Jak przygotować dziecko na rodzeństwo?
Wiadomość o spodziewanym przyjściu na świat siostry lub brata przewraca uporządkowany świat dziecka do góry nogami. Wszystko to, co stanowiło pewnik, a więc uczucie wyjątkowości i swoista wyłączność na miłość, uwagę i poświęcenie ze strony rodziców, stają pod znakiem zapytania. To jedna z podstawowych prawd psychologii: nawet dorośli, w przeważającej większości, nie lubią i boją się zmian z otaczającym ich świecie, w szczególności, jeśli dotyczą one relacji międzyludzkich. Tym bardziej pełne obaw jest dziecko, którego tożsamość, osobowość, emocjonalność, miejsce w społecznej przestrzeni oraz system wartości nie są jeszcze ugruntowane. Stąd naturalne w takiej sytuacji pytania:
- kto będzie ważniejszy – ja, czy ono?
- czy rodzice nadal będą mnie kochać, czy będą mi poświęcać czas, czy będą się mną opiekować? Czy mnie nie zostawią?
- czy ono zabierze mój pokój, moje łóżko, moje zabawki?
Oczywiście poziom i charakter wyrażanych wątpliwości i lęków zależy od wieku malucha. Inaczej wygląda zazdrość dwulatka o młodsze rodzeństwo, inaczej znacznie starszego dziecka. Niemniej, niemal pewne jest, że uczucie zazdrości pojawi się. I tylko od rodziców zależy, czy i jak dziecko sobie z nim poradzi. Tylko oni są w stanie stworzyć takie ramy bezpieczeństwa, które całej rodzinie pozwolą oczekiwać narodzin nowego członka z radością i bez towarzyszącej temu niepewności. Jak przygotować dziecko na rodzeństwo? Zacząć należy od zrozumienia targających nim emocji.
Reklama
Zazdrość o młodsze rodzeństwo
Zazdrość o młodsze rodzeństwo jest uczuciem naturalnym. Nie należy mu się dziwić ani tym bardziej go wyśmiewać, bagatelizować, ignorować. Psychologia rozwojowa, dział nauki zajmujący się kształtowaniem ludzkiej osobowości i tożsamości, kładzie duży nacisk na jakość rodzinnych relacji w okresie wczesnodziecięcym, uwypuklając wyjątkową więź łączącą maluchy z rodzicami, a zwłaszcza z matką, która mniej więcej do końca trzeciego roku życia jest jedynym istotnym punktem odniesienia i obiektem uczuć dziecka.
Wydaje się, że zazdrość o młodsze rodzeństwo w najsilniejszy i najbardziej pierwotny sposób ujawnia się u dzieci właśnie w trzecim roku życia, których system emocjonalny jest już względnie dobrze rozwinięty, a które nie funkcjonują jeszcze w innych konfiguracjach międzyludzkich, takich jak grupa rówieśnicza w przedszkolu czy szkole. Dla dziecka w wieku 2-3 lat pojawienie się młodszej siostry lub brata oznacza więc gruntowną zmianę jedynego świata, jaki zna. Oprócz aspektu czysto emocjonalnego, ważny jest też utylitarny, czyli użytkowy. Pamiętać należy, że maluch w tym wieku wciąż jeszcze korzysta z pomocy rodziców w każdej niemal dziedzinie życia: często jest karmiony, ubierany, kąpany, a nawet przewijany. Wraz z wiadomością o ciąży mamy, pojawia się więc nie tylko zazdrość, ale też lęk dotyczący codziennego funkcjonowania. Strach dotyczy też sfery bytowej. Nowe dziecko w rodzinie często staje się nowym lokatorem w pokoju starszego, który przestaje być jego królestwem na wyłączność. Dotyczy to także znajdujących się w nim przedmiotów, w szczególności zabawek.
Reklama
Jak pomóc dziecku oswoić młodsze rodzeństwo?
Przygotowanie dziecka na młodsze rodzeństwo to proces trudny, długotrwały i wymagający emocjonalnego wyczucia oraz psychologicznej wiedzy, przynajmniej w podstawowym zakresie. Kluczowe zadania, jakie stoją przed rodzicami, to:
- poinformowanie dziecka o spodziewanym przyjściu na świat młodszego rodzeństwa,
- oswojenie dziecka z nadchodzącą zmianą,
- zapewnienie malucha, że nowy członek rodziny niczego nie zmieni w dotychczasowej relacji emocjonalnej między nim, a mamą i tatą.
Jak to zrobić? Jak przygotować dziecko na rodzeństwo? Przede wszystkim starania należy rozpocząć możliwie wcześnie, nie zwlekając z tym do ostatniej chwili. Pamiętajmy, że dzieci mają niezwykłą instynktowną wrażliwość emocjonalną i doskonale wyczuwają wszelkie zmiany oraz napięcia. Dlatego wiadomość o spodziewanych narodzinach brata lub siostry trzeba przekazać nie później, niż wtedy, gdy zacznie się uwypuklać brzuch ciężarnej mamy. Sposób komunikacji dostosowujemy do wieku dziecka, starajmy się jednak, by informacja ta miała charakter radosnej nowiny, a jednocześnie nie zawierała zbyt dużego ładunku emocjonalnego. Im bardziej naszemu dziecku spodziewana zmiana wyda się czymś naturalnym, tym lepiej.
W kolejnych miesiącach ciąży możemy rozpocząć oswajanie z młodszą siostrą lub bratem. Dobrym i polecanym rytuałem jest masowanie mamy po brzuchu, a nawet „rozmawianie” z rodzeństwem. W ten sposób między dziećmi rodzi się więź, a dzień narodzin nie przynosi szoku poznawczego. W tym czasie należy też zadbać o wyrobienie w dziecku przekonania, że nadal będzie dla rodziców tak samo ważne i tak samo kochane, jak dotąd. Jeżeli chodzi o aspekt bytowy, należy uczynić wszystko, by przejście z modelu 2+1 w 2+2 nie zostało odebrane przez starszaka w kategoriach straty. Przykład? Zmiana łóżeczka. Starsze rodzeństwo często oddaje je młodszemu. Warto spróbować nadać temu rangę wydarzenia o pozytywnym zabarwieniu, podkreślając fakt przenosin do nowego, lepszego i większego łóżka, nie akcentując zaś kwestii opuszczenia mniejszego łóżeczka. Jeśli to możliwe, należy też zmianę miejsca spania rozdzielić w czasie z pojawieniem się nowego domownika, czyniąc to wcześniej i bez wskazywania związku przyczynowo-skutkowego.
Reklama
Kiedy w domu pojawia się młodsza siostra lub brat
Mimo włożonego wysiłku i szczerych chęci, w dniu, w którym w domu pojawia się młodsza siostra lub brat, nie wszystko może pójść tak, jak byśmy sobie zakładali. Po powrocie rodziców ze szpitala, starsze dziecko może zareagować tak zwanym fochem. Może wydawać się obrażone, być milczące, mrukliwe, apatyczne, ale też nadpobudliwe, a wręcz agresywne. Będzie to manifestacja lęku przy jednoczesnej próbie zaznaczenia własnego terytorium i swoistej strefy wpływów. Nie należy temu przyklaskiwać, ale też emocje dziecka trzeba zrozumieć i w trybie natychmiastowym się nimi zająć, okazując ciepło i miłość. Jest to o tyle trudne, że noworodek wymaga szczególnej opieki i częstokroć pełnego zaangażowania obojga rodziców. Dodatkowo w pierwszych momentach w poczynania dorosłych często wkrada się nerwowość wynikająca z przeciążenia obowiązkami. Starsze dziecko odbierze to w sposób jednoznacznie negatywny, a w niektórych przypadkach o złość rodziców może zacząć obwiniać siebie. Dlatego tak ważne jest zachowanie spokoju. Aby pogodzić multum sprzecznych emocji, które związane są z powiększeniem rodziny, w miarę możliwości warto jest angażować starsze dziecko w opiekę nad młodszym. Pozwoli to całej rodzinie być razem, a dziecku – wciąż czuć się tak samo ważnym (a może nawet ważniejszym) niż przed przyjściem na świat siostry lub brata.
Reklama
Książki dla dzieci o rodzeństwie
Przygotowując się na powiększenie rodziny, warto czytać, zarówno w kontekście psychoedukacji rodziców, jak też rozwoju emocjonalnego dziecka. Natomiast warte uwagi książki dla dzieci o rodzeństwie, do czytania przez rodziców lub samodzielnie, to pozycje te (oraz wiele innych tego typu książek) są przeznaczone dla dzieci w różnym wieku (zazwyczaj 2-5 lat) i w przystępny, przyjazny sposób pozwalają oswoić się z myślą o przyjściu na świat młodszego rodzeństwa.
Czytaj też:
- Pierwsze trzy miesiące z życia dziecka
- Skala Apgar - co ocenia i co oznaczają punkty? Interpretacja
- Ubranka dla wcześniaków: jak dobrać ciuszki i gdzie kupić?
