Czym jest kolka nerkowa?
Kolka nerkowa to jeden z najbardziej typowych objawów kamicy dróg moczowych. Ostry ból w okolicy lędźwiowej towarzyszący dolegliwości jest na tyle silny, że nie są w stanie uśmierzyć go zwykłe środki przeciwbólowe. Ból pojawia się na skutek nagłego wzrostu ciśnienia w górnych drogach moczowych, spowodowanego zazwyczaj zastojem moczu w nerce, w wyniku zatkania odpływu przez kamień.
Kamica dróg moczowych to jedna z najczęstszych chorób układu moczowego. Szacuje się, że jest nią dotkniętych około 3 procent całej ludzkości, w tym znacznie więcej mężczyzn. Jest to choroba bardzo zdradliwa, często przez lata nie dająca żadnych objawów, a potem nagle ujawniająca się z ogromnymi dolegliwościami, zwłaszcza bólowymi. Mówi się wówczas o ataku kolki nerkowej.
Istota tej choroby polega na odkładaniu się w drogach moczowych złogów o różnej wielkości. W zależności od składu chemicznego kamieni wyróżniamy kamicę szczawianową, moczanową, wapniową, fosforanową.
Poglądy na przyczynę powstawania tej dolegliwości są bardzo zróżnicowane i nie zostały do końca ustalone. Jako główne podaje się jednak: zaburzenia w gospodarce wodnej i mineralnej organizmu, złe nawyki żywieniowe i uwarunkowania genetyczne.
Reklama
Przyczyny występowania kolki nerkowej
Bezpośrednią przyczyną kolki nerkowej jest kamica nerkowa. Specjaliści nadal nie poznali odpowiedzi na pytanie dlaczego, u niektórych ludzi tworzą się kamienie w drogach moczowych. Wiadomo jednak, że rozwojowi kamicy mogą sprzyjać:
- bogata dieta mleczna (nadmiar wapnia);
- picie dużej ilości twardej wody (nadmiar węglanu wapnia);
- przedłużające się zakażenie dróg moczowych, w tym bakteryjne zapalenie nerek;
- zmiany anatomiczne w układzie moczowym, które powodują zaleganie moczu;
- długotrwałe unieruchomienie;
- poprzeczne uszkodzenie rdzenia kręgowego;
- zaburzenia czynności nerek;
- zaburzenia przemiany materii;
- niedobór witaminy A;
- przedawkowanie witaminy D3;
- zaburzenia hormonalne: nadczynność przytarczyc, kory nadnerczy;
- choroby kości, np. szpiczak mnogi, przerzuty rakowe;
- nadużywanie leków zobojętniających;
- niektóre choroby krwi.
W przypadku, gdy przyczyna kamicy nerkowej nie jest znana, określa się ją mianem kamicy samorodnej.
Reklama
Objawy kolki nerkowej
Kamica dróg moczowych przez długi czas może przebiegać bezobjawowo. Pierwszym sygnałem choroby jest zazwyczaj kolka nerkowa – najbardziej typowy objaw kamicy. Jest to bardzo silny, napadowy, często nawracający ból w okolicy lędźwiowej (dół pleców z boku) promieniujący do pachwin, narządów płciowych, wewnętrznej powierzchni ud, a niekiedy w górę, do łopatek. Ból spowodowany jest przemieszczaniem się złogów przez wąskie światło moczowodu, a ustępuje po odblokowaniu przepływu moczu.
Objawom koli nerkowej mogą towarzyszyć inne symptomy. To m.in.:
- nudności,
- wymioty,
- dreszcze,
- wzdęcia brzucha,
- gorączka (szczególnie przy współistniejącej infekcji dróg moczowych),
- wzrost ciśnienia tętniczego krwi,
- bolesne parcie na mocz i częste oddawanie małych ilości moczu (poliuria),
- omdlenie (przy bardzo silnym bólu),
- krwiomocz (obecność elementów krwi w moczu zmieniająca jego barwę).
Reklama
Atak kolki nerkowej
Objawy ataku kolki nerkowej są dość charakterystyczne. Chory skarży się na ból w okolicy lędźwiowej, promieniujący do podbrzusza i okolic pachwin, a niejednokrotnie także do wewnętrznej strony uda. Ból jest niezwykle silny, rozdzierający. Związany jest z przesuwaniem się złogu z nerki przez moczowód do pęcherza moczowego. Towarzyszyć mu mogą nudności, wymioty, wzdęcia brzucha. Jeśli kamień uwięźnie w drogach moczowych i spowoduje utrudniony przepływ moczu, może dojść do rozdęcia miedniczek nerkowych i wodonercza. To z kolei jest przyczyną zakażenia i wystąpienia roponercza. Wtedy do typowych objawów dołączają dreszcze i wysoka temperatura.
Pacjent cierpiący z powodu kolki nerkowej potrafi być niespokojny i stale zmieniać pozycje ciała, ponieważ żadne ułożenie nie łagodzi bólu. Gdy złóg umiejscawia się w moczowodzie, chory odczuwa bóle w okolicy pachwiny i talerza kości biodrowej.
W czasie ataku kolki nerkowej chory oddaje mocz często, za to w małych ilościach i czasem o barwie wskazującej na obecność czerwonych krwinek.
Reklama
Co robić w przypadku ataku kolki?
Atak kolki nerkowej najczęściej występuje nagle, bez uprzednich symptomów, dlatego w pierwszym momencie chory jest zdany na domowe sposoby poradzenia sobie z silnym bólem i innymi objawami. Zanim otrzyma specjalistyczną pomoc lekarską, warto jak najszybciej sięgnąć po tabletki przeciwbólowe i rozkurczowe. Do bolącego miejsca warto przyłożyć termofor lub inny ciepły kompres. Pomóc też może gorąca kąpiel. Jeśli chory jest w stanie się poruszać, to wskazane jest spacerowanie. Ruch może przyspieszyć proces wydalania kamieni.
Reklama
Kolka nerkowa - ile dokładnie trwa?
Podczas ataku kolki nerkowej ból może trwać nawet kilka godzin i okresowo nasilać się. Ustępuje niemal natychmiast, gdy kamień zostanie wydalony z dróg moczowych wraz z moczem na zewnątrz. Jeśli w czasie napadu kolki nerkowej pojawia się gorączka, może to świadczyć o zakażeniu dróg moczowych. Najczęściej dolegliwości kolki nerkowej są tak silne, że chory wzywa pogotowie ratunkowe w celu doraźnego podania silnych leków przeciwbólowych i rozkurczowych. W niektórych przypadkach objawy kamicy mogą skończyć się na jednym napadzie kolki nerkowej. Inni cierpią wielokrotnie, "rodząc" kolejne kamienie. Gdy kamienie nerkowe są duże lub odlewowe (wypełniające cały układ kielichowo-miedniczkowy nerki) typowe są bóle tępe, nie tak gwałtowne i nasilone, jak przy drobnych złogach przemieszczających się poprzez moczowód.
Reklama
Leczenie kolki nerkowej
Leczenie kamicy zależy od fazy i nasilenia choroby. W przypadku ataku kolki nerkowej konieczna jest szybka konsultacja lekarska. Jedynym leczeniem jest wtedy uśmierzenie bólu i podanie środków rozkurczowych, aby kamień "wędrował" dalej i nie ugrzązł w przewodzie moczowym.
Potwierdzeniem rozpoznania jest wykonanie badania USG, dzięki któremu lekarz może obserwować położenie i przemieszczanie się kamienia. Jeśli kamień jest stosunkowo niewielki i pacjent może "urodzić" go sam, zaleca się tak zwane uderzenia wodne, czyli picie dużej ilości wody i skakanie na skakance lub chodzenie po schodach.
Dużą ulgę przynosi także kąpiel w gorącej wodzie. Jeśli jednak kamień jest bardzo duży, może zajść konieczność usunięcia go operacyjnie. Alternatywą dla tego zabiegu jest rozbijanie kamieni przy pomocy ultradźwięków, co możliwe jest jednak tylko przy średnicy kamienia około 1 cm.
W leczeniu kolki nerkowej, pomiędzy napadami stosuje się różne techniki mające na celu usunięcie kamieni.
Leczenie kolki nerkowej często wymaga podania silnych leków przeciwbólowych z grupy opioidów. Powodują one zmniejszenie bólu, ale nie poprawiają odpływu moczu.
Inną grupą farmaceutyków są słabsze leki zwalczające ból, tzw. niesteroidowe leki przeciwbólowe. Należy do nich m.in. aspiryna. Jednak kolka nerkowa wymaga podania silniejszych leków, takich jak ketoprofen lub diklofenak.
Ich dodatkową zaletą jest zmniejszenie obrzęku, który powstaje wokół złogu, co może ułatwić jego przesunięcie do pęcherza moczowego. Dodatkowo można dołączyć leki, które powodują rozkurczanie mięśni gładkich moczowodów – co również ułatwia usunięcie złogu.
Leczenie w okresie międzynapadowym polega na połączeniu metod farmakologicznych, odpowiedniej diety oraz właściwego trybu życia. Rodzaj leczenia zależy od typu kamicy. Celem terapii jest zmniejszenie zawartości w moczu substancji tworzących określone typy złogów oraz wpływ na pH moczu – czyli ogólnie rzecz biorąc jego odczyn.
Leczenie domowe
Sposób leczenia ustala zawsze lekarz, ale bardzo pomocne mogą okazać się zioła i wody mineralne. Przy tym schorzeniu bowiem nie wolno dopuszczać do odwodnienia organizmu i zagęszczenia moczu.
Należy więc pić duże ilości wód mineralnych, szczególnie wskazane są "Jan" z Krynicy i "Dąbrówka" ze Szczawna, oraz napary z ziół działających moczopędnie (liść brzozy, kwiat bławatka, ziele nawłoci, owoc pietruszki).
Najskuteczniej działają zioła w mieszankach, które można nabyć w aptekach i sklepach zielarskich. Równie ważna jest dieta. Nie należy pić mocnej kawy, herbaty, alkoholu. W zależności od rodzaju kamicy należy ograniczyć spożywanie pewnych potraw.
Na przykład w kamicy wapniowej jeść mało sera, jogurtów, kefiru i mleka. W przypadku kamicy szczawianowej nie spożywać szczawiu, szpinaku, rabarbaru, rzepy, czekolady, kakao. Warto też wybrać się na leczenie sanatoryjne. Uzdrowiska w Polsce specjalizujące się w leczeniu schorzeń nerek to: Cieplice-Zdrój, Krynica, Żegiestów-Zdrój i Szczawno-Zdrój.
Leczenie szpitalne
Gdy cierpiący na kolkę nerkową i wywołującą ją kamicę dróg moczowych uskarża się na permanentny ból i częste infekcje układu moczowego, lub gdy kamienie osiągają średnicę większą niż 6 milimetrów, lekarz może podjąć decyzję o usunięciu kamieni nerkowych. Do operacji kwalifikowani są również pacjenci posiadający jedną nerkę i tacy, u których istnieje ryzyko wystąpienia dodatkowych schorzeń, sepsy, czy roponercza. Metoda usuwania kamieni zależy od ich wielkości, rodzaju, kształtu, ilości i położenia. Do zabiegowych technik usuwania kamieni dróg moczowych należą:
- Litotrypsja pozaustrojowa (ESWL) – nieinwazyjna metoda służąca do rozkruszania kamieni zlokalizowanych w różnych odcinkach układu moczowego.
- Nefrolitotrypsja przezskórna (PCNL) – to zabieg polegający na usunięciu złogu w całości lub po rozkruszeniu, z nerki lub górnego odcinka dróg moczowych za pomocą specjalnego wziernika (endoskopu) wprowadzanego bezpośrednio do nerki przez niewielkie nacięcie na skórze. Jest to podstawowa forma usuwania kamieni u osób nie kwalifikujących się do pozaustrojowej litotrypsji.
- Litotrypsja ureterenoskopowa (URSL) – wykonywana jest w przypadku złogów nie poddających się pozaustrojowej litotrypsji zlokalizowanych przede wszystkim w dolnych odcinkach moczowodu.
- Klasyczne zabiegi operacyjne - stosowane są wówczas, gdy pozaustrojowa litotrypsja lub metody endoskopowe nie przynoszą oczekiwanych efektów lub są przeciwwskazane, oraz w sytuacjach, gdy złogi osiągają znaczne rozmiary. Typ zabiegu dobierany jest w zależności od lokalizacji złogów, w skrajnych przypadkach znacznego uszkodzenia, usunięta może być cała nerka.
