Co to jest kaszel psychogenny?
Kaszel psychogenny to rodzaj kaszlu, który pojawia się na tle nerwowym. Nie ma związku z chorobami układu oddechowego. Tym samym, nie jest związany z infekcjami, czy paleniem tytoniu.
Jego głównym podłożem jest ludzka psychika. Kaszel „chorobowy”, pojawiający się przy przeziębieniu, zapaleniu płuc, czy astmie oskrzelowej jest naturalną reakcją organizmu, który pragnie usunąć z dróg oddechowych zalegającą wydzielinę, czy ciało obce.
Podstawowym zadaniem kaszlu jest bowiem oczyszczanie dróg oddechowych. Taki rodzaj kaszlu można dość łatwo zdiagnozować i leczyć poprzez podanie odpowiednich leków.
Obawy i niepokój pojawiają się wtedy, gdy uporczywy kaszel nie ma związku z konkretną chorobą i męczy o różnych porach dnia. Warto wówczas się zastanowić, czy nie ma on związku ze stresującymi sytuacjami w ciągu dnia.
W przypadku kaszlu nawykowego psychogennego sytuacja jest bardziej skomplikowana niż przy „zwykłym” odkrztuszaniu, ale przy właściwej diagnozie także ten rodzaj kaszlu można skutecznie łagodzić.
Rozpoznanie kaszlu psychogennego najczęściej pojawia się, gdy zostaną wykluczone wszystkie inne choroby, które mogą wywoływać kaszel u konkretnej osoby.
W ICD-10, czyli Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych, kaszel psychogenny (F45.3) znajduje się w rozdziale dotyczącym zaburzeń nerwicowych, związanych ze stresem i pod postacią somatyczną.
Kaszel o podłożu psychogennym nasila się przede wszystkim w sytuacjach, którym towarzyszy stres. Nie każdy potrafi radzić sobie z trudnymi chwilami w życiu, nie każdy posiada także przysłowiowy „luz”.
Niestety sytuacje stresowe towarzyszą codziennemu życiu w domu lub w pracy, a codzienność często wymaga podejmowania trudnych decyzji. I w takich sytuacjach często pojawia stres, który wywołuje odruch kaszlu.
Jak już zdążyliśmy wspomnieć, psychogenny kaszel ma podłoże emocjonalne i psychologiczne. Najczęściej diagnozowany jest u dzieci, a ma to ścisły związek z brakiem pełnej kontroli przez tak młode organizmy nad emocjami, nerwami, czy gniewem.
U osób dorosłych pojawia się zwykle w nerwowych sytuacjach lub w wyniku zaburzeń psychosomatycznych, czyli takich, które mają swoje podłoże w psychice, a dają objawy cielesne, na przykład w postaci kaszlu.
Częściej pojawia się u kobiet niż u mężczyzn, co ma związek z większą emocjonalnością i wrażliwością u płci żeńskiej.
Reklama
Przyczyny kaszlu psychogennego
Kaszel psychogenny u dorosłych jest często nazywany „kaszlem bez przyczyny”, a zatem z pewnością nie jest spowodowany podłożem organicznym, czy nie jest skutkiem przyjmowanych leków. U każdej osoby może występować na innym, indywidualnym tle o podłożu psychicznym.
Przyczynami kaszlu psychogennego mogą być:
- napięcia emocjonalne, które pojawiają się wraz z problemami, czy stresującymi etapami w życiu,
- reakcja organizmu na stres,
- zaburzenia osobowości,
- brak zdolności do samodzielnego radzenia sobie z problemami i sytuacjami stresującymi,
- lęki, głównie te nieuświadomione, które wywołują niepokój,
- chęć zwrócenia uwagi otoczenia na swoje problemy,
- obecność osób, które wywołują niepokój i stres.
Przewlekły kaszel psychogenny powstaje głównie na tle nerwowym. Stresujące sytuacje w pracy lub domu, które wymuszają podejmowanie trudnych decyzji doprowadzają niektóre osoby do ataków tego typu objawów.
Często silny gniew potrafi być także przyczyną nasilonego ataku psychogennego kaszlu. Jednak czynnikiem wywołującym taką reakcję organizmu jest przede wszystkim silny stres.
U niektórych osób będzie to publiczne wystąpienie, u innych problemy zawodowe, a u jeszcze innych drobne nieporozumienia w domu, czy konflikt małżeński.
Ocena wrażliwości konkretnej osoby i zdolności radzenia sobie z trudnymi sytuacjami są bardzo indywidualne.
Przyczyną kaszlu na tle nerwowym mogą być w zasadzie wszystkie sytuacje, z którymi konkretna osoba nie potrafi poradzić sobie samodzielnie.
Kaszel psychogenny może być także powiązany z innymi chorobami. Do takich należy nerwica, stany lękowe czy zaburzenia osobowości.
Reklama
Objawy kaszlu psychogennego
Potwierdzenie występowania kaszlu psychogennego oznacza wykluczenie wszystkich innych przyczyn o podłożu typowo chorobowym, jak na przykład infekcje górnych i dolnych dróg oddechowych, astmę, gruźlicę czy refluks.
Czym charakteryzuje się kaszel psychogenny? Przede wszystkim jest suchy, uporczywy i nie towarzyszą mu typowe objawy choroby, jak gorączka, złe samopoczucie czy odrywanie wydzieliny podczas odkrztuszania.
Głównymi objawami kaszlu psychogennego są:
- nasilenie kaszlu w sytuacjach o podłożu stresującym (na przykład wystąpienia publiczne, rozmowa z szefem, konflikty rodzinne);
- występowanie kaszlu w sytuacji gniewu, czy zdenerwowania;
- pojawienie się kaszlu w obecności osoby, która jest przyczyną nasilenie stresu;
- brak reakcji na leki przeciwkaszlowe;
- brak objawów chorób, którym towarzyszy „klasyczny” kaszel (na przykład infekcje dróg oddechowych, alergie, zapalenia płuc);
- nasilenia pokasływania w ciągu dnia;
- ustępowanie kaszlu w nocy;
- rzadkie pojawianie się w trakcie mówienia;
- utrzymywanie się kaszlu przez 8 tygodni lub dłużej.
Objawy kaszlu psychogennego u dorosłych nie zawsze są prawidłowo rozpoznawane, dlatego warto obserwować swój organizm i łączyć symptomy kaszlu z przyczynami natury psychicznej.
Standardowy kaszel o podłożu chorobowym jest bezwarunkowym odruchem obronnym, który pojawia się na skutek podrażnienia zakończeń nerwowych w drogach oddechowych, a konkretnie w ich błonie śluzowej.
Uszkodzenia błony śluzowej pojawiają w wyniku różnych schorzeń. Kaszel psychogenny nie ma z tym związku, a nasila się pod wpływem stresu i słabnie po zniknięciu sytuacji stresogennej.
Reklama
Kaszel psychogenny u dzieci
Czy kaszel psychogenny może występować u dzieci? Tak. Co więcej, zdecydowanie częściej pojawia się właśnie u nich niż u dorosłych. Dlaczego?
Dzieci odczuwają więcej lęków, świat jest dla nich jeszcze dość dużą tajemnicą i doświadczają tym samym więcej niepokojów.
Psychika dzieci znajduje się w fazie kształtowania, wiele sytuacji jest zupełnie nowych i maluchy nie zawsze potrafią się w nich odnaleźć.
Stresem może być chociażby pójście do przedszkola, odpowiedź przy tablicy w szkole, czy pozostawanie pod opieką innej osoby niż rodzic.
Kaszel psychogenny u dzieci ujawnia się dość często, a wiek dziecka sprzyja większemu narażeniu na pojawianie się tego typu pokasływania.
Kaszel psychogenny u dziecka nie powinien być bagatelizowany. Jest dość poważnym problemem, wymaga bowiem szerokiej diagnostyki i wykluczenia innych przyczyn, głównie o podłożu chorobowym.
Najczęstszymi objawami kaszlu psychogennego u dzieci są:
- suchy kaszel bez innych symptomów choroby;
- brak reakcji na leki, których zadaniem jest łagodzenie kaszlu;
- częste pokasływanie (u niektórych dzieci pojawia się nawet co kilka sekund);
- uskarżanie się na uczucie „łaskotania” w gardle;
- brak kaszlu podczas snu i mówienia.
Częstym zjawiskiem jest kaszel psychogenny u przedszkolaka. Tak małe dzieci niekiedy nie radzą sobie w gronie rówieśników, kumulują wewnątrz siebie problemy, czy też wstydzą się przed grupą i nie zawsze też potrafią wyrazić swoje emocje.
Kaszel jest wtedy sygnałem, że dziecko nie radzi sobie ze swoimi lękami. Taką reakcją na stres może być już nawet kaszel psychogenny u 4-latka.
Małe dzieci nie udają kaszlu, aby osiągnąć jakieś korzyści (na przykład pozostanie w domu). Kaszel kojarzy się maluchowi z przykrą sytuacją i niedogodnością, jest sposobem wyrażenia lęku bądź złości.
W tych przypadkach rodzic powinien zastanowić się, czy maluch nie doświadcza przykrości i odtrącenia. Warto zatem skonsultować wszystkie takie przypadki ze specjalistą, np. psychologiem.
Reklama
W jaki sposób zdiagnozować kaszel psychogenny?
Kaszel psychogenny ma niejednoznaczne objawy, które mogą być błędnie odbierane jako kaszel o podłożu chorobowym. Dlatego w takich przypadkach niezwykle ważną rolę odgrywa prawidłowa diagnoza kaszlu psychogennego.
Na czym polega właściwe postępowanie w rozpoznaniu przyczyny? Przede wszystkim konieczne jest wykonanie wielu badań, które wykluczą inne podłoże niż psychosomatyczne.
Z reguły to lekarz POZ (Podstawowej Opieki Zdrowotnej) zleca określone badania, dlatego warto w pierwszej kolejności udać się do lekarza internisty.
Taka diagnostyka obejmuje badania obrazowe i laboratoryjne. Do podstawowych należą:
- RTG płuc,
- tomografia komputerowa,
- testy alergiczne,
- spirometria,
- EKG,
- badanie śluzu.
W niektórych przypadkach wskazana jest konsultacja z lekarzami z innych dziedzin medycyny, jak alergolog, pulmonolog, czy laryngolog.
Wyeliminowanie infekcji, alergii bądź innych chorób daje podstawy do skierowania chorego do lekarza psychiatry i na terapię do psychologa.
Należy pamiętać, iż istnieje ścisłe powiązanie pomiędzy kaszlem psychogennym, psychologiem i odpowiednią terapią, której zadaniem jest odkrycie problemu i wypracowanie sposobów radzenia sobie ze stresowymi przyczynami kaszlu.
Reklama
Jak leczyć kaszel psychogenny?
Jak złagodzić kaszel psychogenny? Głównym sposobem leczenia tego typu kaszlu jest psychoterapia.
O tym, w jaki sposób będzie ona przebiegać decyduje lekarz i dobiera odpowiednie metody oddziaływania na pacjenta.
Zlekceważenie problemu może w przyszłości skutkować dość niebezpiecznymi konsekwencjami medycznymi, jak problemy z oskrzelami, wymioty, przepuklina pępkowa lub silne problemy natury psychicznej.
Leczenie kaszlu psychogennego to indywidualny proces terapeutyczny, podczas którego osoba chora uświadamia sobie swoje problemy i podłoże stresu.
W wielu przypadkach już samo wyeliminowanie czynnika stresu pozwala złagodzić odruch kaszlu.
Jak leczyć kaszel psychogenny? Pierwszym etapem leczenia jest złagodzenie lub całkowite opanowanie uporczywego kaszlu, który jest trudnym do opanowania odruchem.
Niektóre osoby wymagają wsparcia w postaci:
- leków na kaszel psychogenny (przykładem są leki uspokajające),
- leków hamujących odruch kaszlu,
- syropu na kaszel psychogenny,
- treningu kontroli nad kaszlem.
Jak leczyć kaszel psychogenny w kolejnym etapie? Tutaj do działania przystępuje psycholog lub psychoterapeuta. Sesje terapeutyczne mają na celu poznanie źródeł stresu i zrozumienie, co kryje się za tego typu lękami.
Kolejną fazą procesu leczenia jest wzmacnianie indywidualnej odporności na stres. I tutaj szerokie zastosowanie mają różne techniki relaksacyjne.
Należy pamiętać, iż o każdej indywidualnej metodzie leczenia powinien decydować tylko lekarz lub psycholog.
Leczenie kaszlu psychogennego u dzieci
Jak nadmieniliśmy wyżej, psychogenny kaszel u dziecka jest częściej rozpoznawany niż u dorosłych. Nigdy nie należy ignorować tego problemu, gdyż brak leczenia kaszlu psychogennego u dzieci może być przyczyną wielu innych schorzeń, takich jak rozstrzenie oskrzeli, podrażnienie błon śluzowych dróg oddechowych, czy wysiłkowe nietrzymanie moczu.
Co najważniejsze, leczenie kaszlu psychogennego u dziecka pozwala zdiagnozować problem natury psychicznej, wyeliminować go i wesprzeć malucha w codziennym funkcjonowaniu.
Jak leczyć kaszel psychogenny u dziecka? Oto poszczególne etapy:
- zastosowanie leków przeciwkaszlowych i nawilżających śluzówkę, które zapobiegają zanikowi błony śluzowej na skutek długotrwałego suchego kaszlu;
- indywidualna psychoterapia, która szuka przyczyn stresu u dziecka;
- stosowanie technik psychoterapeutycznych, które pomogą rozwiązać problemy dziecka;
- wyeliminowanie, w miarę możliwości, sytuacji stresogennych;
- poinformowanie opiekunów w przedszkolu lub nauczycieli w szkole o istniejącym problemie;
- stworzenie dziecku w domu warunków do odpoczynku.
Pamiętaj, jakiekolwiek leki uspokajające czy wyciszające mogą być podawane tylko na zlecenie lekarza. Rolą rodzica jest stosowanie się do zaleceń specjalistów, obserwowanie swojej pociechy i niebagatelizowanie jej problemów.
Reklama
Domowe sposoby na kaszel psychogenny
Leczenie kaszlu psychogennego można uzupełnić domowymi metodami. Warto jednak każdy indywidualny przypadek skonsultować z lekarzem prowadzącym, aby uniknąć pojawienia się szkodliwych skutków ubocznych.
Jednym z domowych sposobów na kaszel psychogenny są inhalacje z wykorzystaniem ziół lub olejków eterycznych. Ich działanie ma także charakter wyciszający, co w przypadku tego rodzaju kaszlu ma dość istotne znaczenie.
Najlepiej korzystać z produktów naturalnych, które nie powodują podrażnień błon śluzowych i jednocześnie nie uczulają.
Leczenie kaszlu psychogennego u dorosłych i dzieci powinno być wsparte środkami, które mają łagodzący wpływ na gardło.
Każdy suchy kaszel dość mocno je podrażnia, warto zatem pić napój z siemienia lnianego (o zawiesistej konsystencji) lub syrop z pędów sosny, który hamuje napady kaszlu.
Takie domowe działania mają na celu łagodzenie skutków silnego pokasływania i ochronę błon śluzowych układu oddechowego.
