Co to jest kangurowanie?
Pierwsze chwile życia są dla noworodka trudne i mogą wiązać się ze stresem spowodowanym nowym otoczeniem oraz wieloma bodźcami. Kojąco działa wówczas zapach mamy, odgłos bicia jej serca i ciepło jej ciała. Dziecko, które unosi się pod wpływem oddechu na klatce piersiowej i jest otoczone czułym dotykiem, czuje się jak w brzuchu mamy.
Pewien francuski podróżnik, położnik i pisarz Frédérick Leboyer stwierdził przed laty: “dotyk, głaskanie i masaż, tym karmi się dziecko. Są równie ważne, co substancje mineralne, witaminy czy białka, wyrażają bowiem miłość”.
Badania potwierdzają, że wczesne doznania dotykowe dziecka mają istotny wpływ na jego późniejszy rozwój emocjonalny, poznawczy i społeczny. Taka też jest istota kangurowania, czyli bezpośredniego kontaktu „skóra do skóry” pomiędzy dzieckiem a rodzicem.
Maluch jest umieszczany na nagiej skórze mamy lub taty. Taki dotyk pomaga w budowaniu więzi i wzmacnia poczucie bezpieczeństwa dziecka.
Badania Feldmana i jego współpracowników wykazały, że w przypadku rodzin, gdzie nastąpiło kangurowanie niemowlaka późniejszy styl rodzinny był spójniejszy - rodzice częściej przytulali dziecko, ale również byli bardziej czuli wobec partnera.
Z kolei badania Lai wskazują na to, że wystarczy 60 minut codziennego kangurowania niemowlęcia słuchając przy tym relaksującej muzyki, by wyraźnie ustabilizować jego stan oraz zmniejszyć reakcję lękową mamy.
Zdaniem Moniki Salamończyk, Anny Łozińskiej-Czerniak i Ewy Dmoch-Gajzlerskiej - autorek publikacji o kangurowaniu na łamach Polskiego Przeglądu Nauk o Zdrowiu 4 (61) 2019, kangurowanie dziecka to swoiste przywitanie rodziców z noworodkiem i powinno nastąpić możliwie jak najszybciej po porodzie, nawet tuż po przyjściu na świat maluszka.
Kangurowanie noworodka ma istotny wpływ na jego rozwój. Maluszek staje się spokojniejszy. Co więcej, kontakt skóra do skóry sprawia, że dziecku w mniejszym stopniu zagrażają bezdechy. Wskazują na to autorzy poradnika dla rodziców przygotowanego przez Fundację Medycyny Prenatalnej.
Historia kangurowania jest bardzo ciekawa. Metoda ta wywodzi się z Kolumbii. Zaproponowali ją dwaj lekarze Edgar Rey i Hector Martinez jako odpowiedź na deficyt personelu, brak inkubatorów dla wcześniaków czy dużą liczbę porzuconych maluchów.
W 1983 roku wskazani specjaliści udowodnili, że ich metoda zmniejszyła zachorowalność i umieralność wśród wcześniaków i dzieci porzuconych. Mówi się również o tym, że po raz pierwszy na kangurowanie wpadł neonatolog Nils Bergman w 1978 roku w Bogocie.
Jednak znacznie ważniejsze od tego, kto jest twórcą tej metody, są korzyści, jakie uzyskuje rodzic i dziecko, a jest ich całkiem sporo. Są to m.in.:
- poczucie spokoju i bezpieczeństwa,
- mniejsze problemy z układem krążenia i oddychaniem,
- nawiązanie zdrowej więzi.
A to tylko niektóre z nich. Metoda znana jest nie tylko w Kolumbii, ale m.in. także w Europie Zachodniej, krajach skandynawskich i USA.
Reklama
Jak kangurować dziecko?
Kwestie związane z tym, jak kangurować noworodka, opisała Światowa Organizacja Zdrowia. Wytyczne w tym zakresie są dość jasne. Prawidłowo realizowany kontakt skóra do skóry spełnia takie warunki jak:
- schemat kangurowania jest taki sam zarówno dla dziecka urodzonego w sposób naturalny, jak również tego przez cesarskie cięcie,
- dziecko powinno być rozebrane.
- noworodka należy ułożyć na klatce piersiowej rodzica, np. pomiędzy piersiami mamy, z główką maluszka skierowaną do piersi,
- rodzic powinien otulić maluszka obiema rękami,
- podtrzymywana powinna być pupa malucha,
- maluszek jest przykrywany ciepłym i suchym materiałem.
Jeżeli matka nie jest w stanie kangurować, kangurowanie dziecka może przeprowadzić ojciec albo inna ważna dla dziecka osoba.
Wówczas kangurowanie odbywa się w pozycji półleżącej. Możliwe jest również jednoczesne kangurowanie bliźniąt, a nawet trojaczków.
Kangurowanie-chustowanie
Niemowlę przede wszystkim potrzebuje kontaktu fizycznego z rodzicem. Kangurowanie daje taką możliwość. Można je przeprowadzać w chuście, jednak nie jest to koniecznie. Równie dobrze do kangurowania zamiast chusty można użyć pieluchy albo opaski.
Poza tym, kontakt skóra do skóry nie opiera się na noszeniu dziecku, a zwykle do tego właśnie sprowadza się używanie chusty.
Chustonoszenie można jednak traktować jako przedłużenie kangurowania. Noszenie dziecka w chuście podobnie jak kangurowanie wspiera rozwój emocjonalny maluszka i wzmacnia więź pomiędzy nim a rodzicem. Dlatego warto zdecydować się na taką bliskość, jednak należy zadbać o aspekty techniczne, by chustonoszenie było bezpieczne zarówno dla dziecka, jak i dla rodzica.
Reklama
Kangurowanie po cc
Jak najbardziej wskazane jest stosowanie kangurowania po cesarce. Jednak z uwagi na stan zdrowia matki, nie zawsze istnieje możliwość, by kangurowania po porodzie podjęła się właśnie ona.
Wówczas jej rolę przejmuje tata lub inna bliska, ważna dla dziecka osoba. Kangurowanie przez tatę po cesarce to istotne wydarzenie, które wzmacnia naturalną relację dziecka i rodzica.
Jeżeli lekarz wyrazi zgodę na kangurowanie przez mamę, ma ono nie tylko pozytywny wpływ na wspólną więź między matką a noworodkiem, ale jest także istotne z punktu widzenia uruchomienia procesów związanych z laktacją - wytwarzaniem mleka w piersiach kobiety.
Reklama
Kangurowanie przez ojca
Dziecko, które dopiero przyszło na świat, potrzebuje bliskości, by łatwiej zaadaptować się do środowiska zewnętrznego, poczuć się bezpiecznie, ale też nawiązać pierwszą relację z rodzicem.
Dotyk to ten zmysł, który umożliwia to w pełni. W przypadku kangurowania przez ojca maluszek jest kładziony na odsłoniętej klatce piersiowej taty. Taki kontakt skóra do skóry uspokaja dziecko i wspiera jego rozwój.
Kangurowanie ojca wciąż jest traktowane jako zastępcze w stosunku do kangurowania przez mamę, jednak warto wiedzieć, że to tak samo wartościowe doświadczenie dla dziecka.
Dlatego kangurowanie przez tatę można praktykować również w domu, gdy maluch wyjdzie już ze szpitala. To świetny sposób, by pokazać jak ważny jest ojciec w rozwoju emocjonalnym i fizycznym dziecka.
Reklama
Kangurowanie wcześniaka
W przypadku maluchów, które urodziły się przed terminem, kangurowanie jest wprowadzane stopniowo. Personel medyczny obserwuje dziecko i w razie potrzeby może udzielić niezbędnego wsparcia.
Poza tym, kangurowanie noworodków, które przyszły na świat przed czasem, opiera się na tych samych zasadach, co kontakt skóra do skóry u innych maluszków.
Trzeba jednak pamiętać, że kangurowanie dzieci przedwcześnie urodzonych to szczególne wyzwanie dla rodzica, z uwagi na to, że skóra takiego noworodka jest znacznie bardziej wrażliwa niż dziecka urodzonego w terminie.
Z tego powodu zaleca się, by osoba kangurująca zanadto nie głaskała maluszka. Dotyk powinien się opierać na spokojnym położeniu dłoni na ciele dziecka.
Jak wskazują autorzy “Poradnika dla rodziców dzieci przedwcześnie urodzonych”, Agata Wójcik-Sęp, Anna Bulczak, Paulina Kowalewska i inni, kangurowanie wcześniaków ma mnóstwo zalet, m.in. pozytywnie wpływa zarówno na malucha, jak i jego bliskich.
U noworodka zmniejsza ryzyko pojawienia się problemów z układem krążenia, a także układem oddechowym i odpornościowym, wspiera również jego rozwój psychomotoryczny oraz przybieranie na masie i procesy wzrostu.
Co ciekawe, zdaniem twórców wspomnianej publikacji, kangurowanie wcześniaków zwiększa szanse na karmienie piersią dzieci w tej grupie.
W przypadku rodziców obniża poziom stresu, np. wywołanego przedwczesnym porodem. U mamy z kolei zmniejsza ryzyko wystąpienia depresji poporodowej.
Reklama
Jak długo powinno trwać kangurowanie dziecka?
Największe korzyści przynosi kangurowanie niemowlaka tuż po porodzie, jednak ten proces może trwać znacznie dłużej i przenieść się ze szpitala do domu. Ma to na celu wzmacnianie więzi rodzica z dzieckiem.
Ile trwa kangurowanie? Zgodnie ze Standardami Opieki Okołoporodowej kangurowanie powinno trwać przez minimum 2 godziny po porodzie.
Do kiedy jest wskazane kangurowanie dziecka ? Istnieją różne stanowiska w tym zakresie - niektórzy twierdzą, że warto praktykować tę metodę nawet do 12 miesiąca życia.
Wiele korzyści przynosi nie tylko stosowanie tego sposobu w szpitalu, ale też kangurowanie noworodka w domu. Lepsze więzi i mocniejsza relacja z dzieckiem to tylko początek zalet związanych z kontaktem skóra do skóry.
Reklama
Zalety kangurowania
Przejście dziecka ze środowiska wewnątrzmacicznego i podjęcie samodzielnych funkcji życiowych nie jest dla malucha sytuacją komfortową. Dlatego optymalne rozwiązanie to zadbanie o to, by noworodek trafił wprost w ramiona rodzica. Najwięcej korzyści przynosi przebywanie w bezpośrednim kontakcie z rodzicem przez 2 godziny po porodzie.
Wśród zalet kangurowania u malucha wymienić można:
- nawiązanie kontaktu emocjonalnego z rodzicem,
- zmniejszenie stresu wywołanego porodem i działaniem bodźców zewnętrznych,
a nawet
- redukcja ryzyka związanego z wystąpieniem problemów ze strony układu oddechowego i układu krążenia.
Jak twierdzi Anna Bajek i inni autorzy publikacji „Kangurowanie - zalecany pierwszy bezpośredni kontakt ciała noworodka z ciałem matki”, kangurowanie ułatwia zasypianie i przejście w fazę snu głębokiego.
Kontakt skóra do skóry skraca również czas hospitalizacji. Dziecko zyskuje dodatkową odporność, ponieważ jego skóra pokrywana jest florą fizjologiczną od matki. Maluch położony na brzuchu mamy łatwiej wyczuwa też zapach mleka, ma też szybszy dostęp do naturalnego pokarmu w piersiach i łatwiej zdobywa umiejętność ssania piersi.
Na uwagę zasługuje także to, że podczas objęcia reguluje się temperatura mamy i dziecka. Gdy ciepłota ciała dziecka spada, mamy automatycznie rośnie, ogrzewając malucha.
Pierwsze godziny po porodzie to okres istotny dla całego przyszłego rozwoju dziecka. Korzyści jednak zyskuje również rodzic.
U mam kangurowanie wpływa na:
- rozwój więzi z dzieckiem,
- działanie hormonów wspierających laktację,
- zmniejszenie krwawienia po porodzie z uwagi na obkurczanie macicy,
- rozwój umiejętności związanych z odczytywaniem sygnałów wysyłanych przez dziecko,
- obniżanie stresu po porodzie.
Co istotne, podczas kontaktu skóra do skóry wydzielana się oksytocyna, dzięki której w piersi pojawia pokarm. Oksytocyna przyspiesza też kurczenie się macicy i skraca okres krwawienia
Kangurowanie to również wartościowe doświadczenie dla ojca, który może:
- zaangażować się w relację z dzieckiem od pierwszych chwil życia,
- korzystać z terapeutycznego (uspokajającego, redukującego napięcie) wpływu przytulania swojego maleństwa,
- odciążyć partnerkę, gdy sama np. po cesarskim cięciu, nie jest w stanie kangurować dziecka,
- poczuć się niezbędną osobą w wychowaniu dziecka.
Warto także zwrócić uwagę na to, co może spowodować brak kangurowania. Jak wskazują specjalistki, Monika Salamończyk, Anna Łozińska-Czerniak, Ewa Dmoch-Gajzlerska, niewystarczający pierwszy kontakt z noworodkiem ma wpływ na:
- częstsze pojawianie się bólów brzucha i wzdęć u dziecka, czyli kolki,
- kłopoty z karmieniem,
- problemy z zasypianiem.
Co więcej, brak kangurowania odbija się w istotny sposób na doznaniach matki. U mam, które nie kangurowały, znacznie częściej obserwuje się:
- przytłoczenie nową rolą,
- poczucie niekompetencji,
a także
- obniżoną gotowość do urodzenia kolejnego dziecka.
Według zaleceń WHO, kangurowanie powinno odbyć się do dwóch godzin od porodu. Jednak, gdy jest to niemożliwe, np. z uwagi na stan matki, można również zdecydować się na późniejsze kangurowanie, np. kontakt skóra do skóry w domu.
Kangurowanie w Polsce
Treści, z którymi można spotkać się w Internecie, wskazują wprost, że kangurowanie cieszy się pozytywnymi opiniami w Polsce. Mamy są zachęcane do takiej formy bliskości z dzieckiem, choć, np. z uwagi na stan zdrowia po porodzie, nie zawsze jest to możliwe.
W niektórych szpitalach trudno również o zorganizowanie przestrzeni do tego, by kangurować mógł ojciec albo inna bliska osoba.
Wciąż mało znane są ośrodki preadopcyjne, gdzie można zapisać się na wolontariat obejmujący kangurowanie, a także opiekę nad niemowlętami.
Jedną z takich placówek jest Tuli-Luli w Łodzi prowadzona przez Fundację Gajusz. Równie unikalny w skali kraju jest ośrodek preadopcyjny w Otwocku.
Kangurowanie to jedna z najbardziej instynktownych form kontaktu z nowonarodzonym dzieckiem. Szereg zalet przynosi również kangurowanie niemowląt.
Tego zadania podjąć mogą się zarówno rodzice, jak i inne, ważne osoby w życiu dziecka. Wszystko powinno odbywać się w komfortowej atmosferze z poszanowaniem intymności niemowlęcia i osoby podejmującej się kangurowania.
Zdanie eksperta
Kiedy możliwy jest kontakt skóra do skóry?
Noworodek może się znaleźć na brzuchu mamy już kilka sekund po porodzie.
- Bezpośrednio po ocenie w skali Apgar noworodek jest odpępniany i układany na brzuchu mamy skóra do skóry. Dziecko przebywa na brzuchu mamy do czasu zaopatrzenia jej po porodzie - mówi dr Marianna Suska-Cichosz, ordynator oddziału neonatologii w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym im. Kard. Wyszyńskiego w Lublinie. - Pierwsze chwile dziecko spędza w objęciach mamy, a dopiero później położna, w asyście ojca, zabiera noworodka na ważenie i mierzenie. Wtedy zakłada się też dziecku opaski.
Choć kontakt skóra do skóry jest bezwzględnie zalecany i coraz bardziej popularny, nie zawsze jest możliwy. Co zrobić gdy stan zdrowia mamy nie pozwala na przytulenie malucha tuż po porodzie? Rolę kangurowania może przejąć tata.
- Jeżeli mama jest po cięciu cesarskim albo przedłuża się zabieg zaopatrzenia krocza matki po urazie wtedy układamy noworodka do kontaktu skóra do skóry na torsie ojca - mówi dr Marianna Suska-Cichosz.
Jak powinien wyglądać kontakt skóra do skóry?
STS, czyli skin to skin, staje się w Polsce standardem okołoporodowym, a na świecie stosowany jest od dawna. Dziecko na brzuchu mamy tuż po porodzie kładzie położna. W takiej pozycji dziecko może przebywać do dwóch godzin. Standardowo kontakt skóra do skóry w szpitalu jest jednak krótszy. Noworodek powinien być okryty, żeby nie stracił ciepła. Podczas gdy dziecko leży na brzuchu mama jest zaopatrywana.
Jeżeli kontakt skóra do skóry nie jest możliwy ze względu na zły stan noworodka, który tuż po urodzeniu musi przebywać w inkubatorze, kangurowanie można przesunąć na później, gdy stan zdrowia dziecka się poprawi. Maluch szczególnie będzie potrzebował wówczas bliskości mamy i taty.
