Kwasica ketonowa - leczenie domowe i dieta. Jak się objawia?

Reklama

Co to jest kwasica ketonowa?

Kwasica ketonowa to groźne powikłanie cukrzycy, stanowiące rodzaj poważnego zaburzenia metabolizmu węglowodanów. Charakterystyczne dla tego typu schorzenia jest zwiększone stężenie we krwi i moczu substancji nazywanych ketonowymi.

Powikłanie tego typu głównie pochodzi z braku lub niedoboru insuliny. Ten hormon wspomaga komórki w pobieraniu glukozy, krążącej we krwi, aby wykorzystać ją potem jako źródło energii. Brak właściwego poziomu insuliny utrudnia pobieranie cukru.

Jest to początkiem dość groźnej sytuacji – cukier gromadzi się w nadmiarze we krwi, a zaczyna go brakować w komórkach. Poszukiwania przez komórki innych źródeł energii kończą się dotarciem do tkanki tłuszczowej, wywołaniem rozkładu tłuszczów i gromadzeniem ciał ketonowych w organizmie.

Ciała ketonowe mają kwaśny odczyn i powodują zaburzenia procesów życiowych – stąd nazwa tej choroby - „kwasica ketonowa”. 

Co to jest kwasica cukrzycowa? To inna nazwa tego samego schorzenia, czyli kwasicy ketonowej. Należy do ciężkich powikłań cukrzycy, a przede wszystkim cukrzycy typu 1. Produkcja ciał ketonowych, które powstają w nadmiarze na skutek spalania tłuszczów wywołuje właśnie kwasicę.

Przyczyny kwasicy ketonowej - co jest jej podłożem?

Podłożem kwasicy ketonowej są często powikłania w przebiegu cukrzycy. Najczęściej rozwija się w przebiegu cukrzycy typu 1.

Najważniejsze przyczyny kwasicy ketonowej to:

• brak wydzielania insuliny przez trzustkę, powodujący niemożność wykorzystania przez komórki glukozy i rozpoczęcie procesu tworzenia ketonów,
• zakażenia bakteryjne dróg oddechowych i moczowych,
• zapalenie trzustki,
• zakażenia wirusowe,
• choroby sercowo-naczyniowe,
• nadmiar hormonów, które osłabiają pracę insuliny,
• insulinooporność,
• leki osłabiające wydzielanie insuliny,
• wzrost zapotrzebowania na insulinę w ciąży,
• nadużywanie alkoholu,
• przerwanie lub zaprzestanie insulinoterapii,
• błędy w stosowaniu insuliny (na przykład niewłaściwe dawki).

Lekarze często rozpoznają kwasicę ketonową przy nieleczonej lub źle leczonej cukrzycy. Niedobór insuliny powoduje znaczny wzrost stężenia glukozy we krwi, a to z kolei doprowadza do niewłaściwej przemiany białek i tłuszczów.

Nie tylko cukrzyca może być podłożem tej choroby. Spożycie alkoholu w nadmiernych ilościach może także przyczynić się do rozwoju kwasicy alkoholowej. Metabolizm alkoholu wywołuje znaczna produkcję ciał ketonowych.

Początek treści sponsorowanej

System ciągłego monitorowania glikemii to nowoczesne podejście do kontrolowania poziomu cukru, które działa w połączeniu z intuicyjną aplikacją Medtrum EasySense. Dzięki tej aplikacji możesz na bieżąco śledzić poziom glukozy, analizować dane i reagować w odpowiednim momencie - wszystko za pomocą telefonu. Odkryj, jak połączenie systemu monitorowania i aplikacji może uprościć Twoje codzienne zarządzanie cukrzycą, odwiedzając tę stronę.

Reklama

Objawy kwasicy ketonowej - jak szybko postępują?

Kwasica rozwija się dość szybko, najczęściej w ciągu kilku do 24 godzin. To stan niebezpieczny dla życia i zdrowia, dlatego tak ważne jest, aby znać możliwe symptomy. Taka wiedza daje możliwość właściwej reakcji i przeciwdziałaniu poważnym zaburzeniom metabolicznym.

Objawy kwasicy ketonowej to:

• suchość w ustach,
• uczucie ogólnego zmęczenia i znużenia,
• senność,
• specyficzny zapach acetonu z ust,
• wzmożone pragnienie,
• wielomocz,
• ból brzucha,
• zaczerwienie twarzy,
• nudności,
• wymioty,
• uczucie kłucia w klatce piersiowej,
• problemy z oddychaniem,
• zaburzenia świadomości, wywołujące uczucie dezorientacji,
• przyspieszone bicie serca,
• bóle głowy.

Objawy kwasicy uzależnione są też od stopnia nasilenia choroby. Szczegółowe rozpoznanie możliwe jest na podstawie wyników badań. Charakterystycznym obrazem dla tej choroby jest hiperglikemia, czyli nadmierne stężenie glukozy we krwi, hiperketonemia, czyli nadmierne stężenie ciał ketonowych oraz kwasica metaboliczna.

Wraz z rozwojem choroby pojawiają się objawy, sygnalizujące o pogarszaniu się zdrowia pacjenta i nasilają dolegliwości ze strony układu pokarmowego. W ostrej kwasicy ketonowej może pojawić się nawet utrata przytomności lub śpiączka.

Ile natomiast trwa kwasica ketonowa, zanim jej objawy ustąpią? Jeśli nie jest to ostry przebieg, kwasica zazwyczaj ustępuje po kilku godzinach od osiągnięcia poziomu cukru >250 mg/dl (14 mmo/l).

Reklama

Rozpoznanie kwasicy ketonowej. Jak wygląda diagnostyka?

Diagnostyka przebiega podobnie jak w przypadku cukrzycy, czy innych powikłań związanych z tym schorzeniem. Przede wszystkim zaleca się sprawdzenie poziomu cukru na czczo, po jedzeniu i poprzez szereg badań, jak np. krzywa cukrowa.

Wykonuje się również badania krwi. Zleca się m. in. gazometrię, która pozwala na sprawdzenie równowagi kwasowo-zasadowej. Jeśli zostaje ona zaburzona, pH  wynosi < 7,3. Dodatkowo ważne jest przeprowadzenie badania moczu na obecność ketonów.

Reklama

Kwasica ketonowa przy cukrzycy

Kwasica przy cukrzycy jest najczęściej skutkiem źle leczonej lub w ogóle nieleczonej cukrzycy. Cukrzyca ketonowa pojawia się w sytuacjach:

• nierozpoznania cukrzycy,
• przerwania leczenia,
• przyjęcia zbyt małej dawki insuliny,
• pominięcia dawki insuliny,
• zepsucia pompy insulinowej (niesprawna bateria, pęknięty dren), która nie dostarcza odpowiedniej ilości insuliny.

Cukrzyca i kwasica pojawiają się jednocześnie jako powikłanie w przebiegu cukrzycy. Błędy w leczeniu zawsze wywołują negatywne skutki.

Osoby, które przyjmują insulinę za pomocą pompy insulinowej są zdecydowanie bardziej narażone na wystąpienie kwasicy ketonowej przy cukrzycy.

U osób z cukrzycą typu 2 kwasica ketonowa pojawia się znaczne rzadziej. Jest to także potwierdzenie teorii, że ta choroba rozwija się na początku cukrzycy lub jest wręcz sygnałem o rozwoju choroby.

Reklama

Kwasica ketonowa bez cukrzycy

Kwasica zwykle rozwija się w przebiegu cukrzycy (kwasica w cukrzycy), ale w niektórych przypadkach pojawia się także kwasica ketonowa bez cukrzycy.

Przykładem jest rozwój kwasicy na skutek nadmiernego spożycia alkoholu. Zbyt duża ilość alkoholu powoduje, iż organizm podczas metabolizmu alkoholu produkuje więcej ciał ketonowych.

Ta produkcja jest traktowana jako narzędzie do walki z nadmiarem alkoholu w organizmie.

Kolejnymi przyczynami rozwoju kwasicy bez cukrzycy są:

• stosowanie diet niskowęglowodanowych,
• głodówki,
• intensywny wysiłek fizyczny, który doprowadza do silnego wyczerpania,
• diety mocno bogate w tłuszcze przy małej podaży węglowodanów,
• nadczynność gruczołu tarczycy,
• silne i długotrwałe biegunki i wymioty,
• działanie określonych leków, na przykład lewodopy,
• niektóre zakażenia wirusowe lub bakteryjne,
• zaburzenia hormonalne.

Długi proces produkcji ciał ketonowych w organizmie osoby, która nie cierpi na cukrzycę często doprowadza do niebezpiecznych powikłań i rozwoju kwasicy ketonowej.

Reklama

Kwasica ketonowa u dzieci - czy wygląda tak samo jak u dorosłych?

Kwasica ketonowa pojawia się nie tylko u dorosłych, ale dotyka także dzieci. Jest ściśle związana z zaburzeniami metabolicznymi, ale jej przyczyna może być nie tylko cukrzyca, a także zakażenie dróg oddechowych o silnym przebiegu.

Kwasica ketonowa u dzieci rozwija się podobnie, jak u dorosłych. Jej rozwój jest dość szybki i może nastąpić nawet w przeciągu kilku godzin.

Ogromne znaczenie ma szybkie rozpoznanie, gdyż brak leczenia może stanowić zagrożenie dla życia.

Przyczyną kwasicy jest niedobór insuliny, który wywołuje zaburzenia metaboliczne.

Objawy kwasicy ketonowej u dzieci to:

• wielomocz,
• silne pragnienie, często zauważalne po upływie pewnego czasu,
• brak apetytu,
• wymioty,
• ubytek masy ciała,
• zaczerwienienie śluzówki,
• rozdrażnienie,
• ciężki albo średni stan ogólny dziecka,
• odwodnienie – średnie lub znaczne,
• przyspieszone tętno,
• szybki oddech,
• bóle dolnych kończyn.

Objawy kwasicy cukrzycowej przy jej pełnym rozwoju występują także w postaci czerwonego rumienia na policzkach, suchych i popękanych warg, zajadów w kącikach ust.

Dziecko ma problemy ze swobodnym poruszaniem języka, który jest obłożony grubym, brązowo-żółtym nalotem. Dodatkowo mogą pojawiać się ropne zakażenia skóry.

Najszybszy rozwój kwasicy występuje u małych dzieci, u dzieci z opóźnionym rozwojem oraz u dzieci stosujących pompę insulinową. Leczenie kwasicy w tych przypadkach odbywa się na oddziałach szpitalnych.

Kwasica ketonowa w ciąży - co oznacza dla ciężarnej i dziecka?

Kwasica w ciąży rozwija się, gdy organizm ciężarnej kobiety ma dość poważny niedobór insuliny, która odpowiada za regulację poziomu glukozy we krwi.

Kwasica ketonowa w ciąży rozwija się w następujących przypadkach:

• nieprawidłowe leczenie cukrzycy kobiety w ciąży,
• wahania poziomu glukozy we krwi,
• wykrycie cukrzycy typu 1 dopiero w okresie ciąży,
• nieprawidłowa dieta ciężarnej – zbyt dużo słodyczy lub zapominanie o posiłkach,
• występowania chorób zakaźnych wraz z cukrzycą,
• przyjmowanie leków, które powodują wzrost poziomu glukozy.

Cukrzycowa kwasica ketonowa pojawia się częściej u kobiet ciężarnych niż kwasica o innym podłożu. Zmiany metaboliczne, które zachodzą w czasie ciąży mogą wywoływać rozchwianie glikemii. Ciężarne w takich przypadkach muszą być objęte ścisłym nadzorem medycznym.

Pozostawienie takich przypadków bez kontroli może grozić niebezpiecznymi powikłaniami, jak poronienia, porody przedwczesne, a nawet obumarcie płodu.

U ciężarnych kobiet chorych na cukrzycę przeprowadza się okresowo badania na obecność ciał ketonowych w moczu. Takie działania mają zapobiegać ryzyku przekroczenia wartości stężenia glukozy ponad normę.

Leczenie kwasicy ketonowej

Leczenie kwasicy ketonowej wymaga stałego monitorowania stanu pacjenta. Do głównych badań należy kontrola:

• glikemii,
• ciśnienia tętniczego,
• poziomu ketonów,
• oddechu,
• czynności serca,
• poziomu potasu i sodu,
• temperatury ciała.

Kwasica ketonowa wymaga terapii insulinowej, czyli zmniejszania poziomu glukozy. Leczenie zawsze odbywa się w szpitalu. Niedobór insuliny uzupełnia się poprzez jej dożylne podanie i wyrównanie glikemii.

Kolejnym etapem leczenia są wstrzyknięcia podskórne insuliny. W przypadku wystąpienia silnych zaburzeń kwasowo-zasadowych pacjentowi podaje się dwuwęglan sodu. Leczenie polega także na odpowiednim nawodnieniu i wyrównaniu zaburzeń wodno-elektrolitowych.

Ważnym elementem całego procesu jest także leczenie chorób towarzyszących, takich jak infekcje czy schorzenia przewodu pokarmowego.

Czy leczenie domowe kwasicy ketonowej jest skuteczne?

Kwasica nie pojawia się nagle, ale można zauważyć wiele niepokojących zmian w organizmie. Szybka i prawidłowa reakcja chorego przy kwasicy ketonowej może już pozytywnie zadziałać w warunkach domowych.

Takie postępowanie pozwala uniknąć pobytu w szpitalu, ale przy nasilających się objawach należy niezwłocznie udać się po fachową pomoc. Pacjenci z cukrzycą powinni rozpoznawać wczesne objawy zaburzeń metabolicznych.

Leczenie domowe kwasicy ketonowej polega na uzupełnianiu płynów, węglowodanów i elektrolitów. Podawanie węglowodanów pozwala przywrócić równowagę metabolizmowi i zmniejszyć zużycie tłuszczów. Należy także uzupełniać braki żywieniowe i stosować odpowiednią dietę. Lekarze zalecają spokój i odpoczynek.

Warto wcześniej ustalić z lekarzem prowadzącym jak postępować w przypadku kwasicy cukrzycowej. W takich przypadkach należy dużo pić, wstrzyknąć szybko działającą insulinę, wykonać test na obecność ciał ketonowych.

Ten rodzaj testu polega na włożeniu paska testowego do moczu. W zależności od ilości obecnych ciał ketonowych pasek zmienia kolor z jasnego na ciemny.

Dieta przy kwasicy ketonowej. Jak powinien wyglądać jadłospis?

Celem diety w kwasicy ketonowej jest przede wszystkim utrzymanie prawidłowego poziomu glukozy we krwi. Kilka zasad pozwala uniknąć kłopotów z nieprawidłowym poziomem glukozy we krwi i brakiem właściwego poziomu insuliny. Do takich należą:

• ograniczenie spożywania tłuszczów zwierzęcych,
• zmniejszenie przyjmowania produktów przetworzonych,
• zwiększenie spożycia warzyw, ryb i drobiu,
• spożywanie błonnika w takich produktach, jak kasze czy pieczywo pełnoziarniste,
• wykluczenie z diety cukrów i słodyczy,
• spożywanie naturalnego nabiału i jego przetworów, jak jogurt, kefir, maślanka czy sery,
• zjadanie owoców w umiarkowanych ilościach (jabłka, morele, jagody, truskawki, pomarańcze, brzoskwinie),
• płatki owsiane, otręby żytnie.

Do produktów, których należy unikać przy kwasicy ketonowej należą:

• cukier, miód i słodycze,
• słodzone jogurty i inne przetwory mleczne,
• tłuste mięsa i kiełbasy,
• arbuz i dojrzałe banany,
• owoce suszone, z puszki i kandyzowane.

Czy istnieje związek pomiędzy dietą ketogeniczną a kwasicą ketonową? Kwasica ketonowa ma niewiele wspólnego z dietą ketogeniczna. Kwasica to ostre powikłanie metaboliczne, a dieta ketogenna jest bogata w tłuszcze i uboga w węglowodany, a zatem może tylko wzmagać kwasicę.

Wiele osób utożsamia dietę ketogeniczną ze stanem kwasicy ketonowej. To zasadniczy błąd – kwasica ketonowa to poważne zaburzenie, a dieta ketogeniczna to sposób na bezpieczne schudnięcie, ale niewskazana do stosowania przy metabolicznych zaburzeniach, które są konsekwencją nieprawidłowego leczenia cukrzycy.

Powikłania kwasicy ketonowej - jakie są jej negatywne skutki?

Pojawienie się kwasicy ketonowej jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia. Najczęstsze negatywne skutki kwasicy ketonowej to:

• śpiączka cukrzycowa, nazywana też śpiączką ketonową,
• zgon,
• ostra niewydolność nerek,
• wstrząs hipowolemiczny, podczas którego dochodzi gwałtownego spadku ciśnienia i niedotlenienia narządów,
• obrzęk mózgu, który najczęściej pojawia się u dzieci,
• hiperkaliemia, czyli zbyt duże stężenie potasu we krwi,
• hipokaliemia, czyli niskie stężenie potasu we krwi,
• hiperglikemia, czyli zbyt dużo cukru we krwi pacjenta,
• alkaloza metaboliczna, czyli zaburzenie równowagi kwasowo-zasadowej;

Groźne konsekwencje wywołuje nie tylko nieleczona kwasica, ale także taka, która jest leczona nieprawidłowo, dlatego też tak duże znaczenie ma właściwa diagnoza. Kwasica ketonowa i powikłania nie zawsze jednak muszą pojawiać się łącznie.