Co to jest hiperwentylacja?
Hiperwentylacja to specyficzny stan organizmu, w którym dochodzi do zwiększonej wentylacji płuc. Jedno ze znaczeń definicji hiperwentylacji mówi o procesie nieprawidłowego, bardzo szybkiego lub pogłębionego oddechu.
Szacuje się, że taki rodzaj przyspieszonej wentylacji płuc występuje u około 6 procent populacji, zdecydowanie częściej u kobiet. Zwykle obserwuje się ją u osób znajdujących się między 15. a 55. rokiem życia.
Istnieje jeszcze jedno ujęcie opisywanego stanu. O tym, co to jest hiperwentylacja, mówi się również w przypadku okoliczności, w której spotęgowana ilość powietrza przedostaje się do pęcherzyków płucnych, co prowadzi do zmniejszenia zawartości dwutlenku węgla w organizmie. Na skutek tego dochodzi do rozwinięcia zasadowicy oddechowej, czyli zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej.
Zgodnie z klasyfikacją ICD-10 hiperwentylacja otrzymała numer R06.4, natomiast w klasyfikacji ICD-11 znajduje się pod oznaczeniem MD11.7.
Zespół hiperwentylacji może mieć charakter kontrolowany lub autonomiczny. Oznacza to, że można wywołać taki stan samodzielnie, np. stosując niektóre techniki oddechowe, jak np. oddechy Wima Hofa.
Hiperwentylacja u dziecka
Hiperwentylacja dotyczy zarówno dorosłych, jak i dzieci. U młodszych przedstawicieli populacji ma zazwyczaj podłoże emocjonalne, psychologiczne, ale nie zawsze.
Zdarzają się sytuacje, gdy za taki stan będzie odpowiadała konkretna choroba, zaburzenie związane z układem oddechowym, neurologicznym, czy sercowo-naczyniowym.
Hiperwentylacja u dzieci może się również ujawniać w wyniku napadów powiązanych ze spektrum autyzmu, co zwykle nie jest oderwane od działania konkretnych czynników zewnętrznych potęgujących stres.
Najczęściej jednak, w przypadku pacjentów pediatrycznych, dochodzi do tego stanu na skutek nerwicy lękowej. Ma to związek z odpowiedzią rozwijającego się układu nerwowego na różne bodźce stresowe.
Szczególnie podatne na hiperwentylację są dzieci ze schorzeniami neurologicznymi, padaczką, uszkodzeniem centralnego układu nerwowego oraz ze wspomnianym spektrum autyzmu.
Taki stan jest wskazaniem do kontaktu z pediatrą, który po dokładnym badaniu skieruje małego pacjenta na dalszą diagnostykę do specjalistów, w tym najczęściej – do psychologa, neurologa i/lub kardiologa.
Reklama
Przyczyny hiperwentylacji
Podłoże hiperwentylacji może być bardzo różne. Dość często jest ona spowodowana atakiem paniki, co z kolei jest dość powszechne u osób chorujących na nerwicę.
Podobna sytuacja może wystąpić u osób cierpiących na depresję, ale również całkiem zdrowych, u których do hiperwentylacji może dojść na skutek stresu, szczególnie silnego i długofalowego.
Źródłem hiperwentylacji mogą stać się również ćwiczenia, intensywny ból, wzmożona praca fizyczna, lot samolotem, uraz, a nawet choroba lokomocyjna. Ale to nie koniec listy.
Inne przyczyny hiperwentylacji to m.in.:
- zatrucie lekami (np. przez przedawkowanie preparatów z kwasem salicylowym), bądź toksynami;
- astma;
- reakcja alergiczna;
- zawał serca;
- zatorowość płucna;
- rak płuc;
- wysoka gorączka;
- hipoksja (niedotlenie organizmu);
- kwasica metaboliczna;
- śpiączka wątrobowa;
- urazy czaszkowe oraz uszkodzenia mózgowia;
- zapalenia mózgu;
- zmiany zwyrodnieniowe ośrodkowego układu nerwowego.
A co może oznaczać hiperwentylacja w ciąży? Zazwyczaj stanowi rezultat przystosowania systemu oddechowego przyszłej mamy do jej nowego stanu.
Co ciekawe, zwiększoną wentylację płuc może wywołać także alkohol, szczególnie jego zbyt duże spożycie. Omawiany stan może również spowodować padaczka.
Hiperwentylacja w ostrej postaci może przebiegać jak tężyczka, stać się bodźcem wywołującym jej objawy.
Reklama
Objawy hiperwentylacji
Typowymi objawami hiperwentylacji są szybki, głęboki, często nieregularny oddech. Ponadto można zaobserwować drżenie mięśni, niepokój, zawroty głowy, ból głowy, problemy z widzeniem, przyspieszoną pracę serca oraz parestezje, czyli uczucie mrowienia, drętwienia kończyn i okolic ust. Takie objawy zespołu hiperwentylacji są tożsame z symptomami wspomnianej tężyczki.
Podczas ataku hiperwentylacji mogą także wystąpić m.in. bóle brzucha i klatki piersiowej, nudności, wzdęcia, gazy, odbijanie się, zaburzenia koncentracji, pamięci, pocenie się, uczucie zimna odczuwane w dłoniach i stopach, ziewanie, pokasływanie, a także nerwowość.
W niektórych przypadkach hiperwentylacja może nawet doprowadzić do omdlenia.
Taki stan podwyższonej wentylacji płuc zwykle trwa około 30 minut, jednak może przedłużyć się do kilku godzin. Jeśli cierpiący na hiperwentylację potrafi sam sobie pomóc lub szybko zostanie mu udzielone wsparcie, objawy mogą ustąpić w krótszym czasie.
Reklama
Jak wywołać hiperwentylację?
Czy można intencjonalnie doprowadzić do hiperwentylacji płuc i w jakim celu sięga się po takie rozwiązanie?
W tym miejscu należy przywołać termin, jakiem jest hiperwentylacja kontrolowana. Jest to stan wywoływany mechanicznie przez daną osobę.
Taka sztucznie wytworzona hiperwentylacja jest stosowana na przykład przez pływaków oraz nurków, po to by usunąć z płuc dwutlenek węgla i gazy ciężkie.
W ten sposób pęcherzyki płucne ulegają rozciąganiu, dzięki czemu podczas kolejnych wdechów są przygotowywane na przyjęcie większej ilości powietrza.
Jak wywołać hiperwentylację? Należy oddychać szybko, ale dość głęboko i regularnie. Co bardzo istotne, by ta technika była bezpieczna, ćwiczenie nie powinno trwać długo. Niekiedy wystarczy kilka do kilkunastu wdechów i wydechów.
Hiperwentylacja jest także wykorzystywana do badania EEG. Pacjent jest niekiedy proszony o to, by w czasie około 3 minut wykonywał szybkie oddechy.
Chodzi o to, żeby wprowadzić go w stan podwyższonej wentylacji płuc, po czym wykonać zapis EEG. Taka procedura jest przydatna chociażby w celu diagnozowania dziecięcej padaczki z napadami nieświadomości.
Reklama
Skutki hiperwentylacji – czy jest niebezpieczna?
O ile skutki hiperwentylacji krótkotrwałej nie są zagrożeniem dla zdrowia i życia, (wręcz przeciwnie mogą się przyczynić do lepszej wydajności organizmu oraz trafniejszej diagnozy), tak długotrwała hiperwentylacja może być niebezpieczna.
Duża ilość powietrza dostająca się do pęcherzyków płucnych wywołuje stan obniżonego ciśnienia parcjalnego dwutlenku węgla (czyli tzw. hipokapnię). Taki proces może z kolei wywołać wspomnianą wcześniej zasadowicę (alkalozę) oddechową, zaburzającą równowagę kwasowo-zasadową ustroju.
Skutkami ubocznymi hiperwentylacji mogą być wszystkie wyżej wymienione niepożądane objawy tego stanu, a zatem m.in. drżenie mięśni, ból i zawroty głowy, podwyższona lękliwość, czy zaburzenia pracy serca.
Szczególną nadwrażliwość na hiperwentylację mogą wykazywać m.in. pacjenci, u których doszło do uszkodzenia centralnego układu nerwowego, osoby z chorobami neurologicznymi, padaczką, a także ze wymienionym wcześniej spektrum autyzmu.
Reklama
Jak oddychać przy hiperwentylacji?
Dobrze aby osoba, która zdaje sobie sprawę z własnej podatności na niewłaściwą wentylację płuc, wiedziała jak oddychać podczas ataku hiperwentylacji.
Ważne jest to, aby znaleźć spokojne miejsce, w którym będzie można usiąść i wyciszyć oddech. W tej sytuacji pomóc może też otwarcie okna w celu wpuszczenia świeżego powietrza do pomieszczenia.
Jak sobie radzić w przypadku hiperwentylacji? Najlepiej sięgnąć po papierową torbę i umieszczając w niej nos i usta starać się spokojnie oddychać, tak by kolejne wdechy i wydechy stawały się dłuższe.
Będąc w takim stanie bardzo trudno jest samodzielnie zapanować nad objawami, dlatego najlepiej jest szukać pomocy u innych osób.
Co należy zrobić w przypadku zaobserwowania napadu hiperwentylacji u innego człowieka? Jeśli tylko dysponujemy papierową torbą, warto namówić osobę znajdującą się w stanie hiperwentylacji, aby przez nią oddychała (zgodnie z powyższym opisem). Istnieją jednak wyjątki, o których przeczytasz poniżej.
Jeśli niepokojące symptomy nie mijają, należy rozważyć wezwanie pogotowia ratunkowego.
Reklama
Jak leczyć hiperwentylację?
Opisywane wcześniej zachowanie stanowi pierwszą pomoc udzielaną podczas hiperwentylacji. Należy zatem w miarę możliwości uspokoić osobę z zaburzonym oddechem i nakłonić ją do spokojnych wdechów i wydechów kontrolowanych przy pomocy papierowej torby.
Jeśli nie dysponujemy takim przedmiotem, w zastępstwie można użyć zamkniętych, ułożonych przy twarzy dłoni.
Ważne: Warto jednak wiedzieć, że jeśli hiperwentylacja ma podłoże związane z zaburzoną pracą układu oddechowego lub/i krążeniowego, wskazane wyżej postepowanie może pogorszyć stan zdrowia i samopoczucie chorego.
W razie jakichkolwiek wątpliwości, osobie z atakiem hiperwentylacji powinni pomóc profesjonaliści.
Zespół ratowniczy lub lekarz w ramach leczenia pacjenta z hiperwentylacją podają mu zastrzyk z wodorowęglanu wapnia, który powoduje zwiększenie ilości dwutlenku węgla wydostającego się z organizmu.
Leczenie hiperwentylacji jest uzależnione od czynnika, który ją wywołał. Dlatego nawet jeśli atak tej anomalii został szybko opanowany, należy udać do lekarza na ogólną kontrolę stanu zdrowia.
Terapię może wesprzeć aktywność fizyczna, chociażby uprawianie tai-chi oraz jogi. Od przyczyny hiperwentylacji zależy również to, czy jest ona uleczalna, czy nie.
