Co to jest kaszel refluksowy?
Kaszel refluksowy jest suchy, męczący i bezproduktywny. Stanowi jeden z objawów choroby refluksowej przełyku (GERD - gastroesophageal reflux disease, ICD10: K21), której istotą jest zarzucanie treści pokarmowych z żołądka w górę układu trawiennego.
Najczęściej przyczyną występujących dysfunkcji jest niesprawny mechanizm działania dolnego zwieracza przełyku.
Oprócz tego podłoże problemu stanowić też mogą zaburzenia opróżniania żołądka, nadprodukcja soków żołądkowych, otyłość, ciąża, przepuklina rozworu przełykowego, cukrzyca, twardzina układowa czy nieprawidłowości hormonalne.
Cofanie się zakwaszonych resztek pokarmu do przełyku drażni jego delikatne błony śluzowe, powodując tzw. zgagę (uczucie palenia, pieczenia). Ale możliwe są też w przebiegu GERD objawy pozaprzełykowe, z tym refluksowy:
- zespół kaszlowy,
- zespół zapalenia krtani,
- zespół astmatyczny,
- zespół nadżerek zębowych.
Może też w związku z chorobą występować zapalenie gardła, idiopatyczne włóknienie płuc oraz nawracające zapalenie ucha środkowego.
Warto zaznaczyć, że przypadłość ta jest częsta. Szacuje się, że GERD stanowi przyczynę 21 procent wszystkich stwierdzanych przypadków kaszlu przewlekłego (dane: E. Trojanowska i inni; w literaturze naukowej podawane są też inne wartości, przykładowo K. Chmiel pisze, że w zależności od populacji i innych czynników, może to być od 10 do nawet 40 procent).
Częściej za tego typu dolegliwości odpowiadają tylko dwie choroby: astma oraz zespół spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła (PNDS- post-nasal drip syndrome)
Reklama
Objawy kaszlu refluksowego. Jak go rozpoznać?
Jaka rozpoznać kaszel refluksowy? Jakie daje objawy? Przede wszystkim jest silny, suchy i napadowy. Może przypominać kaszel astmatyczny. Ma charakter przewlekły – jednym z kryteriów diagnostycznych jest jego utrzymywanie się przez minimum 8 tygodni.
Ryzyko wystąpienia rośnie u pacjentów cierpiących na epizody refluksu nocnego. Kaszlowi towarzyszyć może chrypa i chrząkanie, niekiedy także ból gardła.
Przede wszystkim należy jednak zwracać uwagę na typowe symptomy przełykowe, czyli zarzucanie pokarmu oraz związaną z tym zgagę. Ich występowanie w wysokim stopniu uprawdopodabnia refluksowe podłoże kaszlu, brak zaś minimalizuje prawdopodobieństwo takiej właśnie etiologii.
W drugiej z wymienionych sytuacji należy rozważyć diagnostykę pod kątem astmy i PNDS, a także wykluczyć inne potencjalne czynniki sprawcze, takie jak palenie papierosów, przyjmowanie niektórych leków (inhibitorów konwertazy angiotensyny ACE-I), nieprawidłowy obraz płuc w prześwietleniu rentgenowskim.
O ile charakterystyka kaszlu refluksowego, w tym jego objawy oraz ogólna etiologia, są doskonale znane, o tyle nie ma pewności odnośnie bezpośredniego patomechanizmu.
Najbardziej upowszechniona jest teoria, że występujące dolegliwości stanowią efekt pobudzenia włókien czuciowych za sprawą niskiego (kwasowego) pH zarzucanych treści pokarmowych.
W efekcie - poprzez nerw błędny lub odruch z włókien łączących przełyk i oskrzela – powstaje kaszel. Inna teoria zakłada, że odruch kaszlowy jest efektem przedostawania się resztek pokarmowych z przełyku do drzewa oskrzelowego, będąc w takiej sytuacji działaniem obronnym organizmu.
Współcześnie więcej zwolenników ma pierwsza z wymienionych hipotez, wielce możliwe jednak jest, że obie są trafne.
Reklama
Jak zlikwidować kaszel refluksowy? Leczenie
Terapia kaszlu refluksowego jest wielotorowa. Podstawę stanowi ograniczanie produkcji kwasu solnego w żołądku, ale dużą rolę odgrywa też hamowanie odruchu kaszlowego.
Pierwsza z wymienionych ścieżek stanowi standardowe postępowanie w leczeniu GERD. Lekami pierwszego wyboru są tak zwane inhibitory pompy protonowej (IPP), które blokują wydzielanie soków żołądkowych.
Oprócz tego podaje się środki z grupy antagonistów receptorów histaminowych H2, które zapobiegają owrzodzeniom oraz tonują stany zapalne przełyku.
Należy jednak podkreślić, że badania naukowe wskazują, iż stosowanie IPP nie zawsze przynosi oczekiwane rezultaty, jeśli chodzi o hamowanie odruchu kaszlu.
Dlatego wskazane jest w wielu przypadkach leczenie z użyciem środków przeciwkaszlowych, zawierających takie substancje jak na przykład dekstrometorfan w postaci bromowodorku, który działa poprzez zwiększanie progu wrażliwości ośrodka oddechowego w tak zwanym rdzeniu przedłużonym.
Leki te dostępne są w aptekach bez recepty w różnych postaciach, w tym między innymi w tabletkach i syropach.
Mimo, iż są wydawane bez przepisu lekarza, przed rozpoczęciem kuracji warto skonsultować się ze specjalistą, mając na uwadze fakt, iż kaszel może mieć inne podłoże, a także ze względu na istniejące przeciwskazania i możliwe skutki uboczne.
Reklama
Jak złagodzić kaszel refluksowy u dziecka?
Najmłodsi pacjenci mogą przyjmować wiele leków przeciwkaszlowych oraz IPP. Ograniczeniem wiekowym jest zazwyczaj ukończenie pierwszego lub drugiego roku życia.
Oprócz tego możliwe jest stosowanie licznych naturalnych metod łagodzących objawy tego typu – od pierwszego roku życia mogą to być na przykład herbatki z lipy.
Należy pamiętać, że leki dla dzieci w wieku do 6 lat powinny być podawane w postaci syropów – taki sposób aplikacji eliminuje ryzyko zadławienia tabletką.
Zaleca się też, by do 12. roku życia środki takie, jak wspomniany dekstrometorfan były przyjmowane z zalecenia lekarza – nie powinno się ich ordynować na własną rękę.
Jeżeli chodzi o kaszel refluksowy u niemowlaków, możliwości terapeutyczne są nieco mniejsze, ze względu na brak badań potwierdzających bezpieczeństwo stosowania niektórych specyfików.
W razie utrzymywania się męczących objawów, podaje się syropy przeznaczone dla tej grupy wiekowej, można też wykonywać inhalacje z roztworów soli fizjologicznej.
Warto pamiętać, że refluks u dzieci w pierwszym roku życia jest zjawiskiem powszechnym, ale zazwyczaj nie patologicznym, lecz fizjologicznym, wynikającym między innymi z niedoskonałości anatomicznych nie w pełni wykształconego przełyku.
Reklama
Domowe sposoby na kaszel refluksowy
Istnieją też rozliczne domowe sposoby na kaszel refluksowy. Nie zastępują one profesjonalnego leczenia, ale mogą je wspomagać lub też stanowić tymczasowy środek zaradczy, który łagodzi objawy, zanim pacjent trafi do lekarza.
Co na kaszel refluksowy sprawdza się najlepiej? Wymienić można w tym kontekście między innymi:
- Picie naparów z lipy lub czarnego bzu, a także siemienia lnianego.
- Inhalacje z roztworów soli fizjologicznej lub olejków eterycznych.
- Wietrzenie mieszkania, dbałość o utrzymanie właściwej wilgotności powietrza w pomieszczeniach, utrzymywanie temperatury pokojowej.
- Spanie na boku lub na wznak z głową uniesioną ku górze.
- Rezygnacja z palenia papierosów, a także picia alkoholu, kawy i mocnej herbaty.
- Dieta lekkostrawna, nie powodująca intensywnego wydzielania soków żołądkowych. Niewskazane są zwłaszcza potrawy smażone, ale też ostre przyprawy, owoce cytrusowe, rośliny strączkowe. Należy także pamiętać, by posiłki spożywać w niewielkich porcjach, za to w regularnych odstępach co 2-3 godziny.
Reklama
Kaszel refluksowy w ciąży
Refluks jest zaburzeniem, które stosunkowo często ujawnia się w ciąży. Przyczyny tego są bardzo złożone. Jedną z nich są zmiany hormonalne zachodzące w tym okresie życia, a w szczególności wzrost stężenia progesteronu.
Działa on rozluźniająco na tkanki organizmu, w tym także te, z których zbudowany jest dolny zwieracz przełyku. Sprzyja to zarzucaniu kwaśnych treści z żołądka w górę układu trawiennego oraz dalszym tego konsekwencjom, takim jak kaszel.
Kolejną przyczyną jest zwiększający się nacisk powiększającej swoje rozmiary macicy na żołądek.
Kaszel refluksowy w ciąży stanowi duże wyzwanie pod kątem terapeutycznym.
Ze względu na brak badań bezsprzecznie potwierdzających bezpieczeństwo stosowania, niewskazane jest bowiem podawanie wielu leków, w tym hamujących wydzielanie soków żołądkowych czy tonujących odruch kaszlowy. Chyba, że w ocenie lekarza spodziewane korzyści będą większe niż związane z tym ryzyka.
Co więcej, z reguły odradza się też środki ziołowe, takie jak herbaty z lipy. Zatem co pomaga na kaszel refluksowy w ciąży?
Podstawę stanowi dieta lekkostrawna. Korzystne efekty przynosi też spanie w odpowiedniej pozycji, z głową uniesioną na poduszce, a także utrzymywanie korzystnego mikroklimatu w mieszkaniu.
