Co to jest schizofrenia?
Zdaniem specjalistów o schizofrenii należałoby mówić w liczbie mnogiej, traktując ją jako grupę chorób charakteryzujących się występowaniem różnorodnych psychoz. Zaburzenia psychotyczne występujące u osób cierpiących na schizofrenię cechują się zmienionym chorobowo, nieadekwatnym postrzeganiem i oceną rzeczywistości.
Dosłownie schizofrenia oznacza „rozszczepienie umysłu”. Choć nazwa sugeruje rozdwojenie jaźni, to w rzeczywistości nawiązuje do podziału między emocje a zaistniałą sytuację. Ściślej rzecz ujmując, w przypadku schizofrenii dochodzi u chorego do niedostosowania emocji do zachowania bądź sytuacji, w jakiej się znajduje.
Istnieje wiele podtypów i rodzajów schizofrenii, a diagnoza zależy głównie od wywiadu z pacjentem oraz rodziną. Rodzaje schizofrenii można wyodrębnić na podstawie występowania przeważających objawów. I tak, ze względu na pojawiające się objawy schizofrenii, wyróżnia się:
- schizofrenię paranoidalną,
- schizofrenię hebefreniczną,
- schizofrenię katatoniczną,
- schizofrenię prostą,
- schizofrenię rezydualną,
- schizofrenię niezróżnicowaną.
Podczas diagnozowania i rozpoznania zaburzeń, aby można było mówić o schizofrenii, przez co najmniej miesiąc muszą występować podstawowe objawy choroby.
Reklama
Pierwsze objawy schizofrenii
Pierwsze objawy schizofrenii powinny stanowić ostrzeżenie przed potencjalną chorobą i służyć prawidłowemu zdiagnozowaniu choroby. Rozpoznanie schizofrenii nie jest proste, ponieważ nie istnieje jednoznaczna metoda laboratoryjna, która może wykazać występowanie właśnie tej konkretnej choroby. Objawy schizofrenii często przypominają zmiany w zachowaniu towarzyszące dojrzewającej młodzieży, tym bardziej często są ignorowane i tłumaczone trudnym wiekiem dojrzewania. Schizofrenia może pojawić się nagle, bądź rozwijać przez dłuższy czas (wiele miesięcy lub lat).
Podstawowe objawy schizofrenii to:
- problemy z koncentracją, zaburzenia asocjacji – u młodych osób związane jest zwłaszcza z widocznym i nagłym opuszczeniem się w nauce. Do tego dochodzą problemy z organizacją własnych myśli, trudności z wypowiadaniem się lub irracjonalne i niezwiązane z sytuacją wypowiedzi, poważne problemy z pamięcią.
- zachowania autystyczne - chory na schizofrenię izoluje się od bliskich i otoczenia, żyje własnymi wyobrażeniami i koncentruje się głównie na własnych wewnętrznych odczuciach.
- niepokojące zachowanie – na przykład nadmierną płaczliwość lub śmianie się bez powodu, brak reakcji emocjonalnych, izolowanie się, a także inne zachowania, które uważane są za dziwne i niestosowne.
- problemy z emocjami – zaburzenia afektu i ambiwalencja. Osoba chora na schizofrenię może zachowywać się dość skrajnie, stać się nadpobudliwa bądź zupełnie otępiała, agresywna lub bierna. Chory zamyka się w sobie, ma trudność w okazywaniu emocji i nazywaniu stanu, w jakim się znajduje. Do tego może dojść depresja.
Objawy te nie muszą jednak wiązać się ze schizofrenią. Ich pojawienie się w momencie dojrzewania może oznaczać problemy z nauką, współżycia z innymi lub początki depresji. Jeśli jednak objawy utrzymują się znacznie dłużej niż powinny oraz gdy towarzyszą im poważne zmiany w zachowaniu, można mieć do czynienia ze schizofrenią. Zwłaszcza, jeśli pojawiają się dodatkowe objawy.
Dodatkowe objawy schizofrenii:
- halucynacje i omamy – u osób chorych na schizofrenię częstymi objawami są omamy słuchowe oraz halucynacje. Chory słyszy, widzi lub czuje rzeczy, które nie istnieją w rzeczywistości.
- urojenia – diametralnej zmianie ulega nie tylko zachowanie chorego, ale również jego przekonania. Ignoruje on wówczas nieprawidłowości własnych przekonań, zmieniając nagle swój światopogląd. Najczęściej występujące jest urojenie prześladowcze.
Osoba cierpiąca na schizofrenię najczęściej nie zdaje sobie sprawy z tego, że jest chora. Na początku nie jest w stanie dostrzec zmian w swoim zachowaniu, a świadomość choroby może pojawić się dopiero w trakcie leczenia. W celu zdiagnozowania schizofrenii należy udać się do psychiatry. Wykluczy on inne stany chorobowe, którym towarzyszą podobne objawy.
Reklama
Objawy schizofrenii - podział
Objawy schizofrenii możemy również podzielić na:
- objawy pozytywne (wytwórcze);
- objawy negatywne;
- zaburzenia poznawcze;
- zaburzenia afektu;
- objawy dezorganizacji psychicznej.
Objawy pozytywne schizofrenii nie są wprost jednoznaczne z nazewnictwem, czyli nie oznaczają pozytywnego wpływu symptomów choroby na pacjenta, czy jego otoczenie. Objawy pozytywne schizofrenii, zwane również wytwórczymi, odnoszą się do tego, że mózg chorego wytwarza dodatkowe doznania, przeżycia, bądź przekonania, które nie mają swojego odzwierciedlenia w realnym świecie.
Z kolei negatywne objawy schizofrenii (nieproduktywne, deficytowe) powodują pewnego rodzaju ograniczenia w odniesieniu do przyjętych norm, aktywności psychofizycznej, kontaktów społecznych, wyrażania emocji etc.
Reklama
Objawy pozytywne
Objawy pozytywne schizofrenii (zwane również objawami wytwórczymi, produktywnymi) to przede wszystkim urojenia i halucynacje (omamy). Chory na schizofrenię widzi, słyszy i odczuwa bodźce, które w rzeczywistości nie istnieją, ale w jego odczuciu są jak najbardziej realne.
Urojenia należą do zaburzeń myślenia, które zniekształcają bądź kreują rzeczywistość. Osoba cierpiąca na schizofrenię widzi rzeczy, czy słyszy głosy, które w rzeczywistości nie istnieją lub odbiera pewne sytuacje w sposób niezgodny z rzeczywistością. Jego odczucia i przekonania są na tyle silne, że nikt z otoczenia nie jest w stanie go przekonać, że jest inaczej. Osoby, które podejmują próbę wytłumaczenia sytuacji, chory traktuje jak wrogów. W przebiegu schizofrenii mogą wystąpić:
- urojenia ksobne,
- urojenia prześladowcze,
- urojenia odsłonięcia,
- urojenia prześladowania (wpływu).
Halucynacje (omamy) to patologiczne spostrzeżenia zmysłowe, których pojawienie się nie wymaga wystąpienia bodźca zewnętrznego. Nie są one również zniekształceniem istniejących bodźców zewnętrznych. Omamy można podzielić na:
- słuchowe,
- wzrokowe,
- smakowe,
- węchowe,
- somatyczne.
Można wyróżnić także pseudohalucynacje (omamy rzekome), które pod względem cech przypominają halucynacje, jednak nie są odbierane przez receptory zewnętrzne. Oznacza to, iż głos czy obraz, który widzi osoba chora na schizofrenię, nie są odbierane np. przez zmysł słuchu, czy wzroku, a są wyobrażeniem. Przykładowo głos słyszany przez chorego nie dochodzi z zewnątrz, tylko z wnętrza jego głowy.
Halucynoidy to z kolei wrażenia bądź spostrzeżenia, które powstają na tej samej zasadzie co omamy i omamy rzekome, jednak w tym przypadku chory jest świadomy, że są one przejawem zaburzenia.
Reklama
Objawy negatywne
Objawy negatywne schizofrenii powodują niedostatek w postrzeganiu czy przeżywaniu rzeczywistości. Polegają na stopniowym ograniczaniu aktywności psychofizycznej, wyrażaniu emocji, kontaktów z otoczeniem.
Chory na schizofrenię traci zainteresowanie dotychczasowymi zajęciami i aktywnościami, izoluje się od ludzi i otoczenia, przestaje się komunikować, zaburzona zostaje ekspresja emocjonalna. Do negatywnych objawów schizofrenii dołączają: apatia, bierność, bezczynność, niemożność odczuwania przyjemności, ograniczenie własnej woli, brak spontanicznych uczuć.
Negatywne symptomy schizofrenii potrafią całkowicie zdezorganizować dotychczasowe życie i plany chorego.
Reklama
Schizofrenia paranoidalna
Schizofrenia paranoidalna to najczęściej występujący rodzaj schizofrenii. Dotyczy ok. 65% zdiagnozowanych przypadków. Wśród objawów tej odmiany schizofrenii dominują omamy (halucynacje) i urojenia, które mają charakter paranoidalny.
W schizofrenii paranoidalnej mogą występować omamy węchowe, smakowe, dotykowe oraz rzadziej wzrokowe, ale zdecydowanie dominują w tym przypadku omamy słuchowe. Chory słyszy głosy lub dźwięki, które nie mają odzwierciedlenia w rzeczywistości.
Do tego dochodzą liczne i złożone urojenia, często prześladowcze bądź wielkościowe. Do urojeń występujących w przebiegu schizofrenii paranoidalnej można zaliczyć wspomniane już urojenia prześladowcze i wielkościowe, ale również ksobne, odsłonięcia, owładnięcia, oddziaływania, hipochondryczne, czy nihilistyczne.
Cierpiący na schizofrenię paranoidalną może przykładowo twierdzić, że jest śledzony, podsłuchiwany, obgadywany, oszukiwany bądź zdradzany. Staje się podejrzliwy i nieufny, co prowadzi w konsekwencji do izolowania się od otoczenia i zrywania kontaktów z innymi ludźmi.
Reklama
Objawy schizofrenii u dzieci
Objawy schizofrenii u dzieci nie są proste do zdiagnozowania, bowiem często kojarzone są z młodzieńczym buntem, czy zmianą zachowania u dzieci na różnych etapach rozwoju. Niejednokrotnie trudno odróżnić, czy dziecko ma halucynacje, czy opowieści, które snuje związane są z formą zabawy i stanowią przejaw dziecięcej wyobraźni.
Do objawów schizofrenii u dzieci można zaliczyć:
- urojenia i halucynacje (omamy),
- nietypowe zachowania,
- objawy negatywne schizofrenii,
- problemy z poukładaniem myśli (dezorganizacja myślenia), co ma swoje odzwierciedlenie w mówieniu i dobieraniu słów. Ma to często wpływ na utrudniony kontakt z otoczeniem.
Objawy osiowe schizofrenii
Do osiowych (podstawowych) objawów schizofrenii zalicza się:
- zaburzenia asocjacji – rozluźnienie kojarzeń i pochodne, formalne zaburzenia myślenia;
- zaburzenia afektu – zubożenie, stępienie, sztywność, spłycenie, niedostosowanie afektywne;
- rozszczepienie osobowości;
- ambiwalencja – intencjonalność dwuwartościowa – jednoczesne pozytywne i negatywne nastawienie do obiektu/osoby;
- autyzm – wycofanie się z rzeczywistości na rzecz życia wewnętrznego; świat zewnętrzny przestaje być przedmiotem przeżyć, zaczynają się liczyć tylko doświadczenia wewnętrzne;
- rozpad uczuciowości, obojętność emocjonalna.
Wczesne objawy schizofrenii - kiedy się pojawiają
Zaburzenia psychiczne z rodzaju schizofrenii pojawiają się najczęściej w młodym wieku, wraz z rozpoczęciem dojrzewania – zarówno fizycznego, jak i emocjonalnego. Stąd też często objawy schizofrenii mylone są ze skutkami dojrzewania, i na odwrót – często wynikają z tego błędne diagnozy. Schizofrenia może pojawić się w każdym wieku, ale głównie między 18 a 35 rokiem życia. Nieco rzadziej dotyka dzieci oraz starszych osób. Jeśli schizofrenia pojawia się w wieku dojrzałym, można mieć wówczas do czynienia z jej nawrotem lub nasileniem. Choroba atakuje nagle lub stopniowo.
