Co to jest kwas moczowy?
Co to kwas moczowy? Najprościej ujmując jest to organiczny związek, który powstaje w organizmie, jako efekt uboczny metabolizmu zasad purynowych. Kwas moczowy jest efektem końcowym przemian metabolicznych i musi być z organizmu regularnie eliminowany. Dzieje się to głównie przez nerki - około 75%. Reszta jest usuwana przez jelita wraz z kałem.
Kwas moczowy został po raz pierwszy wyizolowany z kamieni nerkowych w 1776. Spożywając dietę bogatą w w mięsa, wędliny, nabiał, rośliny strączkowe typu groch, fasola, ciecierzyca możemy narazić się na ryzyko podwyższenia stężenia tego związku we krwi. Jednak co robić gdy do tego dojdzie? A przede wszystkim, czy podwyższony kwas moczowy należy leczyć?
Reklama
Norma kwasu moczowego
Jaka jest norma kwasu moczowego i dlaczego właśnie taka? Przede wszystkim trzeba pamiętać, że poziom kwasu moczowego jest wartością bardzo chwiejną i zależy od wielu czynników takich jak płeć, wiek i stan nerek.
Niemniej jednak przyjmuje się, że norma kwasu moczowego w organizmie powinna oscylować w zakresie od 180 do 420 μmol/l lub inaczej od 3 do 7 mg/dl. Niektóre, bardziej restrykcyjne ośrodki przyjmują za normę wartości nieprzekraczające 404 μmol/l, czyli inaczej 6,8 mg/dl.
A dlaczego właśnie takie stężenie kwasu moczowego we krwi to norma? Otóż rozpuszczalność kwasu moczowego w wodzie i zarazem w płynach ustrojowych (także we krwi) ulega zmniejszeniu wraz ze spadkiem temperatury oraz ze wzrostem zakwaszenia. W temperaturze 37oC (a więc w temperaturze zdrowego ludzkiego organizmu) rozpuszczalność kwasu moczowego wynosi dokładnie 6,8 mg/dl (404 μmol/l). Z kolei w temperaturze 35oC jest to już 6,0 mg/dl (360 μmol/l).
Po przekroczeniu wartości prawidłowych kwas moczowy zaczyna się krystalizować i odkładać w formie kryształów w różnych tkankach w organizmie. A ponieważ z powyższych danych wynika, że krystalizacja zaczyna się szybciej w niższej temperaturze, więc kryształki kwasu moczowego jako pierwsze będą odkładać się w tkankach słabo ukrwionych, posiadających nieco niższą temperaturę niż reszta ciała (ścięgna, więzadła czy chrząstki stawowe).
Wystąpienie hiperurykemii, czyli stanu podwyższonego stężenia kwasu moczowego może wiązać się ze zwiększonym ryzykiem kamicy moczowej, przewlekłej choroby nerek czy dny moczanowej. Z kolei niski poziom tego kwasu może przyczyniać się do wystąpienia choroby Parkinsona.
Reklama
Badanie kwasu moczowego
Jak należy prawidłowo wykonać badanie kwasu moczowego? Czy lepiej wykonać badanie kwasu moczowego z krwi czy z moczu? Przede wszystkim trzeba prawidłowo zaplanować moment badania. Do laboratorium należy udać się rano, koniecznie na czczo.
Nie możemy wykonywać także żadnego forsownego wysiłku przed samym badaniem - wszystkie te czynniki mają istotny wpływ na chwilowy poziom kwasu moczowego. Do badania pobierana jest mała próbka krwi żylnej.
Cena badania kwasu moczowego prywatnie nie powinna być wygórowana. Wszystko oczywiście zależy od laboratorium, do którego się udamy. Cena nie powinna jednak przekraczać 30-40 zł. Badanie może być jednak refundowane, ale wtedy należy się wcześniej umówić do lekarza pierwszego kontaktu w celu wydania skierowania na pobranie krwi.
Nie zaleca się samodzielnie interpretować wyników kwasu moczowego. Lepiej udać się z nimi do lekarza pierwszego kontaktu, gdyż nie zawsze podwyższony poziom tego związku oznacza chorobę, którą trzeba leczyć. Dopiero przeważnie po wystąpieniu dodatkowych objawów lekarz decyduje czy wdrożyć farmakoterapię.
Reklama
Kwas moczowy we krwi
Jak już było wspomniane wcześniej, norma kwasu moczowego we krwi wynosi od 180 do 404 μmol/l, czyli inaczej do 6,8 mg/dl. Wyniki poniżej tego poziomu świadczą o hiperurykemii.
Mogą do tego przyczynić się schorzenia o podłożu genetycznym, jak choroba Wilsona, ksantynuria a także inne, jak celiakia, akromegalia, zespół Schwartza-Barttera. Do obniżenia poziomu kwasu moczowego może dojść także z powodu stosowania leków obniżających jego poziom, czyli tzw. leków urykozurycznych.
O czym zaś świadczy poziom kwasu moczowego we krwi powyżej normy? Taki stan nazywamy hiperurykemią i jego przyczyny mogą być różne. Na przykład:
- dieta bogata w związki purynowe (szczególnie mięsa i sery),
- spożywanie wysokoprocentowego alkoholu,
- niewydolność nerek,
- choroby powodujące rozpad tkanek (białaczki),
- w wyniku leczenia choroby nowotworowej przy pomocy chemioterapeutyków.
Reklama
Kwas moczowy w moczu
Czy oznaczenie kwasu moczowego w moczu jest w ogóle możliwe? Wbrew mylącej nazwie w codziennej diagnostyce zastosowanie znajduje jedynie oznaczanie kwasu moczowego w surowicy krwi. Badanie kwasu moczowego w moczu wykonuje się jedynie sporadycznie, przede wszystkim w celach naukowych.
Niemniej jednak, norma kwasu moczowego w moczu wynosi od 37-92 mg/dl.
Reklama
Podwyższony kwas moczowy
Sam podwyższony kwas moczowy nie świadczy jeszcze o żadnej chorobie. Jeśli wysoki kwas moczowy jest jedynym objawem, nie istnieje dodatkowe ryzyko sercowo-naczyniowe, lub pacjent nie ma przewlekłej niewydolności nerek to nie jest to raczej powód do interwencji farmakologicznej. Wyjątkiem jest sytuacja gdy kwas moczowy jest znacznie powyżej normy, to znaczy powyżej 12 mg/dl.
Czasami jednak możemy sami zadbać o nasz organizm. Podwyższony poziom kwasu moczowego we krwi powstaje na zasadzie dwóch głównych mechanizmów. Albo jest utrudnione jego wydalanie z powodu niewydolności nerek. Albo jest jego zbyt duża podaż z powodu niewłaściwej diety.
Co jeść na podwyższony kwas moczowy? Najlepszym rozwiązaniem będzie zastosowanie diety ubogopurynowej.
Reklama
Jak obniżyć kwas moczowy?
Na obniżenie poziomu tego metabolitu największy wpływ mają leki. Jak obniżyć kwas moczowy lekami? Jakie stosować? Wszystkie substancje działające w ten sposób są dostępne tylko z przepisu lekarza. Dlatego najpierw trzeba się skonsultować z lekarzem pierwszego kontaktu, który na podstawie całościowej oceny stanu zdrowia dobierze odpowiednie leczenie farmakologiczne.
Najczęstszymi lekami stosowanymi w hiperurykemii są allopurynol (inhibitor oksydazy ksantynowej), oraz febuksostat jako lek drugiego rzutu, a także dużo rzadziej leki moczopędne (benzbromaron, probenecyd) i rekombinowany enzym – urykaza.
Jak obniżyć poziom kwasu moczowego w organizmie? Bardzo istotnym czynnikiem mającym wpływ na poziom kwasu moczowego jest zmniejszenie podaży zasad purynowych. Możemy to wdrożyć włączając odpowiednią, ubogopurynową dietę. Ponadto należy wystrzegać się mocnego alkoholu oraz zredukować masę ciała w przypadku pacjentów z nadwagą i otyłością.
Bardzo ważne jest w przypadku wystąpienia hiperurykemii by zaprzestać stosowania kwasu acetylosalicylowego. Jest to popularny lek na ból i przeziębienie oraz często stosuje się go profilaktycznie po zawałach i udarach mózgu. Badania wykazały, że podnosi on znacznie stężenie kwasu moczowego.
Naturalne usuwanie kwasu moczowego
Co obniża kwas moczowy? Spośród domowych metod na obniżenie kwasu moczowego we krwi największe znaczenie ma właściwa dieta. Badania ujawniły, że bardzo mocny wpływ ma także stres, który powoduje podwyższenie tego związku we krwi.
Co bardzo istotne, należy również unikać bardzo mocnego alkoholu. Jak obniżyć kwas moczowy bez leków? Przede wszystkim z jadłospisu należy wyeliminować:
- warzywa (groch, fasola, soczewica, dynia, brokuły, kalafior, brukselka, kukurydza, papryka, por, kapusta, szczaw, szpinak);
- ryby (flądra, lin, karp, łosoś, pstrąg, makrela, szczupak itd);
- mięso (cielęcina, jagnięcina, podroby, dziczyzna, kury a także sosy i wywary mięsne);
- owoce (melon, banan, morele);
- grzyby;
- nabiał (sery topione i pleśniowe);
- napoje (kawa, herbata mocna, alkohol, kakao);
Jak jeszcze naturalnie usunąć kwas moczowy z organizmu? Wskazana będzie nie tylko dieta eliminująca wybrane produkty bogatopurynowe. Warto spożywać także nabiał w postaci mleka, kefiru, jogurtu, maślanki, chudego twarogu, a także ryż, ziemniaki, kasze, makaron.
Z warzyw można jeść buraki czerwone, cebulę, chrzan, cukinię, marchew, ogórki, pomidory czy rzodkiewki. Spośród owoców można spożywać ananasy, agrest, brzoskwinie, czereśnie, gruszki jabłka, kiwi, maliny a przede wszystkim wiśnie.
W przypadku wystąpienia hiperurykemii warto poradzić się doświadczonego dietetyka, który ułoży prawidłowo zbilansowaną dietę niskopurynową.
Kwas moczowy w ciąży
Stan podwyższonego kwasu moczowego w ciąży jest bez wątpienia sprawą poważną. Konieczna jest wtedy kontrola u lekarza specjalisty. Zapewne zaleci on regularne badania poziomu tego związku we krwi. Jednakże wystąpienie podwyższonego kwasu moczowego w ciąży jest zjawiskiem raczej rzadkim.
Obowiązujące normy są identyczne dla kobiet w ciąży, jak i nieciężarnych. Ewentualne leczenie hiperurykemii w tym stanie jest uzależnione tylko od ogólnego stanu zdrowia pacjentki, a jakakolwiek farmakoterapia musi zostać zlecona przez lekarza specjalistę.
