Próchnica jest bakteryjną chorobą tkanek twardych zęba. W Polsce i w wielu innych krajach – chorobą powszechną. Wyniki rządowego „Monitoringu stanu zdrowia jamy ustnej” wskazują, że w populacji 40 latków na próchnicę zębów cierpi ponad 99 procent osób.
Powszechnym problemem jest również próchnica u dzieci, gdyż ma ją też 84 procent pociech, w tym 77 procent 5-latków, 89 procent 7-latków i 85 procent 12-latków. Dane te od lat utrzymują się na bardzo wysokim poziomie, wykazując niewielką wrażliwość na postęp w stomatologii oraz rosnącą świadomość zdrowotną.
Rozwój próchnicy zębów - jak powstaje próchnica?
Rozwój próchnicy warunkowany jest przez współwystępowanie 4 elementów. Należą do nich:
- węglowodany - dostarczane do jamy ustnej wraz z jedzeniem i odkładające się jako jeden ze składników tzw. płytki nazębnej,
- bakterie - które kolonizując płytkę nazębną metabolizują węglowodany,
- podatność zębów - wrażliwość szkliwa zębów na tak zwane odwapnianie,
- upływ czasu - w którym zachodzą powyższe procesy.
Proces, który prowadzi do rozwoju próchnicy, rozpoczyna się tuż po ostatnim myciu zębów. W bardzo krótkim czasie na powierzchni zębów powstaje tzw. błonka nabyta, którą zasiedlają bakterie.
Najpierw te niegroźne, później groźniejsze, próchnicotwórcze, w tym przede wszystkim Lactobacillus i Streptococcus mutans. Drobnoustroje te metabolizują osadzające się na zębach węglowodany pochodzące z pożywienia, przetwarzając je do postaci kwasu mlekowego.
Ten zaś rozpoczyna żmudny proces demineralizacji tkanek twardych zęba, czyli rozpuszczania i wypłukiwania jonów wapnia. Początkowo zmiana próchnicza widoczna jest w postaci kredowej plamy, która z czasem ciemnieje i zamienia się w ubytek.
Jeśli nie zostanie na tym etapie wdrożone leczenie, próchnica może doprowadzić do zakażenia tkanek miękkich, skutkującego zapaleniem miazgi. Dalsze ignorowanie problemu skutkować będzie utratą zęba i „rozlewaniem” się stanu zapalnego po całym organizmie.
Reklama
Leczenie próchnicy - sposoby usuwania próchnicy
Próchnica leczona jest zróżnicowanymi metodami w zależności od stopnia zaawansowania. Jeśli zmiany nie są zbyt głębokie, leczenie polega na usunięciu zniszczonej tkanki twardej – zabieg ten potocznie nazywamy borowaniem. Po oczyszczeniu zęba, stomatolog wypełnia ubytek za pomocą specjalnych materiałów, takich jak kompozyty, czy szkło-jonomery.
Bardziej skomplikowane i uciążliwe dla pacjenta jest leczenie w sytuacji, gdy głęboki ubytek próchniczy doprowadził do zapalenia miazgi. Wówczas niezbędne jest tzw. leczenie kanałowe. Polega ono na usunięciu chorej miazgi z kanałów zębowych (w bardzo silnym znieczuleniu, lub po dewitalizacji, czyli zatruciu), a następnie szczelnym ich wypełnieniu tzw. gutaperką.
Po zakończeniu tego procesu, zewnętrzny ubytek jest wypełniany tak jak w leczeniu standardowym.
W bardzo zaawansowanych stanach uratowanie zęba może się okazać niemożliwe – w takich przypadkach jedyną i ostateczną formą leczenia jest ekstrakcja.
Czasami istnieje możliwość protetycznego odbudowania nawet bardzo zniszczonych zębów (np. koronami osadzonymi na wkładach koronowo-korzeniowych itp.).
Należy pamiętać, że raz rozpoczęty proces próchniczy nigdy się samoistnie nie cofa i nie przestaje postępować. Jedyną metodą jego powstrzymania jest leczenie, ewentualne zaś zaniechania w tym względzie mogą prowadzić nie tylko do utraty uzębienia, ale i innych poważnych chorób (lista poniżej).
Dlatego najlepiej do rozwoju próchnicy w ogóle jest nie dopuścić (aczkolwiek nie jest to proste, nawet jeśli zastosujemy się do całej listy zaleceń).
Reklama
Domowe sposoby na próchnicę
Nie istnieją żadne metody domowego leczenia próchnicy. Można jedynie uśmierzać ból i to tylko na krótki okres. Domowy sposoby bywają jednak przydatne, by przetrwać do wizyty u lekarza stomatologa:
- Szałwia - ma działanie przeciwzapalne i ściągające. Należy zrobić napar (4 torebki szałwii zalać szklanką wrzątku i poczekać aż do ostygnięcia). Ciepłym naparem płukać jamę ustną.
- Olejek goździkowy - działanie rozgrzewające, przeciwbólowe, bakteriobójcze. Na łyżkę stołową nalać olej roślinny (do smażenia), dodać kilka kropel olejku goździkowego i smarować bolące miejsca.
- Płyny do płukania jamy ustnej z chlorheksydyną - mają działanie bakteriobójcze. Należy pamiętać, że regularne stosowanie tych płynów dłużej niż 3 tygodnie może prowadzić do przebarwień zębów, wypełnień i powstania tzw. języka włochatego.
- Dentosept - płyn o działaniu bakteriobójczym, przeciwzapalnym, ściągającym i znieczulającym. Produkowany na bazie kory dębu, rumianku, szałwii, tymianku, arniki i mięty. Należy płukać kilka razy dziennie 15% roztworem wodnym preparatu (czyli około 1 łyżkę deserową preparatu rozcieńczyć w 1/4 szklanki ciepłej wody).
- Jodyna - do bolącego ubytku można zaaplikować kuleczkę z waty nasączoną jodyną.
- Baby Oraje Gel - żel stosowany w stanach zapalnych dziąseł, bolesnym ząbkowaniu u dzieci powyżej 4. miesiąca życia. Działa przeciwbólowe, miejscowo znieczulająco. Smarować dziąsło wokół bolącego zęba.
Reklama
Rola odpowiedniej diety w leczeniu próchnicy
Dieta może zarówno sprzyjać jak i zapobiegać próchnicy. Warto zauważyć, ze nie tylko samo dostarczanie cukrów ma wpływ na nasilenie procesu próchnicowego, liczy się również częstotliwość z jaką spożywamy cukry.
Dlatego też ze stomatologicznego punktu widzenia korzystniejsze jest spożywanie nawet większych ilości węglowodanów, ale rzadziej (np. tzw „słodkie soboty”- skandynawski zwyczaj dawania dzieciom słodyczy tylko w sobotę).
Istnieją również tzw. pokarmy oczyszczające, które w sposób naturalny usuwają miękkie naloty z zębów. Do tych produktów należą:
- jabłka,
- pomarańcze,
- marchew,
- seler,
- rzodkiewka,
- orzechy,
- chleb razowy,
- guma do żucia.
Reklama
Fluor w leczeniu próchnicy - jakie ma właściwości?
Dlaczego fluor święci takie tryumfy w stomatologii? Wynika to z jego uniwersalnych właściwości. Z jednej bowiem strony ma on naturalną zdolność wypierania wapnia z hydroksyapatytów szkliwa, utwardzając jego strukturę.
Poza tym nie tylko sprzyja remineralizacji szkliwa, ale też posiada zdolność blokowania enzymów bakteryjnych, spowalniając ich metabolizm oraz nie pozwalając na transport glukozy do wnętrza ich komórki (czyli niejako „głodząc” je).
Fluor można podawać endogennie w wodzie, soli kuchennej, mleku, kroplach i tabletkach, ale są to obecnie rzadko stosowane metody.
Najczęściej stosuje się go w postaci do użytku zewnętrznego:
- Pędzlowanie, wcieranie (lakiery, żele) - przed procedurą pędzlowania należy dokładnie oczyścić zęby np. pastą polerską i szczoteczką na mikrosilniku.
- Okłady - stosowane zwykle profesjonalnie w gabinetach stomatologicznych na specjalnych łyżkach. Fluor aplikuje się w postaci pianek i żelów.
- Jonoforeza fluorkowa - w tej metodzie wykorzystuje się zwiększone odkładanie fluoru w tkankach zęba pod wpływem prądu o niewielkim natężeniu.
- Pasty do zębów.
- Płukanki.
- Lakowanie zębów jest stosowane u dzieci 6-8 letnich i polega na wypełnieniu bruzd zębów trzonowych i przedtrzonowych, w celu ich ochrony przed procesem próchnicowym.
Reklama
Jak zapobiec próchnicy? Profilaktyka
Na profilaktykę próchnicy składa się szereg działań, które najlepiej jest wdrażać jednocześnie i systematycznie. Należą do nich:
- codzienna higiena jamy ustnej, przez co rozumiemy dokładne szczotkowanie zębów po każdym posiłku (najlepiej znacznie skuteczniejszą od zwykłej, szczoteczką elektryczną lub soniczną) oraz używanie nici dentystycznych do czyszczenia przestrzeni między zębami. Zabiegi te spowolnią proces odkładania się płytki nazębnej,
- odpowiednia dieta - unikanie słodyczy i innych produktów bogatych w węglowodany,
- lakowanie zębów - zabieg polegający na uszczelnianiu wąskich bruzd znajdujących się na powierzchni zębów trzonowych i przedtrzonowych, stanowiących przyczółki dla ognisk próchnicy. Zazwyczaj lakowanie wykonuje się u dzieci w wieku 6-8 lat, po wyrżnięciu się pierwszych stałych trzonowców,
- czyszczenie płytki nazębnej w czasie zabiegu tzw. piaskowania - osad jest usuwany za pomocą wytwarzanego pod ciśnieniem aerozolu wodno-powietrznego, zawierającego drobiny piasku dentystycznego. Piaskowanie należy powtarzać 1 raz na 6 miesięcy,
- skaling, czyli czyszczenie kamienia nazębnego, czyli zmineralizowanej płytki przytwierdzonej na stałe do szkliwa. Jest to drobny zabieg chirurgiczny, wykonywany za pomocą skalera ultradźwiękowego, czasem też ręcznego, mechanicznego lub laserowego, nad i pod linią dziąseł. Skaling również powinno się wykonywać 2 razy w roku,
- regularne wizyty u stomatologa, wczesne diagnozowanie.
Reklama
Jakie są konsekwencje próchnicy?
Uciążliwe leczenie, w tym kanałowe, a nawet konieczność ekstrakcji zęba nie wyczerpują spektrum przykrych konsekwencji, jakie niesie za sobą zlekceważona próchnica.
W skrajnych przypadkach choroba ta może okazać się nawet śmiertelna, jako iż nieleczona staje się źródłem zakażeń w obrębie całego organizmu, włączając w to najważniejsze i najbardziej czułe narządy, jak serce, nerki, wątroba a nawet mózg.
Wśród potencjalnych konsekwencji próchnicy wymienia się między innymi takie choroby, jak:
- zapalenie mięśnia sercowego,
- infekcyjne zapalenie wsierdzia,
- sepsa,
- zapalanie opon mózgowo-rdzeniowych,
- zapalenie nerwu wzrokowego,
- reumatoidalne zapalenie stawów,
- miażdżyca,
- cukrzyca,
- depresja.
Czytaj więcej:
