Jak wygląda kora dębu?
Kora dębu (Cortex Quercus) jest surowcem od wieków wykorzystywanym w medycynie ludowej. Zewnętrzna warstwa okrywająca pień drzew zaliczanych do rodziny bukowatych znana jest bowiem z właściwości leczniczych i kosmetycznych, znajdując zastosowanie między innymi w terapii uporczywych biegunek, hemoroidów czy urazów.
Dąb jest potężnym i długowiecznym drzewem liściastym, osiągającym do 40 metrów wysokości, żyjącym 800 lat, a w sporadycznych przypadkach nawet dłużej.
Różne jego odmiany występują powszechnie w wielu miejscach strefy klimatu umiarkowanego na półkuli północnej. W Europie Środkowo-Wschodniej, w tym i w Polsce, najczęściej można spotkać dwie odmiany, jakimi są dąb szypułkowy (Quercus robur L.) oraz bezszypułkowy (Q. petraea (Matt.) Liebl.).
Rzadziej jest spotykany dąb czerwony, omszony czy burgundzki. W pozostałych miejscach na ziemi, w tym na przykład w Kanadzie, USA czy Chinach łącznie występuje aż 450 gatunków tego drzewa, takich jak choćby dąb biały i wiele innych. Rosną one głównie na terenach równinnych, na glebach żyznych i wilgotnych.
Pnie i gałęzie dębu są twarde i mocne. W przypadku młodych drzew, okalająca je kora jest jednak stosunkowo gładka, delikatnie połyskująca i ma barwę ciemnobrązową. Dopiero wraz z biegiem lat coraz bardziej zaczyna przypominać popękaną skorupę w kolorze szarawym.
Reklama
Jak zbierać korę dębu?
Jak przebiega zbieranie kory dębu? Zdejmowanie zewnętrznej powłoki jest proste. Można to zrobić zwykłym nożem, pod warunkiem że będzie on wykonany ze stali nierdzewnej.
Materiał, z którego jest zbudowane narzędzie ma ogromne znaczenie. Zwykła stal może bowiem wchodzić w reakcje z garbnikami znajdującymi się w korze. Nie zmienia to wprawdzie wydatnie jej właściwości chemicznych, ale wpływa niekorzystnie na kolor surowca (możliwe jest ciemnienie).
Zaleca się pozyskiwanie kory dębu wyłącznie z gałęzi, nie zaś pnia głównego. W dodatku powinny to być gałązki młode, najwyżej kilkuletnie. Uprzednio powinny one zostać ścięte, a ze względów ekologicznych jeszcze lepiej jest wykorzystywać te, które samoistnie opadły na ziemię.
Kiedy zbierać korę z dębu? Wczesną wiosną, najpóźniej w połowie kwietnia, zanim jeszcze drzewo zacznie się zielenić. Po ściągnięciu zewnętrznej warstwy z gałęzi, surowiec zielarski powinien zostać wysuszony w temperaturze od 30 do maksymalnie 60 stopni, bez dostępu do światła.
Zdejmowanie kory z dębu i przygotowanie jej do zastosowań medycznych oraz kosmetycznych nie wymaga więc szczególnych umiejętności, sprzętu ani warunków.
Z drugiej strony należy pamiętać, że dobrej jakości surowiec można kupić w rozsądnej cenie w sklepach zielarskich, nie ma więc potrzeby, by czynności te wykonywać samodzielnie.
Reklama
Właściwości kory dębu
Właściwości lecznicze kory dębu oraz jej skład chemiczny, są dobrze znane. Swoje działanie surowiec ten zawdzięcza licznym substancjom czynnym, pośród których na pierwszy plan wysuwają się garbniki, stanowiące do 20 procent jego objętości.
Zwane też tianinami, będące pochodnymi fenoli, służą roślinom do ochrony przed szkodnikami, człowiek zaś korzysta przede wszystkim z ich właściwości ściągających.
Powodując koagulację białek na powierzchni błon śluzowych, stymulują proces powstawania warstwy ochronnej. Efektem tego jest aktywność przeciwzapalna, a także hamowanie krwawienia oraz łagodzenie obrzęków.
Oprócz garbników, w składzie chemicznym kory dębu znajdują się też inne substancje o działaniu zdrowotnym, w tym:
- triterpeny,
- flawonoidy (m.in. kwercetyna),
- kwasy fenolowe (galusowy i elagowy),
- żywice fenolowe a w nich alkohol kwercytol C6H7(OH)5,
- katechiny,
- pektyny,
- fitoncydy.
Reklama
Na co pomaga kora dębu?
Bogactwo wyżej wymienionych składników sprawia, że kora dębu charakteryzuje się bardzo szeroką i zróżnicowaną aktywnością biologiczną.
Wykazuje działanie:
- przeciwzapalne,
- przeciwbakteryjne,
- przeciwgrzybicze,
- przeciwwirusowe,
- ściągające,
- antyoksydacyjne.
Dzięki temu surowiec ten znajduje zastosowanie w leczeniu wielu schorzeń, zaburzeń oraz urazów. Jakich konkretnie?
Zastosowanie lecznicze kory dębu
Na co pomaga kora dębu? Właściwości ściągające są przydatne przede wszystkim w leczeniu biegunek. Garbniki tworzą trwałe i nierozpuszczalne wiązania. Po wypiciu wywaru z kory, łączą się z białkami błony śluzowej jelita, powodując jej kurczenie się i hamując perystaltykę.
Ale uwaga - nie powinno się stosować kory dębu w sytuacji prawidłowej czynności przewodu pokarmowego. Podane bez wyraźnego uzasadnienia garbniki mogą się przyczyniać do silnych zaparć.
Z tego powodu wyciągi z dębu szypułkowego pije się jedynie w przypadku uporczywych, męczących i długotrwałych biegunek.
Zewnętrznie surowiec zielarski tego drzewa jest stosowany w łagodzeniu stanów zapalnych skóry, okolic narządów płciowych, a także do płukania jamy ustnej, dziąseł i gardła (na anginę).
Warto w tym miejscu przypomnieć o działaniu przeciwbakteryjnym (m.in. na gronkowca i inne chorobotwórcze drobnoustroje). Ponadto odwary z kory dębu szypułkowego używa się na nadmierne pocenie się rąk i nóg.
Szerokie zastosowanie kory dębu w ginekologii i urologii sprawia, że stosuje się ją na infekcje intymne, w tym grzybicę, pieczenie pochwy, do irygacji i podmywania, przy upławach, a także na zapalenie pęcherza.
Kolejną grupę problemów zdrowotnych, w których surowiec ten może okazać się przydatny, stanowią różnego rodzaju schorzenia proktologiczne, w tym zwłaszcza hemoroidy (pękające guzki krwawnicze) oraz szczelina odbytu.
Kora dębu doskonale nadaje się też do przemywania ran (ale nie świeżych i sączących). Tym bardziej, że ogranicza też zasięg towarzyszącej urazom opuchlizny.
Nadużyciem byłoby twierdzić, że kora dębowa nadaje się do leczenia raka, nie mniej silne właściwości antyoksydacyjne tego surowca mogą znaleźć zastosowania w szeroko rozumianej profilaktyce antynowotworowej.
Zwalczając reaktywne formy tlenu (wolne rodniki), jego składniki w naturalnych sposób przeciwdziałają namnażaniu się nieprawidłowych komórek. A przy okazji spowalniają procesy starzenia się.
Zastosowanie kory dębu w kosmetyce
Na fali popularności komponentów roślinnych, kora dębu znalazła zastosowanie także w kosmetyce oraz domowym fryzjerstwie.
Surowiec ten jest stosowany składnik:
- preparatów przeznaczonych do higieny intymnej,
- kosmetyków do pielęgnacji cery tłustej i trądzikowej,
- szamponów do włosów przetłuszczających się i na łupież,
- mieszanek do przyciemniania włosów.
Jak piszą E. Sikora i wsp., opracowane produkty zawierające wyciągi z kory dębu, wyraźnie zmniejszały tłustość skóry, w związku z czym mogą być używane do mycia i pielęgnacji cery wykazującej tendencję do przetłuszczania się.
Tym bardziej, że mają one też właściwości przeciwzapalne, antyutleniające i ściągające, a przy tym działają delikatnie i nie powodują podrażnień.
Autorzy przywołują przy tym wyniki badania wskazujące, iż dodatek ekstraktu z kory do kosmetyków myjących, ograniczył ilość sebum na powierzchni skóry, co jest namacalnym potwierdzeniem skuteczności w tej materii.
Warto podkreślić, że kora dębu działa w pozytywny sposób nie tylko na twarz, ale też włosy. Hamując aktywność gruczołów łojowych, zapobiega przetłuszczaniu się pasm, dzięki czemu mają one zdrowszy i bardziej estetyczny wygląd.
Ograniczone zostaje też w ten sposób wypadanie włosów. Oprócz tego wyciąg z kory dębowej używany jest także do przyciemniania włosów. W tym celu może być mieszany z olejem rycynowym, skrzypem polnym czy kłączami tataraku.
Można użyć także kory dębu do przygotowania specjalnej kąpieli zapobiegającej nadmiernemu poceniu się. W wodzie powinno się jednak zanurzać tylko newralgiczne miejsca, na przykład dłonie i stopy, nie zaś całe ciało.
Reklama
Nasiadówki z kory dębu
Wiele osób pyta, czy kora dębu pomaga na hemoroidy? Tak. Choć nie jest to lek, wykazuje ona działanie przeciwzapalne, odkażające i ściągające, dzięki czemu może być z powodzeniem stosowana na żylaki odbytu.
Najskuteczniejszą formą „aplikacji” substancji czynnych jest w tym przypadku nasiadówka. Jak ją zrobić? Pod pojęciem tym kryje się płytka kąpiel, obejmująca dolne partie ciała, do linii bioder.
Można ją przygotować w wannie, ale też misce lub specjalnym bidecie. Służący do nasiadówki odwar przygotowuje się zalewając niewielką ilość kory (wystarczą dwie, trzy duże łyżki stołowe) letnią wodą (proporcje są umowne, ale można przyjąć, że wystarczą 2 litry).
Następnie całość należy gotować przez kilkadziesiąt minut, a na koniec przelać do wanny lub miski, mieszając z niezbyt ciepłą wodą z kranu.
Warto pamiętać, że całość nie powinna być gorąca, nieznacznie tylko przekraczając temperaturę ciała. Ile czasu trzeba spędzić w wannie? 10-15 minut, nie więcej.
Co ważne, kora dębu nadaje się do nasiadówek nie tylko na hemoroidy, ale też inne problemy zdrowotne i higieniczne, takie jak między innymi:
- szczelina odbytu,
- infekcje intymne,
- upławy,
- zapalenie pęcherza.
Reklama
Preparaty z korą z dębu
Kora dębu jest dostępna w różnych postaciach. Można kupić lub przygotować susz i wykorzystać go do wykonywania naparów, odwarów i wywarów. W sklepach jest dostępny w luźnej formie lub w saszetkach.
Ale do nabycia są też liczne gotowe preparaty, zawierające w swoim składzie wyciąg z tego surowca zielarskiego, takie jak:
- szampon,
- mydło,
- macerat,
- pasta do zębów,
- preparaty do pędzlowania jamy ustnej,
- krem do twarzy,
- żel do higieny intymnej,
- tabletki (suplementy diety).
Zdecydowana większość z nich przeznaczona jest do zastosowań zewnętrznych, w tym przemywania skóry i błon śluzowych, wykonywania nasiadówek, kąpieli, płukanek etc.
Kora dębu do picia
Czy korę dębu można pić? Tak, choć oczywiście po odpowiednim przygotowaniu, w postaci naparu oraz pamiętając o wskazaniach i przeciwwskazaniach.
Kora dębu do zaparzania przeznaczona jest dla osób zmagających się z dolegliwościami jelitowymi.
Tak, jak zostało zaznaczone powyżej, nalewka czy herbata przygotowane z tego surowca pomagają na biegunki, ale mogą szkodzić, jeśli układ trawienny działa prawidłowo, a zwłaszcza - jeśli występuje tendencja do zaparć.
W zasadzie luźne i częste stolce są jedynym powszechnie zalecanym zastosowaniem wewnętrznym. W pozostałych sytuacjach korę stosuje się zewnętrznie. Nawet jeśli jakiegoś rodzaju napary czy wywary są stosowane na choroby jamy ustnej i gardła i służą do płukania, nie powinno się ich połykać.
Warto pamiętać, że utrzymujące się dłużej biegunki mogą być objawem poważnej choroby, dlatego w takich sytuacjach zalecana jest konsultacja lekarska.
W określonych przypadkach ziołolecznictwo może nie być adekwatną i wystarczającą formą terapii.
Reklama
Kora dębu w ciąży
Stosowanie kory dębu na pękające żylaki odbytu czy różne infekcje w okresie ciąży, połogu oraz okresie karmienia piersią budzi znaczne kontrowersje.
Hemoroidy są często przypadłością u ciężarnych, zwłaszcza w II i III trymestrze. Ma to związek z poważnymi zaparciami, a także uciskiem rozrastającej się macicy na znajdujące się w jej sąsiedztwie naczynia krwionośne.
Do tego należy dodać, że w tym czasie często zdarzają się infekcje intymne oraz uszkodzenia okołoporodowe, związane z rozerwaniem lub nacięciem krocza.
Powszechne przekonanie, że wszystko co naturalne, jest bezpieczne w ciąży nie jest jednak do końca prawdziwe.
Choć z jednej strony pokutuje pogląd, że kora dębu to idealny, naturalny środek na pękające żylaki odbytu i infekcje w ciąży, z drugiej jednak nierzadko można się spotkać z komunikatem, że nie jest ona wskazana w tym szczególnym okresie życia. Wynika to z braku badań dotyczących bezpieczeństwa jej stosowania, zarówno dla matki, jak też jej dziecka.
Z tego samego powodu bynajmniej nie jest pewne, czy kory może używać kobieta w okresie laktacji, a więc karmiąca swoje dziecko piersią.
Kora dębu dla dzieci
Dokładnie takich samych wątpliwości nastręcza kwestia stosowania kory dębu u dziecka.
- Czy można ją podawać do picia na biegunki, będące częstą dolegliwością w pierwszych latach życia?
- Czy można z niej przyrządzać nasiadówkę?
- Czy jest wskazane, by przygotować leczniczą kąpiel na przetłuszczającą się skórę lub włosy?
- Czy można wykorzystać korę do przemywania twarzy malucha, którą spowił trądzik niemowlęcy?
Kwestie te pozostają problematyczne.
Z jednej strony zaleca się ten surowiec jako naturalny i stosunkowo łagodny, z drugiej strony również i w tym przypadku pogląd ten nie ma umocowania w wynikach badań naukowych.
Rodzicom stojącym przed dylematem, czy zastosować u swojego dziecka korę dębu, zleca się przede wszystkim wcześniejszą konsultację z pediatrą.
Przeciwwskazania do stosowania kory dębu i skutki uboczne
Skutki uboczne kory dębu nie są bardzo dobrze znane, co ma związek ze znikomą liczbą badań w tym zakresie.
Niemniej na podstawie znajomości mechanizmów działania poszczególnych składników, a także bazując na codziennych obserwacjach i potocznych przekazach, wiadomo, że nadużywanie tego typu produktów może też szkodzić. Dotyczy to zwłaszcza zastosowań wewnętrznych.
Zbyt długie stosowanie preparatów zawierających korę dębu szypułkowego nie tylko może prowadzić do zatwardzeń, ale generalnie ma negatywny wpływ na błonę śluzową przewodu pokarmowego.
Hamuje bowiem wchłanianie składników pokarmowych, a także wiąże mikroelementy, co może spowodować ich niedobory.
Do tego nierozważne przyjmowanie wysokich dawek preparatów z korą wywołuje wymioty. Podczas leczenia może też wystąpić zaburzenie lub opóźnienie wchłaniania się alkaloidów lub innych leków, których odczyn jest zasadowy.
Kory dębu szypułkowego nie wolno stosować zewnętrznie, gdy skóra ma rozległe zmiany egzemowe lub jest świeżo okaleczona, owrzodzona, z sączącymi się nadżerkami.
Do przeciwwskazań należą też m.in.:
- nadciśnienie tętnicze,
- zbytnie napięcie mięśniowe,
- choroby serca,
- choroby nerek,
- choroby wątroby,
- wysoka gorączka w przebiegu chorób zakaźnych.
Choć temat ten nie jest poważnie zgłębiony naukowo, lepiej by preparatów z kory unikały osoby mające uczulenie na pyłki dębu.
Co ważne, niezależnie od formy aplikacji, nie zaleca się, aby ekstrakt z kory był stosowany dłużej, niż 1 tydzień. Należy też dbać, o to, by spożywane lub nakładane na ciało dawki były małe.
O ile w określonych sytuacjach wskazane są nasiadówki, o tyle nie powinno się używać kory do mycia całego ciała, a tym bardziej - długich kąpieli.
Jak więc widać, surowiec ten przeznaczony jest do używania z rozwagą i umiarem.
Opinie na temat kory dębu
Opinie na temat stosowania kory dębu są z reguły pozytywne, aczkolwiek należy mieć na uwadze, że w zdecydowanej większości przypadków są to recenzje „użytkowników”, nie mające charakteru medycznego.
Źródła naukowe poświęcają prozdrowotnym i kosmetycznym właściwościom tego surowca relatywnie mało uwagi. Kora nie jest opisywana tak powszechnie, jak wiele innych naturalnych produktów. Trudno trafić na wyniki badań potwierdzających jej skuteczność w kontekście konkretnych schorzeń.
Jeśli chodzi o opinie osób korzystających z dobrodziejstw tego surowca, najczęściej wspomina się o skutecznym łagodzeniu dolegliwości związanych z hemoroidami oraz innymi problemami występującymi w miejscach intymnych.
Należy zwrócić uwagę, że tego typu schorzenia z reguły są uważane są za wstydliwe, stąd podwyższona skłonność pacjentów do korzystania z domowych i tradycyjnych sposobów, zamiast konsultacji lekarskiej i profesjonalnego leczenia.
Nie zawsze jednak przynosi to oczekiwany rezultat.
Cena kory dębu. Gdzie kupić?
Kora dębu jest stosunkowo łatwo dostępna. W różnych postaciach można ją kupić w aptekach, ale też sklepach zielarskich, a nawet ze zdrową żywnością.
Ile kosztuje? Cena zazwyczaj jest niewygórowana, choć koszty nabycia mogą się różnić w zależności od postaci, w jakiej znajduje się ekstrakt, a także wielkości opakowania, polityki cenowej konkretnego producenta czy dystrybutora oraz wielu innych czynników rynkowych.
Przykładowo, susz w opakowaniu 50 lub 100-gramowym kosztuje około 4-7 złotych. Płyn do higieny intymnej zawierający wyciąg z kory można nabyć w granicach 10-15 złotych, podobnie jak pastę do zębów, preparat do płukania jamy ustnej czy mydło.
Droższe mogą być szampony, zwłaszcza jeśli są oferowane jako przeciwłupieżowe, czy zapobiegające przetłuszczaniu się oraz dodatkowo wzbogacone o inne składniki.
