Paracoccidioides, Aspergillus oraz Cryptococcus. W większości przypadków jednak, przyczyną grzybicy od psa lub od kota jest kontakt bezpośredni, czyli na przykład dotykanie chorego zwierzęcia. Microsporum canis występuje powszechnie w ich populacji, więc przeniesienie zakażenia od zwierzęcia na człowieka jest bardzo prawdopodobne. Ponadto, grzybicą odzwierzęcą można zarazić się także od bydła (od krów), owiec, koni, świnek morskich czy nawet gadów i ptaków.
Reklama
Czy grzybica odzwierzęca jest zaraźliwa?
Grzybica odzwierzęca jest zaraźliwa i w wielu przypadkach potrafi bardzo szybko szerzyć się w miejscach takich jak szpitale, szkoły i internaty. Grzyby patogenne wykazują małą specyfikę w wyborze żywiciela, w wyniku czego zakażenia mogą przenosić się między ludźmi, między zwierzętami, a także międzygatunkowo oraz pośrednio przez przedmioty. Przenoszenie grzybicy odzwierzecej może zachodzić również drogą jatrogenną – przez zanieczyszczone igły, materiały do szycia ran, cewniki, narzędzia chirurgiczne, protezy.
Główną przyczyną rozwoju grzybic jest niesprawny układ odpornościowy. Może to wynikać z wrodzonych lub nabytych niedoborów odpornościowych lub terapii środkami immunosupresyjnymi.
Szczególnie narażone na ryzyko zarażenia są więc osoby:
- przewlekle chore – cukrzycy, zarażeni wirusem HIV, cierpiący na choroby nowotworowe, z przewlekłymi chorobami płuc,
- przyjmujące leki wpływające na odporność organizmu – antybiotyki, sterydy, środki immunodepresyjne, cytostatyki, środki antykoncepcyjne,
- przed dojrzewaniem płciowym.
Bardziej narażeni są również ludzie mający częsty kontakt ze zwierzętami – lekarze weterynarii, hodowcy, pracownicy ferm, rolnicy. Ponadto, częstość występowania grzybicy wzrasta w miejscach wysoce zaludnionych, a także na obszarach o słabym standardzie higienicznym i na niskim poziomie rozwoju cywilizacyjnego.
Przeczytaj więcej o grzybicy u psa.
Reklama
Jakie są objawy grzybicy odzwierzęcej?
Przebieg infekcji grzybiczej zależy od rodzaju grzyba oraz od stanu immunologicznego gospodarza i może przybierać postać od bezobjawowej do bardzo ciężkiej. Podejrzenie zakażenia grzybicznego nasuwają długotrwałe stany gorączkowe pacjenta, niski poziom neutrofili oraz nieskuteczne stosowanie antybiotyków. Najpowszechniejsza jest odzwierzęca grzybica skóry, w której obserwuje się:
- pojawienie się okrągłych lub owalnych zmian zapalnych, wyraźnie odgraniczonych od zdrowej skóry,
- miejscowe łuszczenie się skóry,
- lokalną utratę włosów, miejscowe łysienie,z reguły przejściowe,
- świąd skóry lub delikatne pieczenie.
W skrajnych przypadkach na zmianach mogą pojawiać się chełboczące krosty i ropne guzy mające tendencje do samoistnego pękania i tworzenia przetok skórnych.
Grzybica możne przyjmować także formę narządową – pierwotną lub wtórną. Przykładem jest aspergilloza płuc, przebiegająca z tworzeniem się guzów w miąższu tego narządu oraz z objawami oddechowymi. Grzyb wytwarza też aflatoksyny, które bardzo toksycznie działają na wątrobę. Ponadto, na powikłania narażone są też drogi moczowe, mózg, układ pokarmowy czy kości.
Objawy grzybicy odzwierzęcej u ludzi nie są bezwzględnie specyficzne. Choroba bez przeprowadzenia odpowiedniej diagnostyki może zostać pomylona z łuszczycą, łojotokowym zapaleniem skóry, rumieniem. Przed postawieniem rozpoznania wskazane jest wykrycie czynnika etiologicznego choroby, na przykład za pomocą badania mikroskopowego.
Dalszą część artykułu znajdziesz pod sekcją "Pytania do eksperta"
Reklama
Grzybica odzwierzęca u ludzi – jak ją leczyć?
Pierwszym etapem planowania terapii grzybicy odzwierzęcej powinno być zawsze postawienie prawidłowej i dokładnej diagnozy. Opiera się ona o szczegółowy wywiad lekarski i badania diagnostyczne, na przykład mikroskopowe badanie zeskrobin skóry czy z pomocą lampy Wooda. Decyzja, jak leczyć grzybicę odzwierzęcą powinna uwzględniać stopień jej zaawansowania, lokalizację zmian, gatunek wywołującego ją grzyba, jego oporność na leki oraz indywidualne cechy pacjenta (wiek, poziom odporności).
Szczególnym wyzwaniem jest leczenie kobiet w ciąży, ze względu na konieczność zapewnienia bezpieczeństwa płodowi. W takich sytuacjach leczenie grzybicy odzwierzęcej zostaje ograniczone do stosowania preparatów miejscowych – kremów, maści lub lotionów. Jednak w większości przypadków pacjenci przyjmują także przeciwgrzybicze leki doustne, zawierające substancje czynne takie jak:
- amfoterycyna B,
- nystatyna,
- azole – podzielone ze względu na strukturę na imidazole (ketokonazol) i triazole (flukonazol, itrakonazol, worykonazol, pozakonazol),
- związki z grupy pochodnych alliloaminy – naftyfina, terbinafina,
- echinokandyny – anidulafungina, kaspofungina i mikofungina,
- flucytozyna,
- gryzeofulwina.
Maści na grzybicę odzwierzęcą pełnią w takim wypadku rolę wspomagającą i wpływają na skrócenie terapii ogólnej. Leczenie może wymagać także interwencji chirurgicznej, w celu usunięcia zakażonej zmiany z organizmu, na przykład przy izolowanej narządowej aspergilozie. Kiedy w przebiegu choroby dojdzie do pojawienia się dużego odczynu zapalnego i pojawi się infekcja bakteryjna, wskazane są antybiotyki.
Dzięki otrzymaniu odpowiedniej pomocy większość pacjentów wraca do zdrowia, chociaż kuracja jest długotrwała i może trwać od 4 do nawet 12 tygodni. Niestety, przejście zakażenia grzybicą nie powoduje powstania odporności i pacjent może zachorować ponownie.
Reklama
Grzybica od zwierzęcia u dzieci – czy jest groźna?
Grzybica odzwierzęca stanowi realne zagrożenie dla zdrowia człowieka. Podatność na zakażenie grzybami jest niezależna od wieku, jednak większą wrażliwość wykazują dzieci, u których wzrasta ryzyko wystąpienia poważnego przebiegu choroby. Grzybica odzwierzęca bywa u nich też mylona z alergicznymi reakcjami skórnymi, co opóźnia odpowiednią diagnozę. Co istotne, około 20 proc. zakażonych zwierząt nie wykazuje widocznych objawów choroby. Z tego powodu osoby szczególnie zagrożone powinny zachować szczególną ostrożność w kontakcie z każdym osobnikiem. Zalicza się do nich:
- dzieci,
- seniorów,
- kobiety w ciąży,
- ludzi o obniżonej odporności i z przewlekłymi chorobami płuc.
Zasada ta dotyczy zwłaszcza kontaktów z kotami, ponieważ dane dowodzą, że nawet 70 proc. przypadków grzybicy odzwierzęcej u dzieci wynika z przeniesienia infekcji podczas kontaktu z tymi zwierzętami. Dowiedz się więcej o grzybicy skóry u kota.
Reklama
Domowe sposoby grzybicy od zwierząt?
Nie powinno się przeprowadzać terapii grzybicy odzwierzęcej na własną rękę. Wybór metody leczenia należy do lekarza specjalisty. Człowiek zarażony grzybicą odzwierzęcą wymaga specjalistycznej i nacelowanej opieki medycznej, ponieważ zmiany powstałe na skórze nie ustąpią samoistnie. Zaniechanie lub nieodpowiednie leczenie może doprowadzić do przejścia choroby w stan przewlekły. W takim wypadku potrafią pojawić się poważne uszkodzenia tkanek, a wyleczenie pacjenta staje się dużo trudniejsze.
Domowe sposoby na grzybicę odzwierzęcą mogą zostać zalecone przez lekarza w celu wspomożenia terapii i polegać na:
- częstym myciu zmian zaleconymi preparatami przeciwgrzybicznymi, zawierającymi jod lub roztworem wody z mydłem,
- odkażaniu zmian zapalnych,
- usuwaniu strupów,
- stosowaniu maści przeciwgrzybicznych.
W przypadku konieczności stosowania antybiotyków zalecane jest profilaktyczne stosowanie probiotyków.
Reklama
Jak zapobiegać grzybicy odzwierzęcej?
W wielu przypadkach można rozpoznać zmiany na skórze i w okrywie włosowej chorego zwierzęcia, jednak u 1 na 5 zwierząt grzybica przebiega bezobjawowo. Warto jest więc wykonywać rutynowe badania w jej kierunku. W sytuacji stwierdzenia grzybicy u pupila niezbędne jest podjęcie dodatkowych środków ostrożności, których celem jest minimalizacja ryzyka zakażenia. Do tych środków należą opisane poniżej.
- Codzienne odkurzanie i dezynfekcja otoczenia, na przykład za pomocą preparatu Virkon lub rozcieńczonego roztworu chloru.
- Stosowanie rękawiczek ochronnych podczas pielęgnacji zwierzęcia i aplikowania mu leków miejscowych, zwłaszcza w przypadku osobników z ranami sączącymi się i przetokami.
- Stosowanie środków ochrony osobistej w czasie sprzątania miejsc i przedmiotów, z którymi zwierzak ma styczność oraz dokładne mycie rąk po.
- Unikanie bezpośredniego kontaktu ze zwierzęciem – przytulania, lizania po twarzy, spania w jednym łóżku.
- Stosowanie się do zaleceń lekarza weterynarii.
Zarodniki grzybów potrafią przetrwać w otoczeniu nawet do 18 miesięcy, dlatego po wyleczeniu choroby konieczna jest dokładna dezynfekcja lub wymiana posłania oraz akcesoriów zwierzęcia.
Czy można uniknąć grzybicy odzwierzęcej?
Ogólne zalecenia lekarza weterynarii dla właścicieli zwierząt, mające na celu zapobieganie przenoszenia grzybicy ze zwierząt na człowieka:
- Podczas adopcji warto wybierać zdrowe zwierzęta, pochodzące ze sprawdzonego źródła. Wskazane jest dokładne zbadanie okrywy włosowej i skóry czworonoga.
- Każde nowe zwierzę należy utrzymywać w izolacji od reszty pupili oraz od osób z upośledzoną odpornością. O zakończeniu odosobnienia powinien zdecydować lekarz weterynarii na podstawie szczegółowego badania klinicznego i oceny ryzyka.
- Należy wykonywać badanie kliniczne pupila, co najmniej raz w roku, a w przypadku pojawienia się niepokojących objawów należy bezzwłocznie zasięgnąć opinii lekarza weterynarii.
- Należy stosować się do podstawowych zasad higieny i ostrożności w kontakcie ze zwierzętami – regularnie myć ręce przed jedzeniem oraz po kontakcie z czworonogiem, czyścić kuwety i posłania zwierząt gorącą wodą ze środkiem myjącym, nie używać tych samych naczyń, co zwierzęta.
- Nie należy bezpośrednio kontaktować się z nieznajomymi zwierzętami, a czworonożnych podopiecznych zaleca się utrzymywać w otoczeniu domu, aby ograniczyć ich styczność z innymi osobnikami i ich wydalinami.
- W przypadku pogryzienia bądź zadrapania przez psa lub kota należy zasięgnąć porady lekarza.
