Co to jest i w czym występuje kwas acetylosalicylowy?
Aspiryna to jeden z najbardziej popularnych środków przeciwbólowych i przeciwzapalnych na świecie. Jej początki datuje się na 1899 rok, kiedy to firma Bayer zaczęła sprzedawać ten specyfik na całym świecie. Ale historia protoplasty aspiryny sięga dużo wcześniej - aż do królestwa faraonów.
Wzór kwasu acetylosalicylowego to C₉H₈O₄. Jest to acetylowa pochodna kwasu salicylowego -związku, który występuje naturalnie w korze wierzby.
To właśnie wyciągi z kory wierzby stosowano już w czasach starożytnych i to dzięki wierzbie, kwas salicylowy zawdzięcza swoją nazwę (z łaciny wierzba to Salix alba).
Acetylowa pochodna działa jednak lepiej i ma mniej drażniące działanie niż oryginalna substancja. Dlatego też to kwas acetylosalicylowy (w skrócie ASA) zajął doczesne miejsce w popkulturze i medycynie.
Reklama
Jak działa aspiryna? Właściwości i mechanizm działania
Kwas acetylosalicylowy ma właściwości przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwgorączkowe oraz hamuje agregację płytek krwi.
Mechanizm działania kwasu acetylosalicylowego jest podobny do innych leków z grupy NLPZ (Niesteroidowe Leki Przeciwzapalne), do których aspiryna jest oczywiście zaliczana.
Hamują one tak zwaną cyklooksygenazę, czyli enzym, który odpowiada za syntezę prostaglandyn - bardzo silnych czynników prozapalnych.
Istnieją dwie izoformy tego enzymu - COX-1 oraz COX-2 - a kwas acetylosalicylowy blokuje obydwie. Zahamowanie syntezy prostaglandyn powoduje, że zatrzymaniu ulega również cały proces powstawania stanu zapalnego.
A ponieważ ASA (AcetylSalicylic Acid) blokuje również COX-1, który w dużych ilościach obecny jest w płytkach krwi, więc zablokowana jest również synteza tromboksanu.
Tromboksan z kolei odpowiada za skurcz naczyń krwionośnych i agregację płytek krwi - jest to mechanizm hamowania krwawienia z uszkodzonego naczynia krwionośnego.
Jednak jeśli zakrzepy tworzą się w nieuszkodzonym naczyniu krwionośnym może to prowadzić do niebezpiecznego zatoru, a w konsekwencji do udaru lub zawału serca.
Regularnie stosowany kwas acetylosalicylowy w małych dawkach hamuje nadmierną agregację płytek krwi i przez to wykazuje działanie ochronne na organizm.
Reklama
Jak i na co stosować kwas acetylosalicylowy? Zastosowanie i wskazania
Czy aspiryna działa przeciwzapalnie? Aspiryna zaliczana jest do niesteroidowych leków przeciwzapalnych a więc musi wykazywać przede wszystkim takie działanie.
Jednak można stosować również aspirynę na gorączkę lub ból głowy, gdyż działa także przeciwgorączkowo i przeciwbólowo.
Takie właściwości pozwalają zastosować ten lek na wszystkie wymienione schorzenia. Istnieją także preparaty aspiryny na przeziębienie, w formie rozpuszczalnej, z dodatkową witaminą C lub bez niej.
Na co jeszcze pomaga aspiryna? Wykazuje ona dodatkowe, silne działanie przeciwpłytkowe, dzięki czemu zapobiega ona tworzeniu się zakrzepów wewnątrz naczyń krwionośnych.
Preparaty z aspiryną o takim przeznaczeniu mają dużo mniejszą dawkę niż preparaty przeznaczone typowo na ból głowy, gorączkę, czy ogólne przeziębienie.
Wynika to z faktu, że takich leków nie przyjmuje się doraźnie a na stałe - bardzo często nawet do końca życia. Wskazaniem do zastosowania kwasu acetylosalicylowego w tak małej dawce są:
- profilaktyka chorób przebiegających z zakrzepami w naczyniach krwionośnych;
- profilaktyka chorób układu krążenia typu zawał serca oraz niestabilna i stabilna choroba niedokrwienna serca.
Reklama
Dawkowanie kwasu acetylosalicylowego - od jakiego wieku można go stosować?
Jakie powinno być prawidłowe dawkowanie aspiryny? W przypadku osób dorosłych jednorazowa dawka wynosi od 500 do 1000 mg. W razie potrzeby można tę dawkę powtórzyć po 6 lub 8 godzinach, zawsze pamiętając, że maksymalna dawka dobowa wynosi 4000 mg.
Od ilu lat aspiryna jest dopuszczona do stosowania? Teoretycznie można ją podawać już od 12. roku życia, jednak tylko pod kontrolą lekarza. Bezpieczna granica wieku to 15 lat.
Można wtedy podać 500 mg jednorazowo, ale nie więcej niż 1500 mg na dobę. W przypadku małych dzieci i młodzieży lepiej jednak rozważyć podanie innego, bezpieczniejszego NLPZ, jak ibuprofen, czy paracetamol.
Aspiryna nie jest zalecana dla tak młodych pacjentów ze względu na ryzyko wystąpienia zespołu Rey’a, krwawienia z przewodu pokarmowego, czy astmy aspirynowej.
Po jakim czasie działa aspiryna? Pierwsze efekty można zaobserwować już po 30 minutach od podania leku. Najmocniejsze działanie wykazuje z kolei po 2 lub 3 godzinach.
Jak długo działa aspiryna w organizmie? Ok 6 godzin. Po tym czasie dolegliwości mogą wrócić, więc dopiero po 6 godzinach można przyjąć kolejną dawkę.
Oddzielny akapit należałoby poświęcić kwasowi acetylosalicylowemu w dawce antyagregacyjnej. Jak było wcześniej wspomniane, aspiryna przyjmowana profilaktycznie w prewencji przeciwzakrzepowej ma niższą dawkę.
Jak podaje oficjalna Charakterystyka Produktu Leczniczego: „W świeżym zawale serca lub u pacjentów z podejrzeniem świeżego zawału serca: początkowa dawka nasycająca wynosi 225 - 300 mg kwasu acetylosalicylowego raz na dobę w celu uzyskania szybkiego zahamowania agregacji płytek.
Tabletki należy rozgryźć, aby uzyskać szybkie wchłanianie”. Następnie dawka podtrzymująca wynosi od 75 do 150 mg na dobę.
Pamiętaj: Nie powinno się nigdy przyjmować aspiryny na czczo tylko po posiłku lub w trakcie.
Reklama
Z czym nie można łączyć kwasu acetylosalicylowego?
Z czym nie łączyć kwasu acetylosalicylowego? Silnym przeciwwskazaniem do stosowania z powodu możliwej interakcji kwasu acetylosalicylowego jest jednoczesne zażywanie metotreksatu w dawkach 15 mg na tydzień lub większych.
Z innych medykamentów należy szczególnie uważać na leki przeciwzakrzepowe, leki z grupy SSRI czy digoksynę.
Można natomiast, jak najbardziej stosować kwas acetylosalicylowy i witaminę C - istnieją nawet gotowe preparaty z taką mieszanką.
Można także łączyć jednocześnie kwas acetylosalicylowy i paracetamol - takie połączenie nie zwiększa ryzyka krwawienia z przewodu pokarmowego.
Co innego łączenie aspiryny, na przykład z ibuprofenem lub innymi silnymi NLPZ. Takie zestawienie nie jest zalecane. Podobnie, jak nierekomendowane jest łączenie kwasu acetylosalicylowego z alkoholem.
Trzeba jeszcze wspomnieć o pacjentach, którzy zażywają aspirynę w dawkach kardiologicznych. Byłoby dobrze, gdyby nie przyjmowali oni innych środków z grupy NLPZ, jak naproksen, czy ibuprofen lecz nie zawsze jest to możliwe.
Dawka kardiologiczna jest dużo mniejsza i w tym przypadku ewentualne ryzyko krwawienia jest dużo niższe. Jednak naproksen, czy ibuprofen mogą również blokować płytki krwi jak aspiryna, ale dużo słabiej i tylko tymczasowo.
Jeśli płytki zostaną zablokowane przez naproksen, czy ibuprofen to aspiryna nie będzie już na nie działać.
Poza tym, to działanie będzie krótkotrwałe i w momencie, jak płytki krwi wrócą do swojego prawidłowego działania to aspiryny już nie będzie w organizmie, w takiej ilości by działała kardioprotekcyjnie.
Dlatego trzeba pamiętać, by najpierw zażywać kwas acetylosalicylowy w dawce antyagregacyjnej, a dopiero po 2 godzinach można przyjąć ewentualnie ibuprofen lub naproksen. Jest to bardzo ważne, inaczej narazimy się niepotrzebnie na dodatkowe ryzyko sercowo-naczyniowe.
Reklama
Skutki uboczne i przeciwwskazania do stosowania aspiryny
Głównymi przeciwwskazaniami do stosowania aspiryny są:
- występująca u pacjenta skaza krwotoczna,
- ostra choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy,
- ciężka niewydolność serca, nerek lub wątroby,
- napady astmy oskrzelowej wywołane podaniem salicylanów lub substancji o podobnym działaniu.
Dodatkowym, silnym przeciwwskazaniem będzie również uczulenie na kwas acetylosalicylowy.
Do najpoważniejszych skutków ubocznych aspiryny na pewno będą należały te pochodzące ze strony układu pokarmowego, czyli:
- bóle brzucha,
- zgaga,
- nudności,
- zapalenie przewodu pokarmowego,
- oraz najgroźniejsze, czyli krwawienia z przewodu pokarmowego.
Ponadto mogą wystąpić zawroty i bóle głowy, zwiększone ryzyko krwawień (na przykład po ekstrakcji zęba - dlatego ważne jest poinformowanie dentysty lub innego lekarza o zażywaniu kwasu acetylosalicylowego przed jakimkolwiek zabiegiem), czy zaburzenia funkcji nerek. Ponadto może kwas acetylosalicylowy powodować szumy uszne.
Trzeba również wspomnieć o jednym, szczególnym skutku ubocznym kwasu acetylosalicylowego, jakim jest astma aspirynowa.
Jest to wyjątkowy rodzaj astmy, w której występuje zwiększona wrażliwość na aspirynę i inne substancje NLPZ. W takich przypadkach, po przyjęciu leku dochodzi do gwałtownych napadów duszności.
Czy można stosować kwas acetylosalicylowy w ciąży? Jest to bezwzględnie zakazane, szczególnie w I i II trymestrze. W trzecim trymestrze jest to również przeciwwskazane. Istnieje wiele bezpieczniejszych alternatyw leczenia bólu i stanów zapalnych dla kobiet w ciąży, dlatego lepiej poprosić o poradę swojego lekarza specjalistę.
Stosowanie aspiryny przy karmieniu piersią również jest przeciwwskazane z uwagi, że lek ten przenika do mleka matki.
Reklama
W jakich lekach jest kwas acetylosalicylowy?
Pierwszym, oryginalnym lekiem zawierającym kwas acetylosalicylowy była Aspiryna produkowana przez znaną niemiecką firmę Bayer.
Środek ten natychmiast zyskał ogromne uznanie i popularność stając się jednym z najlepiej sprzedających się preparatów na świecie.
Od tamtej pory na rynku farmaceutycznym pojawiło się mnóstwo innych leków z kwasem acetylosalicylowym.
Istnieje wiele różnych form tego leku, począwszy od zwykłych tabletek, tabletek dojelitowych, tabletek musujących, po granulaty i proszki do rozpuszczania.
Wszystkie leki z kwasem acetylosalicylowym bez recepty można kupić w każdej aptece w Polsce. Cena może być różna w zależności od rodzaju preparatu, liczby tabletek, dawki a także indywidualnej marży samej apteki.
