Odleżyny - stopnie, leczenie. Jak leczyć domowymi sposobami?

Odleżyny są przechodzącymi w owrzodzenie ogniskami martwicy, łatwo ulegającymi wtórnemu zakażeniu, obejmującymi skórę, mięśnie a nawet kości. Zazwyczaj powstają u osób obłożnie chorych, niekiedy nieprzytomnych, trwale unieruchomionych w jednej pozycji w łóżku, najczęściej w okolicach kości krzyżowej, a także na pośladkach, piętach, kostkach, łopatkach, łokciach, potylicy - wszędzie tam, gdzie leżące ciało styka się z podłożem. Przyczyną powstawania odleżyn jest jednoczesne działanie trzech czynników: 

• ciśnienie proste - długotrwały, jednostajny ucisk na tkanki miękkie ciała, wywoływany przez kości oraz podłoże (najczęściej łóżko), ograniczający przepływ krwi i tym samym powodujący niedokrwienie, niedotlenienie i niedożywienie tkanek; 
• boczne siły ścinające – działają, gdy pacjent zsuwa się z łóżka, jednak jego skóra nieruchomo przylega do podłoża. Sytuacja tego typu ma miejsce, gdy osoba chora leży na wznak z głową uniesioną pod kątem minimum 30 stopni; 
• tarcie - siła powodująca opór na linii ciało-ubranie, w sposób mechaniczny uszkadzająca skórę. 

Jak powstają odleżyny 

Proces powstawania odleżyn jest złożony. W pierwszej kolejności pojawia się obrzęk i rumień. Następnie skóra sinieje i łuszczy się. Powstaje zalążek rany odleżynowej, z której zaczyna się sączyć surowica. Kolejny etap to postępujące owrzodzenie skóry, a następnie głębszych struktur – aż do kości włącznie.

Ostatnim stadium jest zakażenie szpiku, które jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia. Dlatego właśnie zapobieganie odleżynom oraz ich leczenie należą do priorytetowych zadań osób opiekujących się pacjentami przykutymi do łóżka, zarówno w warunkach szpitalnych, jak też domowych. 

Reklama

Odleżyny - stopnie

Leczenie odleżyn zależy od stopnia ich zaawansowania. Stopień zaawansowania odleżyn podzielono według 5-stopniowej skali Torrance’a. Jak wygladają odleżyny? Klasyfikacja odleżyn i leczenie zmian przedstawia się następująco:

• odleżyna 1 stopnia : Rumień, który nie blednie, jest ciepły i bolesny w dotyku. sti

W stadium I, gdzie skóra nie jest uszkodzona, miejsca zmienione chorobowo należy smarować preparatami nawilżającymi i przeciwzapalnymi. Można zakładać opatrunki okluzyjne. Należy pamiętać o bezwzględnym utrzymywaniu zaczerwienionego miejsca w czystości. Co kilka godzin należy sprawdzać czy zmiany się powiększają.

• odleżyna 2 stopnia: Sączące się zmiany skórne takie jak nadżerki, pęcherze, zmienna temperatura skóry, miejscowy obrzęk. Doszło do zaburzenia mikrokrążenia.

W stadium II należy przemywać zmiany skórne roztworem soli fizjologicznej i wody utlenionej, a następnie przykładać maści z antybiotykami. Można stosować opatrunki okluzyjne. Dobrze jest oklepywać lub masować zdrową skórę wokół odleżyny, aby poprawić ukrwienie.

• odleżyna 3 stopnia: Sączące się wrzody obejmujące tkanki podskórne, widoczne uszkodzenia mechaniczne skóry, rany odleżynowe oddzielone od zdrowej tkanki obrzękiem i wyraźnym rumieniem.

W stadium III, gdzie zmiany odleżynowe objęły głębsze tkanki, pielęgnację rany należy zaczynać od przemywania chorego miejsca roztworem soli fizjologicznej i wody utlenionej. Następnie delikatnie usunąć martwe tkanki i wydzielinę jałowym, suchym gazikiem. Na zdrową skórę wokół odleżyny dobrze jest założyć folię ochronną. Jeśli pojawia się dużo wydzieliny, zaleca się stosowanie opatrunków absorpcyjnych, które trzeba zmieniać raz dziennie. Wskazane jest też wykonanie posiewu bakteriologicznego wydzieliny.

• odleżyna 4 stopnia: Owrzodzenie powiększa się, sięgając do mięśni lub kości. Na dnie rany widoczne czarne martwicze zmiany.
• odleżyna 5 stopnia: Martwica zajmuje powięź i mięśnie, ale może obejmować też stawy i kości; powstałe ubytki mogą łączyć się ze sobą; w ranie znajdują się czarnobrązowe masy rozpadających się tkanek.

W stadium IV i V, kiedy doszło już do odsłonięcia mięśni czy kości, pielęgnacja nie różni się właściwie od tej, której wymaga stadium III. Najczęściej wówczas niezbędna jest jednak interwencja chirurgiczna w celu przeszczepienia zdrowych płatów skórno-mięśniowych. Niekiedy alternatywnym działaniem może być oczyszczenie za pomocą preparatów enzymatycznych (takich np. jak streptokinaza) stosowanych w maści lub żelu lub przez nasączanie nimi np. opatrunków alginianowych. Skuteczny może być także opatrunek hydrokoloidowy, który dzięki wysokiemu uwodnieniu powoduje nasączenie i łatwiejsze oddzielenie strupa martwiczego.

Reklama

Leczenie odleżyn

Leczenie odleżyn to przede wszystkim profilaktyka przeciwodleżynowa, czyli wszelkiego rodzaju metody, dzięki którym można zapobiegać powstawaniu odleżyn. W przypadku odleżyn I i II stopnia leczenie można prowadzić samodzielnie, po wcześniejszej konsultacji z lekarzem lub pielęgniarką.

Polega ono na stosowaniu specjalistycznych opatrunków wykonanych z hydrożeli, hydrokoloidów, błon, gąbek, alginianów, z dodatkiem węgla lub srebra aktywnego. Na tym etapie zmian odleżynowych ważne jest także uzupełnianie niedoborów żywieniowych, w tym białka, soli mineralnych, witamin, żelaza i cynku. Gdy pojawią się zmiany III, IV lub V stopnia, wtedy leczeniem zajmuje się personel medyczny.

Niezbędne jest chirurgiczne oczyszczenie rany, nałożenie oraz zmiana specjalistycznych opatrunków.

W leczeniu odleżyn stosuje się różne preparaty na odleżyny, do których należą:

• maść na odleżyny,
• plastry na odleżyny,
• krem na odleżyny,
• pianka na odleżyny,
• opatrunki na odleżyny (najczęściej stosowane są opatrunki hydrokoloidowe).

Reklama

Jak leczyć odleżyny na pośladkach I i II stopnia? 

Jak leczyć odleżyny na pośladkach, w okolicach kości ogonowej i w innych miejscach podwyższonego ryzyka, na wstępnym etapie, zanim rana zacznie sączyć, a zmiany martwicze obejmą mięśni, ścięgna, powięzi i kości?

Do leczenia odleżyn I i II stopnia doskonale nadają się preparaty zawierające w swoim składzie alantoinę. Jest organicznym związkiem chemicznym należącym do grupy ureidów, będącym pochodną mocznika. Powstaje z kwasu moczowego, syntezowana jest przez organizmy roślinne (fasola, soja, żywokost lekarski). Substancja ta znajduje zastosowanie w leczeniu płytkich owrzodzeń i ubytków skóry oraz błon śluzowych.

Zapobiega złuszczaniu się skóry. Ma działanie keratolityczne polegające na usuwaniu martwych, zrogowaciałych komórek naskórka. Dodatkowo – stymuluje podziały komórkowe oraz regeneruje uszkodzone tkanki, przyspieszając gojenie się ran. Maść z alantoiną jest środkiem sprawdzonym, stosowanym od lat i wykazując ym dużą skuteczność w leczeniu odleżyn. Należy jednak pamiętać, że stosowana może być wyłącznie w przypadku odleżyn I i II stopnia. Nie wolno jej używać na rany sączące, charakterystyczne dla stadiów bardziej zaawansowanych. 

W profilaktyce przeciwodleżynowej, czy leczeniu zmian odleżynowych stosuje się również:

• materac na odleżyny (specjalny materac zmiennociśnieniowy, czy materac gąbkowy),
• poduszki na odleżyny,
• wałki przeciwodleżynowe.

Reklama

Profilaktyka przeciwodleżynowa

Leczenie odleżyn jest trudne i długotrwałe, dlatego najlepiej nie dopuszczać do ich powstawania. Istnieją domowe sposoby na odleżyny, które wykorzystywane są w leczeniu odleżyn, jak i w profilaktyce przeciwodleżynowej. Aby skutecznie zapobiegać powstawaniu odleżyn, należy:

• zmieniać pozycję chorego co 2-3 godziny, starając się przy tym nie naruszyć odleżynowych ran;
• delikatnie masować i poklepywać ciało chorego, co poprawia krążenie i ukrwienie skóry;
• unikać pozostawiania na pościeli okruszków;
• unikać długotrwałego kontaktu skóry z mokrą bielizną;
• po higienie chorego dokładnie ale delikatnie osuszać skórę;
• natłuszczać i nawilżać skórę chorego balsamem lub oliwką;
• używać pościeli i bielizny wykonanych z miękkiej tkaniny, bez szwów, zakładek i guzików;
• zmieniać pościel i bieliznę, aby zawsze były czyste i suche;
• dbać o komfortowe powietrze w pomieszczeniu, aby nie było ani za gorąco, ani za zimno;
• 1-2 razy dziennie przemywać spirytusem kamforowym plecy i krzyż;
• kilka razy dziennie odwracać chorego, delikatnie przecierać skórę czystym ręcznikiem frotte;
• używać materaca wibroakustycznego lub poduszek antyodleżynowych;
• używać pod kończyny wykonanych z futerka lub gąbki klinów i podpórek.

Reklama

Domowe sposoby na odleżyny - dieta

Ważnym elementem w leczeniu odleżyn jest odpowiednia dieta. Powinna być lekkostrawna, ale też bogata w białka i witaminy. Należy przede wszystkim dostarczyć organizmowi składniki ułatwiające gojenie się ran. Najbardziej potrzebne będzie w tym przypadku białko, które chory powinien przyjmować w zwiększonej ilości o ok. 2 g na kilogram masy ciała. Najlepszym źródłem białka są chude mięsa, ryby i białka.

Ważne są też witaminy A, C i E oraz cynk i krzem, które wzmagają regenerację tkanek. Istotnym składnikiem diety jest też błonnik, który przyspiesza usuwanie toksyn z organizmu i reguluje pracę jelit. Ponieważ osoby leżące często mają problemy z zaparciami, błonnik ułatwia wypróżnianie się. Najlepszym źródłem błonnika są warzywa liściaste, owoce, otręby pszenne i zboża. Należy unikać ostrych przypraw, dań tłuszczach, szczególnie tych bogatych w tłuszcz zwierzęcy.

Posiłki powinny być mniejsze, ale spożywane 4-5 razy dziennie. Ponieważ leczenie odleżyn jest bolesne, długotrwałe i kosztowne, należy zrobić wszystko, aby do nich nie dopuścić. Nieleczone odleżyny mogą doprowadzić do zakażenia kości i sepsy.

Czytaj też: