Co to jest katapleksja?
Katapleksja jest objawem neurologicznym polegającym na nagłej, krótkotrwałej i odwracalnej utracie napięcia mięśniowego w porze aktywności dziennej. Efektem tego mogą być niespodziewane osunięcia się na ziemię, czy wypadanie trzymanych przedmiotów z rąk. Często towarzyszą temu gwałtowne napady senności.
W stosowanej od lat międzynarodowej klasyfikacji chorób i zaburzeń psychicznych IDC-10, katapleksja oznaczona jest symbolem G47.4 – narcolepsy and cataplexy. Nie jest to zestawienie przypadkowe, definicja katapleksji często bowiem ujmuje ją w kategoriach jednego z objawów narkolepsji, czyli patologicznej senności, będącej hipersomnią pochodzenia ośrodkowego.
Znajduje to potwierdzenie także w nowej klasyfikacji ICD-11, obowiązującej od stycznia 2022 roku. Jako jednostka chorobowa ujęta jest narkolepsja (7A20.0 Narcolepsy, Type 1), katapleksja zaś wymieniona jest w jej opisie jako jeden z symptomów.
Warto w tym miejscu zaznaczyć, że osoby pytające, co to jest katapleksja, często mylą to zaburzenie z innym, o bardzo podobnej nazwie, jakim jest katalepsja. Istotą tego drugiego jest sztywnienie mięśni powodujące zastygnięcie całej sylwetki, z charakterystycznym ułożeniem kończyn i głowy w nienaturalnych pozycjach.
Chory traci możliwość poruszania się, mimo iż jego ciało poddaje się manipulacji ze strony osób postronnych. Katalepsja jest jednym z objawów katatonii, specyficznego stanu występującego w wielu schorzeniach psychicznych i neurologicznych.
Reklama
Objawy katapleksji
Objawy katapleksji wiążą się przede wszystkim z tak zwaną atonią mięśni poprzecznie prążkowanych, czyli zanikiem lub obniżeniem ich kurczliwości. Symptomy mogą mieć bardzo różne nasilenie.
W skrajnej postaci zaburzenia chory całkowicie traci kontrolę nad swoim ciałem i bezwładnie pada na ziemię. Jest to niezwykle niebezpieczne, grozi bowiem doznaniem rozległych obrażeń. Możliwe są jednak także manifestacje łagodniejsze, takie jak:
- upuszczanie trzymanych przedmiotów,
- uczucie „miękkości” w kolanach,
- drżenie mięśni twarzy i kończyn,
- opadanie głowy lub samej żuchwy w stronę klatki piersiowej,
- zaburzenie mowy lub milczenie,
- różnego rodzaju skurcze, tiki etc.
Pojedynczy atak katapleksji jest krótkotrwały i odwracalny. Zazwyczaj po kilku minutach pacjent odzyskuje władzę nad ciałem. Co ważne, jeśli chory nie zapadł w tym czasie w sen, ma pełną świadomość i zdolność logicznego myślenia, samodzielnie oddycha i rusza oczami.
Siłą rzeczy inaczej rzecz wygląda w przypadku zaśnięcia. Częstotliwość tego typu epizodów jest bardzo zróżnicowana. Niektórzy doświadczają ich kilka razy dziennie, inni – kilka razy w życiu.
Reklama
Przyczyny katapleksji
Przyczyny katapleksji są stosunkowo dobrze znane. Z reguły napad jest bezpośrednio wyzwalany przez silne emocje, zarówno negatywne, jak też pozytywne. Mogą to być złość, strach, zawstydzenie, radość, rozśmieszenie. Bardzo często atak następuje po silnym wybuchu śmiechu. Dlaczego tak się dzieje?
Badania wykazują, że u osób dotkniętych narkolepsją i katapleksją, w płynie rdzeniowo-mózgowym znajduje się bardzo mała ilość hipokretyny (oreksyny). Jest to hormon odpowiadający za regulację procesów czuwania i snu.
Zaburzenie jego produkcji związane jest z zanikiem neuronów w części mózgu zwanej podwzgórzem. Stan, w jakim znajduje się wówczas pacjent, zbliżony jest do stanu w jednej z faz snu, znanej jako REM, tyle że nie następuje to w czasie nocnego spoczynku, lecz dziennej aktywności.
Należy jednak pamiętać, że nie wszystkie atak katapleksji są objawem narkolepsji. Symptom ten sporadycznie występuje też w przebiegu innych schorzeń i zaburzeń, takich jak między innymi:
- Zespół Pradera-Williego - bardzo rzadka choroba genetyczna, następstwem której są m.in. niski wzrost, znaczna otyłość, zaniżone ciśnienie tętnicze i wiele innych);
- Choroba Niemanna-Picka typu C - dziedziczne schorzenie neurodegeneracyjne, określane niekiedy mianem dziecięcego Alzheimera;
- Zespół Angelmana - nazywany też syndromem wesołej marionetki, ze względu charakterystyczny uśmiech i pozornie zabawne ruchy, mimowolnie wykonywane przez chorego).
Reklama
Leczenie katapleksji
Leczenie katapleksji jest trudne i zazwyczaj łączone w jedno postępowanie z terapią narkolepsji jako takiej. Zazwyczaj stosuje się środki psychiatryczne, w tym:
- trójpierścienne leki przeciwdepresyjne;
- selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny.
Oprócz tego pacjenci cierpiący na napady senności otrzymują środki pobudzające, nie działają one jednak na objawy związane z wiotczeniem mięśni.
Co ważne, katapleksja często jest mylona w rozpoznaniu z padaczką. Stąd liczne pomyłki dotyczące leczenia. Chorzy nie dostają potrzebnych medykamentów, lecz nie znajdujące zastosowania w tej sytuacji leki przeciwpadaczkowe.
