Alergia w ciąży - czy szkodzi dziecku? Co pomaga na uczulenie?

Rodzaje alergii w ciąży. Jakie są przyczyny uczulenia?

Alergia w ciąży stanowi poważne wyzwanie ze względu na potencjalny wpływ na zdrowie matki i dziecka. Oddziaływanie to jest dwukierunkowe. Z jednej strony schorzenia alergiczne, takie jak astma, mogą komplikować ciążę, z drugiej zaś ciąża stanowi czynnik potencjalnie modyfikujący przebieg tych chorób. Reakcje organizmu w tym szczególnym czasie są nieprzewidywalne

U kobiet, które już wcześniej cierpiały z powodu alergii może dojść do zaostrzenia objawów, aczkolwiek możliwe jest też ich złagodzenie. Co więcej, nie jest wykluczone, że właśnie w czasie ciąży alergia ujawni się po raz pierwszy u pacjentek, które wcześniej nie miały tego typu problemów zdrowotnych. Przyczyną tego są między innymi zaburzenia działania układu odpornościowego spowodowane intensywnymi zmianami hormonalnymi zachodzącymi w organizmie kobiety.

Alergia to nieprawidłowa, nadmierna odpowiedź układu immunologicznego na kontakt z określoną substancją, występująca wyłącznie u osób do tego predestynowanych, a więc uczulonych na dany alergen. Kontakt z czynnikiem alergizującym wyzwala produkcję przeciwciał (najczęściej klasy IgE) oraz pobudza limfocyty T. To prowadzi do uwolnienia różnych substancji chemicznych, takich jak histamina czy cytokiny, które powodują stan zapalny wraz z towarzyszącymi mu objawami.

Uczulenie w ciąży może przybierać różną postać. Pacjentki doświadczają takich schorzeń, jak:

• astma oskrzelowa,
• alergiczny nieżyt nosa (katar sienny),
• alergiczne zapalenie spojówek,
• atopowe zapalenie skóry,
• alergia pokarmowa,
• ostra pokrzywka,
• wyprysk kontaktowy,
• obrzęk naczynioruchowy,
• anafilaksja.

Alergia w ciąży jest zjawiskiem powszechnym - dane w tej materii nie odbiegają szczególnie od statystyk dla ogółu populacji. Szacuje się, że na przynajmniej jedno ze schorzeń alergicznych cierpi od 18 do 30 procent kobiet w wieku rozrodczym. Na samą tylko astmę choruje około 8-9 procent ciężarnych (dane: A. J. Sybilski).

Alergia pokarmowa w ciąży

Alergenami powodującymi wystąpienie nieprawidłowych reakcji są rozliczne substancje organiczne i nieorganiczne - najczęściej białka pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego. W zależności od tego, w jaki sposób organizm ludzki jest eksponowany na ich działanie, wyróżnia się alergie:

• pokarmowe
• wziewne
• kontaktowe
• iniekcyjne.

Alergia pokarmowa w ciąży zwykle objawia się poprzez dolegliwości żołądkowo-jelitowe, czasem też skórne (szczegóły poniżej). Może być spowodowana oddziaływaniem najróżniejszych produktów spożywczych, przy czym do najczęściej uczulających należą między innymi:

• orzechy, orzeszki ziemne,
• nabiał - mleko i jego przetwory, jajka,
• pieczywo i makarony pszenne,
• ryby, skorupiaki, mięczaki,
• kakao, czekolada,
• truskawki, cytrusy,
• pomidory, seler,
• soja.

Podkreślić należy, że dla większości ciężarnych produkty te nie stanowią żadnego zagrożenia. Nieprawidłowe reakcje występują wyłącznie u kobiet chorujących na alergię.

Alergia wziewna w ciąży

Bardzo poważnym i częstym problemem jest alergia wziewna w ciąży, odpowiedzialna za występowanie i nasilenie się objawów bardzo niebezpiecznej w tym czasie astmy, a także alergicznego nieżytu nosa oraz zapalenia spojówek.

Alergenami wziewnymi są substancje, które unoszą się w powietrzu i wnikają do organizmu przez nos, usta i oczy. Należą do nich w szczególności:

• pyłki traw, zbóż oraz drzew (zwłaszcza brzóz), wszechobecne w otaczającej zewnętrzności w całym okresie kwitnienia. Alergia ta ma charakter sezonowy, występuje wiosną i latem;
• sierść zwierząt (najczęściej psa lub kota), a mówiąc dokładniej, osiadające na niej fragmenty złuszczającego się naskórka zawierające uczulające białka. U osób posiadających zwierzaki w domu zagrożenie jest permanentne, u pozostałych występuje incydentalnie (pamiętać jednak należy, że alergeny tego typu są obecne w przestrzeniach publicznych, nie trzeba zatem bezpośrednio stykać się ze zwierzęciem);
• roztocza - silnie alergizujące działanie mają białka znajdujące się w odchodach maleńkich pajęczaków, takich jak Dermatophagoides pteronyssinus i Dermatophagoides farinae, bytujących w meblach tapicerowanych, pościelach, na podłogach. Stanowią one jeden ze składników kurzu/ W większym lub mniejszym stopniu są one obecne w każdym niemal domu, dlatego powodują uczulenie przez cały rok;
• zarodniki grzybów i pleśni, których mikroskopijne drobiny także znajdują się w kurzu domowym.

Alergia kontaktowa w ciąży

Alergia kontaktowa w ciąży najczęściej jest wynikiem nadwrażliwości na lateks, czyli koloidowy roztwór kauczuku naturalnego lub syntetycznego. Jest to silnie uczulający materiał, z którego wytwarza się między innym rękawiczki medyczne. Dlatego właśnie problem alergii w głównej mierze dotyka osób zatrudnionych w służbie zdrowia, a także pacjentów poddawanych różnym badaniom i zabiegom.

Siłą rzeczy zaliczają się do nich kobiety ciężarne. W większości przypadków kontakt z lateksem powoduje miejscowe objawy skórne, aczkolwiek znane są też przypadki innych reakcji, takich jak zaostrzenie astmy, a nawet wstrząs anafilaktyczny.

Oprócz tego występować może alergia kontaktowa na niektóre metale, takie jak nikiel (którym są pokryte) czy złoto (uczulenie na złoto). Niepożądane reakcje mogą powodować także kosmetyki, proszki do prania czy płyny do mycia naczyń, zwykle jednak nie mają one charakteru alergicznego, lecz są zwykłymi podrażnieniami.

Mówi się często o uczuleniu na wodę, jednak w zdecydowanej większości przypadków ewentualne odczyny są efektem działania zawartych w cieczy składników, nie zaś samej H₂O. Faktyczna alergia na wodę (łac. Aquagenic urticaria) jest schorzeniem skrajnie rzadkim, na które cierpi kilkadziesiąt osób w skali całego świata.

Alergia iniekcyjna w ciąży

Stosunkowo rzadkim problemem jest alergia iniekcyjna. W ciąży występuje ona najczęściej na skutek podania leku w zastrzyku. Efekt taki może powodować między innymi ampicylina oraz inne antybiotyki.

Potencjalnie alergizującą substancją jest też insulina. Hormon ten jest jedynym lekiem, który mogą w przyjmować w tym szczególnym okresie życia pacjentki cierpiące na cukrzycę, nie tylko typu pierwszego, ale też drugiego oraz tzw. ciążową. Aczkolwiek należy zaznaczyć, że przypadki nieprawidłowych reakcji na insulinę są sporadyczne.

Choć alergia iniekcyjna kojarzy się z zastrzykami, do grupy tej zaliczane są też uczulenia na jad owadów błonkoskrzydłych, takich jak pszczoły, osy, szerszenie, mrówki i dziesiątki innych.

Reklama

Czy może nastąpić nasilenie alergii w ciąży?

Tak jak zostało wspomniane wyżej, możliwa jest nagła alergia w ciąży u kobiet, które nigdy wcześniej nie miały objawów, a także nasilenie symptomów u tych, które chorują od dawna. Przyczyny tego są złożone.

Pod wpływem daleko idących zmian hormonalnych dochodzi do deregulacji układu odpornościowego, który jest odpowiedzialny za ewentualne reakcje alergiczne. Znaczenie mogą też mieć czynniki takie, jak stres, nadpotliwość czy rozszerzenie naczyń krwionośnych.

Niewykluczone, że do nieprzewidzianych reakcji doprowadzi zmiana diety czy zastosowanie określonych leków. Specjaliści podkreślają jednak, że zachodzić mogą też zjawiska odwrotne - u niektórych kobiet nasilenie występujących alergii nie zwiększa się, a maleje.

Reklama

Jakie są objawy alergii w ciąży i gdzie mogą się pojawić na ciele?

Objawy alergii w ciąży są bardzo zróżnicowane i zależą od konkretnego schorzenia. Pokrótce można podać, że:

• Astma objawia się poprzez silny kaszel, uczucie duszności oraz świszczący oddech. Problemy te ze szczególnym natężeniem występują w godzinach nocnych.
• Alergiczny nieżyt nosa wiąże się przede wszystkim z wyciekiem rzadkiej wydzieliny z nozdrzy oraz jej spływaniem po tylnej ściance gardła, wystąpić może też niedrożność, kichanie, świąd.
• Alergiczne zapalenie spojówek, często współwystępujące z nieżytem nosa, objawia się łzawieniem, swędzeniem, zaczerwienieniem oraz obrzękiem powiek.
• Alergie pokarmowe zwykle powodują ból brzucha, nudności, wymioty, biegunki. Czasem też pojawiają się reakcje skórne - bąble, zaczerwienienia, świąd.
• Wypryski kontaktowe o podłożu alergicznym (ale też niealergiczne) to różnego rodzaju zmiany na skórze: wysypka, rumienienie, bąble itd. Z reguły pojawiają się w miejscu narażonym na kontakt z substancją alergizującą lub drażniącą. Równie dobrze mogą więc wystąpić na twarzy, szyi, brzuchu, dłoniach, nogach, na wargach sromowych. Należy pamiętać, że niektóre objawy kojarzone z alergią mogą mieć zupełnie innych charakter. Na przykład bardzo częste swędzenie skóry na brzuchu przeważnie jest związane z rozciąganiem się zewnętrznych powłok ciała.
• Anafilaksja, będąca najcięższą z możliwych reakcji alergicznych i stanowiąca potencjalne zagrożenie dla życia, manifestuje się przez tak różne objawy, jak spadek ciśnienia tętniczego, kaszel, duszność, obrzęk tkanek podskórnych, uczulenie skórne na całym ciele, nudności, bóle brzucha, biegunki czy wymioty.

Reklama

Testy alergiczne w ciąży

Czy w ciąży można robić testy alergiczne? To zależy. Schorzenia tego typu diagnozuje się na kilka sposobów, z których tylko niektóre są dozwolone w ciąży, pozostałe natomiast są przeciwwskazane.

Podstawę rozpoznania stanowi pogłębiony wywiad lekarski - doświadczony alergolog często jest w stanie postawić wstępne rozpoznanie oceniając charakter objawów oraz okoliczności, w jakich się one pojawiają. Aby jednak zwiększyć szanse skutecznego leczenia, diagnostykę warto jest pogłębić.

W ciąży bez obaw można wykonywać testy alergiczne z krwi. Są to badania serologiczne, których istotą jest oznaczanie przeciwciał klasy IgE specyficznych dla danego alergenu. Nie dochodzi w tym przypadku do kontaktu z substancją uczulającą, dlatego nie ma żadnego zagrożenia dla ciężarnej.

Co do zasady unika się natomiast testów skórnych - są wykonywane jedynie w rzadkich przypadkach, gdy nasilenie objawów jest bardzo silne, a inne badania nie wykazują przyczyny.

Testy te polegają na nakłuwaniu naskórka, po wcześniejszym naniesieniu na jego powierzchnię różnych alergenów oraz histaminy, będącej w tym przypadku substancją kontrolną.

Oceny dokonuje się na podstawie bąbli pojawiających się w miejscu ukłucia (jeśli mają powyżej 3 mm średnicy, uprawdopodabnia to alergię). Podstawowym problemem w tym przypadku jest faktyczna i bezpośrednia ekspozycja na wiele czynników alergizujących, co może wywołać silne, niepożądane reakcje nie zawsze bezpieczne dla matki i jej dziecka, w tym tak daleko idące, jak wstrząs anafilaktyczny.

Reklama

Co na alergie w ciąży? Leki i domowe sposoby

Co stosować na alergię w ciąży? Jak łagodzić męczące objawy? Co zrobić, by zminimalizować ryzyko dla ciężarnej i jej dziecka? Jeśli jest to możliwe, w pierwszej kolejności zaleca się postępowanie niefarmakologiczne, zwłaszcza w pierwszym trymestrze. Polega ono przede wszystkim na działaniach eliminacyjnych. Podstawę walki z każdą alergią stanowi unikanie ekspozycji na substancje uczulające lub drażniące i nasilające objawy, bądź przynajmniej ograniczenie styczności z nimi.

Założenie to realizuje się na różne sposoby, w zależności od tego, co stanowi przyczynę występujących problemów. Przykładowo, uczulenie na sierść zwierząt może wymagać usunięcia pupila z domowej przestrzeni, a przynajmniej trzymania go z dala od sypialni i innych często użytkowanych powierzchni.

Należy też regularnie odkurzać podłogi oraz meble, korzystając z urządzeń wyposażonych w wydajne filtry (dobrze, by czynności tych nie wykonywała bezpośrednio ciężarna). W przypadku alergii na roztocza, powinno się w szczególności zadbać o… własne łóżko. Ulubionym miejscem bytowania tych pajęczaków są bowiem materace oraz pościel. Zaleca się w związku z tym używanie specjalnych poszewek nieprzepuszczających roztoczy, a także regularne pranie (przynajmniej raz na tydzień) w temperaturze minimum 60 stopni.

Bardzo trudne jest unikanie alergenów kwitnących roślin, w sezonie wiosenno-letnim powietrze jest nimi wręcz przesycone. Na ile jest to możliwe, do minimum powinno się ograniczyć wychodzenie z domu, okna zaś z mieszkaniu powinny pozostawać zamknięte.

Alergie pokarmowe wymagają usunięcia określonych składników z menu, co wymaga wcześniejszego ich zidentyfikowania, a także uważnego czytania etykiet.

Jeśli postępowanie to nie przynosi satysfakcjonujących rezultatów, niezbędne jest wdrożenie środków farmakologicznych. Leki na alergie w ciąży dobiera się pod kątem konkretnego schorzenia i związanych z nim objawów, a także mając na uwadze profil bezpieczeństwa określonych substancji.

Powszechnie wykorzystywane są leki przeciwhistaminowe, niekiedy stosuje się też wziewne glikokortykosteroidy, leki antyleukotrienowe, kromony, wziewne b2-mimetyki oraz blokery receptora cholinergicznego.

Najliczniejszą grupę stanowią leki przeciwhistaminowe, a więc substancje ograniczające działanie histaminy stanowiącej jeden z kluczowych mediatorów reakcji zapalnej. Działają one objawowo zwłaszcza w terapii alergicznego nieżytu nosa. Stosuje się je doustnie (tabletki) i wziewnie (krople, spray’e). Część z nich dostępnych jest bez recepty, inne można kupić wyłącznie z przepisu lekarza.

Doustne glikokortykosteroidy są skuteczne w łagodzeniu objawów astmy, niejednoznaczne są jednak informacje dotyczące bezpieczeństwa ich stosowania. Niektóre badania nie wykazują żadnych zagrożeń, są jednak też takie, które dowodzą zwiększonego ryzyka rozszczepu podniebienia u dzieci kobiet leczonych w ciąży tego typu preparatami.

W literaturze naukowej wspomina się też o takich możliwych skutkach ubocznych, jak przedwczesny poród, stan przedrzucawkowy oraz niższa masa urodzeniowa.

Domowe sposoby na alergię w ciąży

Wśród zalecanych przez naukowe autorytety domowych sposobów na alergię w ciąży wymienia się przede wszystkim wspomniane działania eliminacyjne. Inne nie są poparte specjalistycznymi rekomendacjami. Niektóre są wręcz przeciwwskazane.

Wiele kobiet pyta, czy w ciąży można pić wapń na uczulenie? Można, jednak coraz częściej mówi się, że ten stosowany od dawna środek jest nieskuteczny wobec typowych alergii. Niedawno naukowcy z Kliniki Pneumonologii i Alergologii Wieku Dziecięcego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego ogłosili, że efekty jego działania nie różnią się od efektów podania placebo (substancji obojętnej), co więcej - wapń może zaburzać wchłanianie niektórych leków, obniżając ich efektywność.

Często stosowanym ziołem na alergię jest czarnuszka siewna w postaci pozyskiwanego z niej oleju. Nie powinno się go jednak pić w ciąży, może bowiem prowokować skurcze macicy, wywołując przedwczesny poród. Lepszym rozwiązaniem wydaje się picie naparów z melisy lekarskiej, czy rumianku, które mają działanie przeciwhistaminowe, aczkolwiek i w tym przypadku zalecana jest pewna powściągliwość.

Męczące objawy skórne, zwłaszcza świąd, do pewnego stopnia mogą łagodzić krótkie chłodne prysznice oraz okłady z lodu. Z kolei zatkany nos można udrażniać stosując płukanki i inhalacje z użyciem sody oczyszczonej.

Co bardzo ważne - alergia w ciąży jest poważnym problemem medycznym. Dlatego nawet odwołując się do domowych sposobów, należy je stosować w porozumieniu z lekarzem. W razie konieczności, nie powinno się unikać zalecanych przez specjalistę leków.

Reklama

Czy może przeprowadzać odczulanie w ciąży?

Jedyną skuteczną metodą przyczynowego leczenia alergii każdego typu jest immunoterapia, czyli odczulanie. Jest to długotrwała (nawet wieloletnia) procedura polegająca na podawaniu kontrolowanych, stopniowo zwiększonych dawek alergenu. Ponieważ wiąże się to z pewnym ryzykiem wystąpienia reakcji niepożądanych, zasadne jest pytanie, czy można wykonywać odczulanie w ciąży. Odpowiedź jest złożona.

Jeżeli kobieta jest w czasie immunoterapii rozpoczętej przed zapłodnieniem i jeśli dobrze ją toleruje, za zgodą lekarza może być kontynuowana. Nie stanowi ona bezwzględnego przeciwwskazania, jeśli chodzi o planowania ciąży, aczkolwiek należy mieć na uwadze, że zajściu w nią konieczne może być przerwanie leczenia. Stan ciężarnej pacjentki po podaniu kolejnych dawek substancji uczulającej musi być szczególnie wnikliwie monitorowany.

Nie zaleca się natomiast rozpoczynania odczulania w czasie ciąży. Nawet jeśli w tym właśnie czasie pojawią się pierwsze objawy alergii, ewentualną immunoterapię wdraża się już po przyjściu dziecka na świat.

Reklama

Czy alergia w ciąży szkodzi dziecku?

Czy alergia szkodzi dziecku? W jakim stopniu wpływa na przebieg ciąży i zdrowie matki? Trudno udzielić jednoznaczną odpowiedź na tak zadane pytania. W niektórych przypadkach występujące uczulenia nie mają większych konsekwencji, w innych zaś mogą stanowić bardzo poważne zagrożenie.

Szczególnie niebezpieczna jest astma, która zwiększa ryzyko między innymi wad wrodzonych, przedwczesnych porodów, niskiej masy urodzeniowej oraz wielu innych nieprawidłowości.

Przyczyną wielu komplikacji najprawdopodobniej jest występujące niedotlenienie płodu, znaczenie mogą też mieć przyjmowane w tym czasie leki. Choć nie wszystkie badania potwierdzają skalę zagrożenia, wśród potencjalnych konsekwencji astmy u ciężarnych wymienia się takie problemy, jak:

• poronienie,
• poród przedwczesny,
• urodzenie martwego dziecka,
• stan przedrzucawkowy,
• niska masa urodzeniowa,
• niska punktacja w skali Apgar,
• częstsze wady wrodzone,
• cukrzyca ciążowa,
• zapalenia błon płodowych,
• nadciśnienie tętnicze u matki,
• krwawienie poporodowe.

Wszystko to sprawia, że astma kwalifikuje ciężarną do grupy podwyższonego ryzyka powikłań ciąży i porodu.

Czy może się pojawić alergia po porodzie?

Alergia po porodzie nie jest zjawiskiem specyficznym. Występuje u ogromnego odsetka kobiet, zwykle jednak stanowi kontynuację schorzeń ujawnionych znacznie wcześniej.

Sporadycznie zdarza się jednak, że po raz pierwszy niepokojące objawy pojawiają się właśnie po rozwiązaniu ciąży, szczególnie u kobiet karmiących. Może to mieć związek z uczuleniem na oksytocynę, czyli substancję wydzielaną w większych ilościach przez organizm w okresie laktacji i stymulującą produkcję mleka.

Oprócz tego znaczenie znów mogą mieć zmiany hormonalne, które intensywnie zachodzą po rozwiązaniu ciąży, wpływając na układ immunologiczny. Niewykluczone też, że przyczyną jest nieistniejąca wcześniej ekspozycja na określone alergeny, związana na przykład z modyfikacją diety.