Czym jest kudzu i jak wygląda?
Pnącze składające się z drewnianej, owłosionej łodygi, trójlistkowe liście, bulwiasty korzeń oraz purpurowe kwiaty, które wyrastają z kątów liści - to podstawowe cechy, jakimi wyróżnia się kudzu. Czym ono tak właściwie jest? Kudzu, inaczej ołownik, opornik łatkowaty lub pueraria lobata, to winorośl, roślina jadalna z rodziny bobowatych.
Jej ojczyzną są tereny południowo-wschodniej Azji, wysp Oceanii oraz Japonii, gdzie występowała przede wszystkim na obszarach górskich. Jednak obecnie łatwo spotkać ją również w południowo-wschodniej części Stanów Zjednoczonych.
Choć prezentuje się niezwykle ciekawie, gdy zdominuje teren, wyrządza mnóstwo szkód, o czym Amerykanie zdążyli się już przekonać. Ich historia z kudzu w tle rozpoczyna się w 1876 roku, kiedy to ta roślina dociera do amerykańskich brzegów na Wystawę Światową w Filadelfii. Sadzonki cieszą się dużym zainteresowaniem. Słodki zapach i walory dekoracyjne, w tym duże rozmiary, przekonują mieszkańców Nowego Lądu do tego, by wprowadzić ją również w swoich ogrodach. Nikt jeszcze nie zdaje sobie sprawy z ciemniejszej strony tej rośliny.
W niedługim czasie okaże się, że kudzu potrafi rozprzestrzeniać się niezwykle szybko i rosnąć nawet 30 cm dziennie. Z jego kłączy i łodyg pojawiają się natomiast nowe rośliny. Wysokość, jaką kudzu może osiągnąć, to aż 30 m, co stwarza realne zagrożenie. Winorośl oplata inne rośliny i obiekty napotkane na drodze, co prowadzi do ograniczenia w dostępie do światła słonecznego. Cierpi przez to nie tylko pozostała część roślinności, ale też świat zwierzęcy. Kudzu pomimo pięknego efektu wizualnego, niesie też ryzyko utraty różnorodności biologicznej.
Podejście do kudzu zmienia się w połowie lat 30. XX wieku, kiedy to rolnicy doświadczają ogromnych strat na farmach z powodu m.in. erozji ziemi. Wówczas Służba Ochrony Gleby powołana przez amerykański kongres uznała kudzu za narzędzie do kontroli erozji gleby, ponieważ roślina stabilizuje ziemię.
W szkółkach wyhodowano wówczas aż 70 milionów sadzonek. Rolnicy byli nagradzani również za zastosowanie kudzu. Władze płaciły nawet 8 dolarów za 1 obsadzony kudzu akr. Mocno wierzono, że kudzu uratuje sytuację w rolnictwie.
Sadzenie rośliny traktowano bardzo poważnie, a powagę całej sytuacji i znaczenie kudzu podkreślał prezenter radiowy ówczesnych czasów, Channing Cope, który założył nawet fanklub tej rośliny, zrzeszający 20 tysięcy osób. Jego celem było obsadzenie kudzu 3 milionów hektarów ziemi.
Ostatecznie to amerykańskie marzenie zrealizowano w 1/8, ponieważ rząd w latach 50. wycofał się z pomysłu, z uwagi na niekontrolowany wzrost tej rośliny. Kudzu jednak zdążyło już rozplenić się po amerykańskim Południu. W 1972 roku USA uznało go za chwast i wprowadziło zakaz handlu jego nasionami. Roślina jest natomiast objęta ścisłą kontrolą.
Obecnie np. na Instagramie można obejrzeć zdjęcia dróg np. w kierunku Georgii lub Alabamy, lasów, budek telefonicznych lub domów wśród roślinności zdominowanej i oplecionej przez kudzu.
Nie bez przyczyny kudzu nazywane jest „rośliną, która zjadła Południe”. Nazywa się ją również „mila-na-minutę”, by wyrazić zawrotne tempo, z jakim wzrasta. Co ciekawe, wiele ulic w Stanach Zjednoczonych ma „kudzu” w nazwie.
Dodatkowo w 1999 roku sprowadzenie kudzu do USA znalazło się na liście najgorszych pomysłów XX wieku obok Traktatu Wersalskiego i zimnej fuzji jądrowej, stworzonej przez magazyn „Time”.
Choć to bardzo dominujący gatunek, warto też pamiętać o jej walorach zdrowotnych. Najcenniejszymi częściami tej rośliny, wykorzystywanymi m.in. w medycynie chińskiej są strąk oraz korzeń kudzu. Stosuje się je tradycyjnie jako lekarstwo na przeziębienia, a także alkoholizm.
Ponadto ludy azjatyckie doceniały kudzu za inne walory praktyczne, a mianowicie możliwość przerobienia jego włókien na ubrania. Zachwycał się tak stworzonym odzieniem nawet Konfucjusz, który twierdził, że taki strój jest lekki i daje ochłodę latem. W XVII wieku w Korei kudzu miało być polecane w podręcznikach rolniczych jako roślina, która zapewni ochronę przed głodem.
Reklama
Uprawa kudzu w Polsce. Czy jest w ogóle możliwa?
Opornik łatkowaty nie występuje naturalnie w Polsce. Znaleźć go można natomiast jako celowo zasadzony przez człowieka np. w ogrodzie botanicznym we Wrocławiu. Roślinę w naturze spotkać możesz w innych europejskich krajach, m.in. we Włoszech, Szwajcarii, Bośni i Hercegowinie oraz na Chorwacji.
Kudzu poradzi sobie nawet na bardzo ubogich glebach. Dzieje się tak, ponieważ większość azotu pozyskuje z powietrza. Utrudnieniem dla ewentualnej uprawy kudzu w naszym kraju nie jest rodzaj ziemi, a stosunkowo niskie temperatury, które nie pozwalają na tak dynamiczne rozprzestrzenianie rośliny jak w przypadku Stanów Zjednoczonych.
Według informacji podanych na stronie Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, nie ma danych potwierdzających obecności tego gatunku w naszej rodzimej florze poza jednym okazem we wrocławskim ogrodzie.
Roślina dobrze czuje się w lasach liściastych oraz mieszanych. Występuje naturalnie w sferze azjatyckiej. Preferuje też obszary nizinne, maksymalnie do 1000 m n.p.m. Z uwagi na obecność mięsistych korzeni poradzi sobie w przypadku suszy, ponieważ właśnie w tej części magazynuje wodę.
Sadzonki kudzu rozmnażają się wegetatywnie. Nowe pędy rosną praktycznie w każdym możliwym kierunku w stosunku do pędu macierzystego. Wystarczy zetknięcie z glebą, by jeden pęd dał początek kolejnemu. Jest to tylko potwierdzenie tego, jak bardzo ta roślina jest inwazyjna.
Nic dziwnego, że znalazła się na liście inwazyjnych gatunków obcych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 2022 roku (Dz.U. 2022 poz. 2649), które stwarzają zagrożenie dla Unii Europejskiej. W myśl przepisów podlegają one szybkiej eliminacji.
Wśród wskazanych działań zaradczych w tym rozporządzeniu wobec pojawienia się kudzu znajdują się m.in. takie metody jak:
- środki fizyczne - m.in. wykopywanie, wyrywanie, koszenie, odgradzanie, tworzenie stref buforowych;
- środki chemiczne - stosowanie środków ochrony roślin.
Nie należy więc prowadzić uprawy kudzu, nawet w doniczce. Według GDOŚ tego typu gatunków nie wolno m.in. hodować, nawet w izolowanych miejscach, wprowadzać do obrotu, przywozić na teren UE, wykorzystywać oraz wymieniać.
Reklama
Jakie są właściwości kudzu?
Pomimo inwazyjności zioło kudzu posiada wiele cennych substancji odżywczych. Przyjrzyjmy się bliżej jego składowi chemicznemu. Okazuje się, że cięty korzeń kudzu zawiera m.in.:
- związki izoflawonoidowe - daidzynę, daidzeinę, puerarynę, genisteinę, formonetynę, ononinę, biochaninę A. Zdaniem Przemysława Mikołajczaka z Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu i innych autorów publikacji „Mechanizmy przeciwalkoholowego działania wyciągu z korzenia Pueraria lobata (kudzu). Współczesne poglądy” zawartość izoflawonoidów w korzeniu jest uzależniona od miejsca pochodzenia i waha się między 1,77% a 12%;
- aglikony;
- glikozydy flawonoidowe - w tym apigenina, luteolina, kwercetyna, rutyna, hyperozyd;
- kwas kawowy, kwas chlorogenowy, kwas ferulowy, które należą do grupy polifenolokwasów;
- saponiny;
- skrobię;
- allantoinę;
- pierwiastki: wapń, magnez, żelazo, fosfor, cynk;
- 17 istotnych dla diety aminokwasów.
Obecność przedstawionych powyżej substancji teoretycznie przekłada się na prozdrowotne właściwości korzenia kudzu. Jednocześnie należy podkreślić za Mikołajczakiem, że w zasadzie istnieją dwa badania kliniczne, przeprowadzone poprawnie, oceniające wpływ tej rośliny na organizm człowieka.
Pierwsze badanie nie dowiodło jednoznacznie właściwości leczniczych kudzu, natomiast drugie potwierdziło, że wyciąg z korzenia tej rośliny może być pożyteczny dla osób uzależnionych od alkoholu. Badanie zostało jednak przeprowadzone jedynie na liczbie 14 osób. Okazało się, że po 7 dniach podawania kapsułek 500 mg z kudzu ilość wypijanego alkoholu zmniejszyła się o 40%. Działanie antyalkoholowe tego preparatu przypisuje się izoflawonoidom.
Reklama
Działanie kudzu. Na co pomaga?
Migreny, nadciśnienie, grypa, biegunki to przykłady niektórych dolegliwości, w jakich wykorzystywane jest działanie korzenia kudzu. Według informacji opublikowanych na łamach „Aptekarza Polskiego” w przeszłości w Japonii i w Chinach korzeń stosowano przede wszystkim do leczenia osób w podeszłym wieku, a także kobiet w okresie okołomenopauzalnym, gdy pacjenci cierpieli np. z powodu zaburzeń sercowo-naczyniowych, chorób gorączkowych czy nadciśnienia tętniczego. Warto za pomocą kudzu redukować objawy menopauzy.
Z uwagi na obecność izoflawonoidów, w tym pueraryny, zastosowanie kudzu ma m.in. w obniżaniu stężenia glukozy w surowicy, opóźnianiu metabolizmu alkoholu, a także wpływaniu na elastyczność naczyń wieńcowych i obniżaniu nadciśnienia.
Suplementy diety z kudzu mają również za zadanie oczyszczać wątrobę z toksyn, np. wywołanych nadmiernym spożyciem alkoholu lub paleniem tytoniu. Istnieje więc zasadniczy związek pomiędzy korzeniem kudzu a alkoholem i wiele osób chce stosować kudzu na alkoholizm.
Wartościowe pierwiastki zawarte w kudzu mogą mieć też pozytywny wpływ na gospodarkę w organizmie. Ponadto z uwagi m.in. na obecność wapnia, kudzu może pomóc odbudować gęstość kości w przebiegu osteoporozy. W roślinie znajdują się też substancje antyoksydacyjne, które sprawiają, że często poleca się korzeń kudzu na odchudzanie.
Składniki ołownika są niczym środek przeciwzapalny, dlatego w medycynie tradycyjnej roślina jest wykorzystywana np. do terapii alergii. W ramach fitoterapii kudzu stosuje się również w przypadku cukrzycy i nudności.
Tym, na co pomaga korzeń kudzu, jest m.in. poprawa nastroju, ale też wsparcie w stresie, co ma istotne znaczenie w terapii np. depresji, nerwicy, a także w przypadku antyalkoholowej czy podczas rzucania palenia.
Geisteina zawarta w kudzu łączy się z receptorami androgenów, co sprzyja mniejszej aktywności męskich hormonów. Przekłada się to jednocześnie na obniżone ryzyko raka prostaty.
Ponadto izoflawonoidy zawarte w kudzu redukują ilość wolnych rodników, które odpowiadają za rozwój wielu nowotworów. Po części więc kudzu może mieć wpływ na zmniejszenie możliwości pojawienia się tych chorób. Jednak wciąż nie ma wystarczających danych, by w pełni potwierdzić taki wpływ kudzu na organizm.
Reklama
Jaki korzeń kudzu wybrać? Różne preparaty
Preparaty z kudzu występują w różnych formach. Można postawić na proszek, kapsułki albo tabletki. Jeżeli jednak przyjmowanie suplementów diety w formie stałej to dla Ciebie wyzwanie, możesz postawić na mielony korzeń, który nadaje się do stworzenia napoju. Kudzu w płynie jest łatwy do spożycia.
Herbata, krople albo innych ekstrakt to opcje, które warto rozważyć. Tak naprawdę to, które kudzu wybrać zależy od Twoich indywidualnych preferencji. Dobrze jest zwrócić uwagę na zawartość kudzu w preparacie oraz wskazania producenta związane z dzienną dawką.
Poza tym nie ma większej różnicy związanej z formą przyjmowania wyciągu z kudzu. Dla niektórych wygodniejsze będzie połknięcie tabletki, natomiast dla innych - przygotowanie napoju.
Reklama
Po jakim czasie działa kudzu? Stosowanie i dawkowanie
Już wiesz, że roślina jest dostępna w różnych formach dla konsumentów. To, jak stosować korzeń kudzu zależy przede wszystkim od indywidualnych wytycznych opisanych na opakowaniu konkretnego preparatu. W podobny sposób należy zaplanować także dawkowanie tej rośliny.
Przykładowo suplementy diety z kudzu w formie tabletek można wygodnie przyjąć o dowolnej porze dnia. Niektórzy producenci zastrzegają jednak dopuszczalną liczbę tabletek. Często są to 2 kapsułki dziennie. Jeżeli producent wskaże, by stosować kudzu na czczo, należy to zrobić, jednak w wielu przypadkach nie jest to wymagane.
Efekty kudzu pojawiają się nawet po kilku dniach, np. w postaci malejącej chęć sięgnięcia po trunek. Zostało to potwierdzone w przedstawionych powyżej badaniach, gdzie po 7 dniach spożycie alkoholu spadło o 40%.
Nie należy jednak łączyć kudzu z alkoholem. Dlaczego? Okazuje się, że długotrwałe stosowanie wyciągu z korzenia kudzu przy jednoczesnym piciu alkoholu - zdaniem Mikołajczaka - może prowadzić do zwiększenia ryzyka pojawienia się nowotworów przełyku. Nie ma jednak jednoznacznych danych w tym obszarze. To może dodatkowo zniechęcać do sięgania po alkohol osoby przyjmujące ten suplement diety.
Reklama
Opinie na temat kudzu. Pozytywne czy raczej negatywe?
Od lat poszukiwacze sposobu na uzależnienie od alkoholu, zadają sobie pytanie: czy kudzu jest skuteczne? Tak jak już wspomnieliśmy, przeprowadzono jedynie kilka badań nad kudzu w sposób prawidłowy, z czego tylko jedno i to na małej grupie potwierdza, że korzeń pomaga w walce z uzależnieniem.
Warto zwrócić uwagę na różne opinie lekarzy o kudzu. Przykładowo prof. Amir Rezvani z Uniwersytetu w Karolinie Północnej uważa, że kudzu podnosi poziom dopaminy i serotoniny w mózgu, co może być przydatne nie tylko w terapii alkoholowej, ale też np. jako pomoc w walce z depresją, nerwicą i obniżeniem nastroju.
Na różnych forach medycznych można spotkać się z wypowiedziami i opiniami o korzeniu kudzu autorstwa farmaceutów i lekarzy, którzy twierdzą, że korzeń może być stosowany jedynie wspomagająco, nie należy jednak opierać całej terapii antyalkoholowej na tej roślinie.
Ponadto alkoholizm to zbyt poważna i skomplikowana choroba duszy i ciała, mająca różne podłoża. Dlatego sprowadzanie jej leczenia jedynie do przyjęcia tabletki z kudzu to bardzo duże uproszczenie. Tu potrzeba wsparcia lekarzy różnych dziedzin, chęci pacjenta, a i tak wyjście z nałogu nigdy nie jest pewne.
Niektórzy internauci doceniają natomiast udział kudzu w procesie odchudzania czy minimalizowania objawów przekwitania, choć oczywiście znowu kudzu nie grało pierwszych skrzypiec, ale miało jedynie działanie wspierające.
Suplement diety z kudzu może wpływać pozytywnie na organizm, nie należy jednak pokładać w nim całej nadziei związanej z pozbyciem się poważnych problemów zdrowotnych, które narastają latami, takich jak: alkoholizm czy otyłość.
Skutki uboczne i przeciwwskazania do stosowania korzenia kudzu
Nadwrażliwość na jakikolwiek składnik tego produktu znajduje się wśród przeciwwskazań do jego stosowania. Po opornik nie powinny sięgać również kobiety w ciąży i karmiące piersią.
Nie zaleca się stosowania preparatów z kudzu także osobom z chorobami hormonozależnymi, np. z Hashimoto. Nie należy też łączyć korzenia kudzu z lekami przeciwzakrzepowymi.
Nie ma też dostatecznych informacji, czy roślina jest bezpieczna dla dzieci, dlatego lepiej nie podawać jej najmłodszym lub kierować się po prostu wskazaniami producenta konkretnego suplementu diety.
Warto też pamiętać o ewentualnych skutkach ubocznych kudzu. Do czego może prowadzić przyjmowanie tabletek z tą rośliną? Świąd, nudności, a nawet uszkodzenie wątroby to działania niepożądane kudzu. Chcąc zażywać suplementy diety z opornikiem łatkowatym, należy korzystać z oficjalnych źródeł, a nie z nielegalnych upraw. W ten sposób można uniknąć działań niepożądanych spowodowanych przyjęciem rośliny niewiadomego pochodzenia.
Przedawkowanie kudzu może prowadzić do dolegliwości żołądkowych czy wysypki, dlatego nie należy przekraczać zalecanej dziennej dawki tej rośliny.
Gdzie kupić kudzu? Cena
Sadzonek i nasion kudzu nie należy kupować samodzielnie, ponieważ roślina jest uznana za gatunek inwazyjny zagrażający Unii Europejskiej.
Jeżeli jednak chcesz skorzystać z właściwości, jakie daje kudzu, najlepiej sięgnąć po suplementy diety zawierające ekstrakty z tej rośliny. Stosowanie kudzu w suplementach w Polsce jest dozwolone, ponieważ rośliny nie ma m.in. na wykazie Zespołu do spraw Suplementów Diety działającego przy Radzie Sanitarno-Epidemiologicznej. Lista jest jednak co jakiś czas aktualizowana i opiera się na załączniku III rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 roku z późn. zm.
Suplementy z opornikiem można zakupić w aptekach. Innym miejscem, gdzie występuje korzeń kudzu poza apteką, są sklepy zielarskie.
Cena suplementu diety z korzeniem kudzu to już kilkanaście do kilkudziesięciu złotych za opakowanie.
