Jak przygotować bób przed gotowaniem?
Bób to warzywo sezonowe, w świeżej postaci dostępne wiosną i latem. Zaliczany jest do roślin strączkowych, a jego ziarna są bardzo pożywne, smaczne oraz zawierają dużo białka i wykazują wiele właściwości leczniczych.
Jednak, by dobrze ugotować bób, należy wiedzieć, jaki wybrać i jak długo poddawać go obróbce termicznej, by był miękki i by pozostał bogaty w zawarte w nim witaminy i minerały.
Kupując bób, warto wybierać jak najświeższe i najmłodsze ziarna. Młode warzywo charakteryzuje się:
- jasno-zieloną skórką,
- brakiem przebarwień i plam na skórce,
- przyjemnym zapachem.
Taki bób jest najlepszy do jedzenia, ponieważ najłatwiej się go trawi i nie wywołuje on żołądkowych dolegliwości.
Jak przygotować bób do gotowania? Po zakupieniu najlepiej spożyć go jak najszybciej. Długie przechowywanie ziaren grozi ich zepsuciem objawiającym się zmianą zapachu i wyglądu (plamy na skórce, jej pociemnienie czy pleśń).
Bób zazwyczaj sprzedawany jest w foliowych woreczkach. Aby jak najdłużej zachować jego świeżość, po zakupieniu warto przesypać go do miski lub pojemnika na żywność i schować do lodówki.
Czy można jeść bób ze skórką? Zjadanie ziaren razem z łupinami jest jak najbardziej możliwe, szczególnie, gdy są one młode i świeże. Przy starszych ziarnach łupiny są twardsze i mniej smaczne, a także szybciej wywołują wzdęcia lub bóle brzucha.
Ze skórką czy bez - jak jeść bób, by czerpać z niego jak najwięcej dobroczynnych właściwości? Łupiny bobu zawierają wiele minerałów i witamin (A, B i C), dlatego kiedy jest on młody, lepiej zjadać ziarna w całości.
Jak obierać bób, kiedy jednak skórki są zbyt twarde, suche lub niesmaczne? Najłatwiej zdejmować skórki już po ugotowaniu, wystarczy je naciąć lub nadgryźć i delikatnie wycisnąć ziarenko ze środka.
Czy bób przed gotowaniem trzeba moczyć? Nie ma takiej konieczności, zwłaszcza w przypadku młodych ziaren. Niektórzy jednak moczą bób celem pozbawienia go wzdymających właściwości.
Przygotowanie bobu nie wymaga jednak tyle czasu, co przygotowanie innych roślin strączkowych, takich jak groch czy fasola.
Można go gotować bez wcześniejszego namoczenia lub zalać ziarna gorącą wodą i pozostawić na godzinę lub dwie, a po tym czasie rozpocząć gotowanie.
Reklama
O czym należy pamiętać przy gotowaniu bobu?
Jak gotować bób, by podkreślić jego walory smakowe i zachować dobroczynne właściwości? Gotowanie właściwie przygotowanych ziaren wielu osobom nasuwa pewne wątpliwości… Bób na gorącą czy zimną wodę? Czy gotować go pod przykryciem? Co zrobić, żeby nie ściemniał?
Zacznijmy od początku. Kiedy przed gotowaniem ziarna zalewa się gorącą wodą i pozostawia do namoczenia, najlepiej po tym procesie przełożyć go do świeżej, zimnej wody i wstawić do gotowania.
Można powiedzieć, że jest to sposób na gotowanie bobu tak, żeby był miękki, szczególnie w sytuacji, gdy ziarna są duże i niezbyt już młode. Warto jednak pamiętać, że im dłużej poddaje się je termicznej obróbce, tym więcej wartości one tracą.
Jak ugotować bób, aby uniknąć utraty jego prozdrowotnych właściwości? Kiedy warzywo jest świeże, a ziarna są nieduże i młode, najlepiej pominąć etap moczenia.
Czy wówczas bób wrzucać na wrzątek? Można wrzucić go do gotującej się już wody lub zalać wrzątkiem (np. z czajnika) i od razu postawić „na gazie”. Kiedy bób wrzuca się do gotującej się wody, skraca się czas poddawania go obróbce termicznej i „zamykamy” w ziarnach ich odżywcze wartości.
Rozwiejmy drugą wątpliwość - jak się gotuje bób - pod przykryciem czy bez? Zaleca się gotowanie bobu pod przykryciem, ponieważ zapobiega to odparowywaniu wody. Brak pokrywki grozi nadmiernym odparowaniem wody, co powoduje zwiększenia stężenia w niej dodanej soli.
Jak gotuje się bób - na małym czy dużym ogniu? Ziarna należy gotować na średnim ogniu (zbyt duży powoduje kipienie, natomiast zbyt mały niepotrzebnie wydłuża czas obróbki termicznej).
Wielu zwolenników ma także metoda gotowania bobu na parze. Pozwala ono zachować we wnętrzu ziaren jeszcze więcej dobroczynnych substancji niż przy gotowaniu ich we wrzącej wodzie.
Jak prawidłowo ugotować bób na parze? Najlepiej zastosować do tego specjalny garnek z funkcją parowania potraw. Kiedy woda już wrze, należy umieścić ziarna w sitku nad nią, przykryć pokrywą i odczekać, aż zmiękną.
Tych kilka wskazówek, jak zrobić bób i jak go dobrze ugotować, to podstawa do przyrządzania wszelakich potraw z jego dodatkiem.
Kiedy solić bób?
Bób zawdzięcza swą popularność m. in. cenionym walorom smakowym. Skoro ziarna są tak smaczne, że znajdują wielu admiratorów, to czy w ogóle bób soli się celem poprawy jego smaku?
Oczywiście, jeśli dla kogoś ziarna bobu są dobre bez żadnych przypraw, najlepiej spożywać je właśnie w ten sposób (gwarantuje to niezakłócanie ich dobroczynnych właściwości przez inne substancje).
Jeśli jednak całkiem niesłone warzywo nie jest smaczne, można je nieco przyprawić, zachowując umiar. Ile solić bób? Zaleca się dodawanie maksymalnie łyżeczki soli na kilogram bobu. Warto bowiem pamiętać, że jej nadmiar szkodzi zdrowiu.
Sól podnosi ciśnienie tętnicze, przyczynia się do powstawania chorób sercowo-naczyniowych i nie jest zalecana dla osób z chorobami lub zaburzeniami funkcji nerek.
Czy solić bób podczas gotowania, czy już po jego ukończeniu? To, kiedy solimy bób w dużej mierze zależy od wybranego sposobu gotowania. Kiedy gotujemy ziarna tradycyjnie - w wodzie, sól najlepiej wsypać po rozpoczęciu jej wrzenia (przy wrzucaniu ziaren na wrzątek można to zrobić od razu).
Gotowanie na parze nieco utrudnia zadanie. Wówczas ziarna można solić w trakcie gotowania (posypując je bezpośrednio) lub po jego ukończeniu - na talerzu.
Należy pamiętać jednak, że ta ostatnia metoda sprawdzi się tylko, kiedy bób jedzony jest wraz ze skórką. Osolenie bobu po ugotowaniu sprawia, że sól pozostaje na powierzchni łupin i nie znika do wnętrza ziaren.
Reklama
Jak gotować świeży bób?
Młody bób, którego ziarna są świeże i małe, potrzebuje znacznie mniejszej i krótszej obróbki termicznej niż ten starszy i większy. Jak ugotować młody bób, by go nie rozgotować i nie pozbawić prozdrowotnych właściwości?
Po pierwsze - nie ma w ogóle potrzeby jego moczenia przed gotowaniem. Po drugie - gotowanie młodego bobu powinno być jak najkrótsze. Warto zatem:
- wrzucać go na gotującą się już wodę,
- gotować na dość dużym ogniu, by skrócić czas obróbki,
- gotować tylko do zmięknięcia ziaren (niekiedy wystarcza już kilka minut, by były one wystarczająco miękkie).
Jak jeszcze można przyrządzić świeży bób, by był on jak najzdrowszy? Co ciekawe, warto go jeść bez żadnego przyrządzania, czyli… na surowo!
Koniecznie bez soli, za to razem ze skórką. To w niej zawartych jest najwięcej wartościowych minerałów i szereg witamin wspomagających różne funkcje organizmu.
Takie spożywanie bobu jest zatem najzdrowsze i pozwala na najpełniejsze korzystanie z leczniczych właściwości tej odżywczej rośliny, jak:
- wspieranie pracy układu krążenia - reguluje poziom cholesterolu we krwi, obniża ciśnienie tętnicze, jako bogate źródło białka może zastąpić mięso, np. u osób z problemami miażdżycowymi;
- wspomaganie walki z niedokrwistością - jest bogatym źródłem kwasu foliowego niezbędnego do produkcji czerwonych krwinek;
- wspieranie pracy układu pokarmowego - zawiera duże ilości błonnika odpowiedzialnego za prawidłowość procesów trawiennych.
Surowy bób to najlepsza jego postać nie tylko dla sercowców, ale i diabetyków, bowiem indeks glikemiczny bobu po ugotowaniu wzrasta aż dwukrotnie!
Reklama
Jak gotować mrożony bób?
Wiadomo już, ile gotować młody bób, by zachował jak najwięcej swoich odżywczych wartości. A jak ugotować bób mrożony? Czy trzeba rozmrażać go przed gotowaniem?
Ziaren nie powinno się rozmrażać, by zapobiec ich rozmięknięciu. Zamrożony bób wrzuca się bezpośrednio na wrzątek i gotuje kilkanaście minut.
Dłuższe gotowanie może pozbawić ziarna zwartej konsystencji i zamienić je w jednolitą maź. Zarówno świeży bób, jak i mrożony, można gotować na parze.
Jak gotować mrożony bób tym sposobem? Zasada jest identyczna, jak w przypadku świeżych ziaren i również nie wymaga uprzedniego ich rozmrażania.
Mrożony bób jest dostępny w sprzedaży przez cały rok, co pozwala cieszyć się jego smakiem i właściwościami nie tylko sezonowo.
Jak go przechowywać? Mrożone ziarna należy trzymać w temperaturze poniżej -15 st. C. Wówczas da się go przechować przez długi czas, dzięki czemu można przyrządzać go również zimą.
Reklama
Jak gotować bób, żeby nie wzdymał?
Bób, szczególnie ten niezbyt młody i dość twardy, u wielu osób powoduje dyskomfort zwany wzdęciami. Polegają one na nadmiernym gromadzeniu się gazów w jelitach i nieprzyjemnym uczuciu rozpychania całej jamy brzusznej.
Jak gotować bób, aby nie powodował wzdęć? Za ich powstawanie odpowiedzialne są przede wszystkim zawarte w ziarnach oligosacharydy, które nie ulegają trawieniu i rozkładowi w jelitach.
Aby uniknąć dolegliwości, do ugotowanego bobu warto dodać przyprawy lub zioła, które rozbijają w jelitach pęcherzyki powietrza, ułatwiając ich wydalanie. Są to przede wszystkim:
- koperek - bób gotowany z koperkiem nie tylko pomaga uniknąć wzdęć, ale też dodaje ziarnom smaku,
- kminek - można gotować bób z kminkiem lub dodać kminku do gotowej potrawy,
- pietruszka - korzeń pietruszki zmniejsza napięcie mięśni gładkich jelit, powodując ich rozluźnienie,
- cząber - pomaga przy wzdęciach i niestrawności,
- majeranek - również działa rozkurczowo i wiatropędnie,
- liść laurowy - liście należy dodać do wrzącej wody z bobem, by zniwelowały one wzdęcia i kłopoty z trawieniem.
Na powstawanie wzdęć lub ich brak nie wpływa znacząco czas gotowania. Warto w dodatku pamiętać, że rozgotowany bób pozbawiony jest większości swoich wartości odżywczych.
Reklama
Gotowanie bobu a jego nieprzyjemny zapach
Dla wielu osób barierą w jedzeniu bobu jest jego nieprzyjemny zapach. Co zrobić, by się go pozbyć lub sprawić, by był przyjemniejszy? Jak gotować bób, żeby nie śmierdział?
Aby przynajmniej częściowo „zagłuszyć” woń bobu, podczas gotowania można dodać do niego aromatycznych przypraw lub ziół. Sprawdzą się w tym niektóre z wymienionych jako zioła na wzdęcia (koper, kminek czy cząber).
Ich charakterystyczny, dość mocny zapach przyćmiewa zapach samych ziaren, co niektórym ułatwia ich jedzenie. Można także wpłynąć za zapach bobu po ugotowaniu.
Wiele osób w tym celu podsmaża go, dodając warzywa cebulowe, takie jak:
- cebula,
- szczypiorek,
- czosnek,
- por.
Bardzo skutecznie pozbawiają one bób jego charakterystycznej woni, a w dodatku bób smażony jest kolejną atrakcyjną odsłoną tego warzywa. Po podsmażeniu może mieć chrupiącą skórkę i nabrać też nowych walorów smakowych.
Reklama
Ile gotować bób? Od czego to zależy?
To, jak długo należy gotować bób, zależy od kilku czynników:
- „wieku” ziaren,
- ich postaci (czy są świeże czy mrożone),
- sposobu gotowania.
Ile gotować młody bób, a ile, kiedy jest starszy i twardy? Młodziutkim ziarenkom niekiedy wystarczy kilka minut, by były gotowe do jedzenia. Z kolei duże i twarde ziarna czasem trzeba gotować ponad pół godziny, by odpowiednio zmiękły.
Trudno dokładnie, co do minuty określić czas gotowania bobu, dlatego najlepiej obserwować ziarna lub co kilka minut ich próbować. Zwykle, kiedy są już dobre do jedzenia, skóra w widoczny sposób mięknie i staje się pomarszczona, a niekiedy też ziarenka zaczynają spod nie prześwitywać.
Ile gotować bób kupiony w postaci zamrożonej? Zwykle na opakowaniu ma on opisany optymalny sposób i czas gotowania. Warto trzymać się tych wytycznych, ponieważ bób mrożony łatwo rozgotować, a wówczas staje się on nieapetyczny lub wręcz nie nadaje się do jedzenia.
To, jak długo gotuje się bób - czy to świeży czy mrożony - zależy również od sposobu gotowania oraz miękkości ziaren, jaką chce się osiągnąć (czy ma on być bardzo miękki czy np. jedynie blanszowany).
Inny jest nieco czas gotowania w wodzie, inny na parze, a jeszcze inny, gdy użyje się szybkowaru. Ile gotować bób w szybkowarze? Zależy to od wielkości i świeżości ziaren. Tym młodym i niedużym wystarcza czasem niecała minuta i już są gotowe do jedzenia.
Czy to w wodzie, czy na parze, należy pamiętać, że im krócej gotowany bób, tym jest on zdrowszy i zawiera więcej pożytecznych dla organizmu makro- i mikroelementów.
Bób na ciepło - inne metody przygotowania i podgrzewania
Okazuje się, że bób z wody lub na parze to nie jedyna metoda przyrządzania go na ciepło. Jak inaczej można go podgrzać i przygotować? Ciekawe alternatywy to:
- Bób smażony - ziarna wymagają uprzedniego podgotowania w wodzie lub na parze, a później mogą zostać podsmażone w rondelku lub na patelni z dodatkiem cebulki, czosnku czy natki pietruszki. Dodatkowe składniki mogą być rozmaite, w zależności od upodobań. Bób z patelni, z chrupiącą skórką i miękkim środkiem, w towarzystwie różnych przypraw, ziół lub innych warzyw może być atrakcyjną, ale i zdrową przekąską.
- Bób prażony - można przygotować go samemu, prażąc ziarna na rozgrzanej, suchej patelni lub kupić gotowy. W niektórych sklepach spotkać można przekąskę z bobu przypominającą słone orzeszki. Prażony, solony bób posiada wiele odżywczych wartości, jednak jest wysoce kaloryczny.
- Bób z piekarnika - w naczyniu żaroodpornym lub na blasze można piec zarówno ziarna surowe, jak i uprzednio podgotowane oraz dodać do nich aromatyczne przyprawy i zioła. Przed pieczeniem warto wymieszać je z odrobiną oleju lub oliwy z oliwek, by nie były zbyt suche.
- Bób z mikrofalówki - dość popularną metodą przyrządzania bobu jest także jego gotowanie w mikrofalówce. Ziarna zalewa się wrzątkiem i pod przykryciem wstawia na kilkanaście minut do mikrofali na wysoką moc. Czy bób z mikrofali jest zdrowy? Stanowisko WHO jest takie, że gotowanie w niej nie jest ryzykowne, jeśli ma charakter okazjonalny. Zachodzące podczas podgrzewania procesy mogą zmieniać skład potraw, wpływając na pojedyncze, zawarte w nich substancje, niekiedy jednak prowadzą do mniejszej utraty wartości odżywczych niż podczas tradycyjnego gotowania. Wniosek jest taki, że najzdrowiej jest stosować różne metody obróbki termicznej naprzemiennie.
Z czym jeść bób? Do czego do dodawać?
Wielu ludzi uwielbia jeść sam bób jako zdrową przekąskę, która zastąpi tuczące chipsy czy paluszki. Jest to zdecydowanie lepszy wybór, choć należy pamiętać, że ziarna bobu są również dość kaloryczne.
Bób dobrze jednak komponuje się z wieloma innymi produktami, w których towarzystwie może tworzyć atrakcyjne potrawy. Z czym podawać bób? Oto kilka propozycji:
- z ryżem - mogą stanowić samodzielną potrawę (doprawione aromatycznymi ziołami) lub być składnikami bardziej złożonego dania, np. risotto;
- z makaronem - ziarna bobu można dodać do makaronu w całości lub zblendować je na papkę/sos do polania. Bób i makaron mogą być też składnikami pysznej sałatki - połączenie takie bywa jednak wysokokaloryczne, więc powinny unikać go osoby borykające się z nadwagą lub otyłością;
- z masłem i pietruszką - Jak ugotować bób z masłem? Wystarczy ugotować ziarna tradycyjnie i na gorące wyłożyć łyżkę masła, a następnie posypać posiekaną natką pietruszki;
- z czosnkiem i koperkiem - połączenie takie jest nie tylko smaczne, ale i bardzo zdrowe - czosnek to tzw. naturalny antybiotyk i o jego prozdrowotnych właściwościach nie trzeba chyba nikogo przekonywać, koperek natomiast działa wiatropędnie i tym samym pomaga uniknąć wzdęć;
- z kurkami lub z pieczarkami - bób i kurki to przysmaki sezonowe, które często pojawiają się na straganach w tym samym czasie… na szczęście, bo bób i smażone grzyby to świetne połączenie smakowe; bywa jednak dość ciężkostrawne, dlatego nie zaleca się go osobom ze skłonnościami do niestrawności, zgagi czy wzdęć;
- z tofu - to jedno z mniej oczywistych połączeń, cenione jednak szczególnie przez wegetarian i wegan;
- z mięsem - w niewegetariańskiej odsłonie bób smakuje dobrze w towarzystwie różnego rodzaju mięs; warto spróbować bobu z kurczakiem, z boczkiem, z kiełbasą (również wieprzowo-wołową hiszpańską kiełbasą chorizo), z szynką parmeńską, czy po prostu ze skwarkami;
- ze śmietaną - bób z dodatkiem kwaśnej śmietany podsmaża się na patelni, można przyrządzić go w ten sposób również z cebulką lub z czosnkiem i oliwą;
- z jajkiem - najczęściej spotykaną wersją tego połączenia jest ugotowany bób z dodatkiem jajka sadzonego, jednak ziarna bobu i jajko na twardo mogą też stanowić składniki sałatki;
- z innymi warzywami - np. bób z cukinią lub ze szpinakiem mogą stanowić dodatek do potraw makaronowych, kaszotto lub różnego rodzaju jarzynowych zapiekanek;
- z młodymi ziemniakami - sezon na bób i młode ziemniaki zwykle zbiega się w czasie, dlatego z obu tych warzyw można przygotować pyszne danie, najpierw je obgotowując, a następnie podsmażając na patelni,
- z miętą - liście mięty (same lub z innymi przyprawami) można dodać do gotującego się bobu celem nadania mu oryginalnego smaku; obydwa składniki niekiedy dodaje się też do różnego rodzaju sałatek;
- z tuńczykiem - również jako składniki sałatki lub innych potraw, np. francuskiego clafoutis w wersji wytrawnej.
Ciekawą i zdrową postacią bobu jest także bób kiszony. Do czego można go jeść? Podobnie jak kiszone ogórki, stanowi on atrakcyjny dodatek do wielu potraw - kanapek, mięs i innych.
Wszelkie kiszonki zawierają dużo witamin, wspierają pracę układu odpornościowego, a także dobrze wpływają na procesy trawienne.
Kiszony bób dodatkowo jest bogatym źródłem białka i kwasu foliowego.
Przepisy z bobem. W jakich warto go wykorzystać?
Wiadomo już, że sam gotowany bób to nie jedyny sposób jedzenia tego zdrowego i odżywczego warzywa.
Istnieje mnóstwo przepisów na bób i dania z bobem, w których jest on tylko jednym z wielu składników lub zostaje przyprawiony różnymi aromatycznymi przyprawami i ziołami, wpływającymi na jego zapach i smak.
Najczęściej bób - jako potrawa na ciepło - jedzony jest na obiad, ale świetnie sprawdzi się też na śniadanie, ponieważ zawiera dużo substancji odżywczych i jako taki zaspokaja wiele potrzeb organizmu na długie godziny.
Bób można także jeść na kolację, jednak należy pamiętać o jego wzdymających właściwościach, które szczególnie nocą (gdy procesy metaboliczne są spowolnione) dają się we znaki.
Kolacja taka powinna być więc niezbyt obfita i zjedzona wystarczająco wcześnie, by zdążyła zostać choć częściowo strawiona przed położeniem się spać.
Jedzenie bobu zalecane jest dla wegan, ponieważ jego ziarna są bogatym źródłem białka i skutecznie uzupełniają jego poziom u osób, które nie spożywają białka zwierzęcego.
Jak przyrządzić bób po wegańsku? Wiele przepisów na potrawy z bobem pochodzi z krajów Bliskiego Wschodu, gdzie warzywo jest istotnym elementem kuchni tradycyjnej.
I tak bezmięsny jest np. bób po libańsku czy bób po syryjsku. Ten ostatni przygotowuje się łatwo, w kilku krokach:
- 300 g bobu ugotować do miękkości, przelać zimną wodą i obrać z łupin;
- Przygotować sos z 4 łyżek pasty tahini, 2 ząbków czosnku startego na drobno, 1 łyżeczki mielonego kminu rzymskiego, 1 łyżki soku z cytryny i 3 łyżek oliwy z oliwek;
- 1 dojrzałego pomidora i 1 cebulę pokroić w kostkę;
- Bób wymieszać z cebulą, polać sosem i posypać pokrojonym pomidorem.
Wiele przepisów na sałatki i inne dania wegańskie lub wegetariańskie z dodatkiem bobu można znaleźć w Internecie, również na popularnych blogach znanych kucharzy.
Porad, co można zrobić z bobu - świeżego oraz mrożonego - jest bez liku, zarówno jeśli chodzi o dania tradycyjne, jak i mniej oczywiste smakowe połączenia, takie jak sałatka z bobem i truskawkami czy bób zapiekany z serem.
Jak podawać bób w wersji mięsnej? Tu propozycji również jest mnóstwo. Za przykład niech posłuży przepis na risotto z bobem i kurczakiem:
- Bób (750 g) ugotować al dente, wystudzić i obrać ze skórek;
- Podwójny filet z kurczaka pokroić w kostkę, doprawić solą i ziołami i usmażyć;
- Na osobnej patelni rozpuścić łyżkę masła, wrzucić 3 ząbki startego czosnku, posiekaną małą cebulę i zeszklić;
- Do cebuli i czosnku dodać szklankę ryżu do risotto (np. arborio), a po dwóch minutach wlać pół szklanki białego wytrawnego wina;
- Kiedy ryż wchłonie wino, dolewać partiami bulion warzywny (500 ml), czekając aż również wchłonie się w ziarna ryżu. Na koniec dodać 100 g masła;
- Przed ostatnią porcją bulionu dodać do ryżu kurczaka i bób, a po niej - ser grana padano (ilość wedle uznania);
- Gotowe risotto można doprawić tymiankiem lub innymi ziołami.
Czy istnieją dietetyczne dania z bobem? Jest wiele przepisów na bób fit, po które sięgać mogą osoby pozostające na diecie odchudzającej, mimo że same ziarna są dość kaloryczne.
Warto jednak pamiętać, że mają one też wiele właściwości odżywczych i dostarczają organizmowi potrzebnych witamin i minerałów, więc przy różnego rodzaju dietach ich spożywanie może być wręcz wskazane, by wyrównać poziom dobroczynnych składników.
Po bób często sięgają osoby stosujące dietę ketogeniczną polegającą na zmniejszeniu ilości spożywanych węglowodanów na rzecz tłuszczów.
Ponieważ węglowodany są dla człowieka głównym źródłem energii, ich unikanie wymaga czerpania jej z innych źródeł, a bób może do nich należeć ze względu na swoje liczne zdrowotne właściwości.
