Jak wygląda lawenda?
Lawenda słynie jako jeden z najpowszechniej wykorzystywanych roślinnych motywów zdobniczych. Spotkać ją można na serwetkach, naczyniach kuchennych, tekstyliach i innych ozdobnych przedmiotach, a to ze względu na jej uroczy i niepowtarzalny wygląd.
Jak wygląda lawenda? To roślina rosnąca w kępach, sięgająca wysokości 40-150 cm. Jej pędy są nagie lub owłosione (w zależności od odmiany), a drobne liście zielone przez cały rok. Łodyżki i liście mają charakterystyczną, jasną, zielono-szarą barwę. Kwiaty - najważniejszy element - są fioletowe lub fioletowo-błękitne i mają kształt niewielkich, podłużnych szyszek.
Nie tylko wygląd, ale też zapach lawendy wyróżnia ją w świecie roślin. To niezwykły, trudny wręcz do opisania aromat, charakteryzujący się mocą i trwałością, przyciągający pszczoły, motyle i inne pożyteczne owady.
Magiczne właściwości lawendy znane i wykorzystywane są od wieków nie tylko w ziołolecznictwie, ale i różnego rodzaju rytualnych praktykach (odganianiu złych duchów, uwalnianiu umysłu itd.).
To zioło o wielkiej mocy i bogatej symbolice zamkniętej w drobnych płatkach. Współcześnie jest synonimem kobiecości, delikatności i motywem przewodnim całego wnętrzarskiego stylu zwanego prowansalskim.
Reklama
Odmiany lawendy
Naturalnym środowiskiem lawendy są rejonu suche i gorące. Największe jej ilości występują w basenie Morza Śródziemnego, północnej Afryce i Półwyspie Arabskim.
Współcześnie jest ona uprawiana w wielu innych rejonach Świata, również w Polsce, szczególnie na południu, gdzie sprzyja jej klimat.
Istnieje wiele odmian lawendy, nieco różniących się wyglądem, przeznaczeniem i właściwościami. Do najpopularniejszych należą:
- Lawenda wąskolistna (in. lawenda lekarska / lecznicza) nazywana jest też lawendą wonną lub bławatką. Jest jedną z odmian lawendy spożywczej. Stanowi także jeden z najczęściej uprawianych gatunków (także w Polsce). Posiada właściwości lecznicze, a surowcem zielarskim są jej kwiaty.
- Lawenda szerokolistna jest również stosowana w zielarstwie, głównie do produkcji olejków eterycznych. Pachnie mocniej niż wąskolistna i posiada wyższą zawartość kamfory,.
- Lawenda francuska (znana też jako lawenda hiszpańska) jest gatunkiem delikatniejszym niż lawenda pospolita, ale jednocześnie posiadający silniejsze właściwości aromatyczne, stosowany w aromaterapii ze względu na dużą moc zawartych olejków.
- Lawenda Grosso to naturalna krzyżówka lawendy wąskolistnej i szerokolistnej, charakteryzująca się wyższą zawartością olejków eterycznych i silniejszym zapachem, niż pozostałe gatunki. Jej olejek jednak uznawany za mniej wartościowy niż np. lawendy wąskolistnej ze względu na wysoką zawartość w nim kamfory.
- Lawenda Hidcote Blue to odmiana lawendy wąskolistnej, która ma wszechstronne zastosowanie. Jest wykorzystywana do produkcji olejków eterycznych, a jej kwiaty są jadalne.
- Lawenda Blue Scent to jeden z najbardziej atrakcyjnych dla oka gatunków lawendy, uprawiany przede wszystkim w celach ozdobnych. Charakteryzuje się wyjątkowo długim kwitnieniem.
- Lawenda rosyjska (in. lawenda syberyjska lub Perowskia) to jeden z gatunków lawendy jadalnej, cechuje ją długie i obfite kwitnienie. Jest rośliną miododajną, przyciąga pszczoły i inne owady.
- Lawenda różowa to odmiana o charakterystycznej, jasnoróżowej barwie kwiatów, również jadalnych.
Reklama
Uprawa lawendy
Jak rośnie lawenda? Czy jest to roślina wieloletnia? W optymalnych warunkach może ona rosnąć nawet do dwudziestu lat. Pola lawendy kojarzą się głównie z Prowansją - krainą zlokalizowaną w południowo-wschodniej Francji, jednak jej uprawy znajdują się również w innych rejonach, także w Polsce.
Bywa uprawiana w ogrodzie czy nawet w doniczce, na balkonie, jeśli jest on odpowiednio nasłoneczniony. Czy lawenda lubi słońce? Jak najbardziej - powinna mieć ona ciepłe, suche i widne stanowisko, do którego docierają bezpośrednio promienie.
Jakie jeszcze wymagania trzeba spełnić? Ziemia do lawendy nie może być zbyt kwaśna, dlatego glebę o wyższej kwasowości należy najpierw zwapnować kredą albo dolomitem. Grunt powinien być dobrze przepuszczalny, by nie gromadziła się w nim woda. Podlewanie musi być regularne, ale niezbyt obfite, bez zraszania kwiatów i liści (woda tylko do ziemi celem nawilżenia korzeni).
Jak jeszcze pielęgnować lawendę, by rosła długo i bujnie kwitła? Bardzo ważne jest jej odpowiednie cięcie. Kiedy przycinać pędy? Najlepiej robić to raz do roku, jesienią, skracając łodygi mniej więcej o połowę. Ważne, by zdążyć z cięciem na kilka tygodni przed mrozami, ponieważ świeżo przycięte pędy są bardziej narażone na przemarzanie.
Kiedy kwitnie lawenda? Okres kwitnienia zależy od kilku czynników, takich jak np. gatunek rośliny lub warunki jej uprawy. Ogólnie rzecz biorąc, przypada on na miesiące letnie i wczesnojesienne, czyli od czerwca do października.
Moment intensywnego kwitnienia nie jest sprzyjający przesadzaniu lawendy. Kiedy więc ją sadzić? Najlepiej wiosną, przed rozkwitem (od początku kwietnia) lub wczesną jesienią (wrzesień-październik).
Gdy kupuje się nowe sadzonki, ważne, by pochodziły one ze sprawdzonego źródła, np. bezpośrednio od szkółkarzy lub z dobrych sklepów ogrodniczych.
Reklama
Właściwości lawendy. Na co pomaga?
Nie tylko lawenda lekarska, ale też inne jej odmiany znajdują szerokie zastosowanie w lecznictwie, kosmetyce oraz w kuchni. Jakie właściwości lecznicze lawendy sprawiają, że cieszy się ona taką popularnością?
Wśród jej najważniejszych działań leczniczych warto wymienić to, że:
- działa na sen - w formie naparu do picia, olejku zapachowego lub po prostu jako roślina w sypialni powoduje wyciszenie organizmu i ułatwia zasypianie;
- redukuje stres - olejki eteryczne zawarte w pędach i kwiatach lawendy znajdują zastosowanie jako środek na uspokojenie, ponieważ wpływają pozytywnie na układ nerwowy, niwelują napięcie nerwowe i emocjonalne, uspokajają w sytuacjach stresowych;
- pomaga na depresję - działanie jej olejków na układ nerwowy wspomaga także niwelowania wahań nastroju, poprawiając ogólne samopoczucie psychiczne (należy jednak pamiętać, że w przypadku rozwoju choroby naturalne metody nie mogą zastąpić tradycyjnej terapii), stosować ją można w tym celu w formie syropu czy nalewki (o ile nie wchodzi w interakcję z przyjmowanymi wówczas lekami);
- działa na trądzik - wspomaga leczenie ropnych zmian skórnych, łagodząc stan zapalny;
- stosuje się ją na oczy - poduszeczki lub woreczki z lawendą na oczy wspomagają relaks, odprężenie, zmniejszają napięcie mięśni w okolicach oczu;
W niektórych aptekach lub sklepach zielarskich kupić można syrop z lawendy. Na co się go stosuje? Wykazuje on właściwości przeciwbólowe (np. łagodzi ciśnieniowe bóle głowy i bóle migrenowe), rozluźnia mięśnie, pobudza wydzielanie soków trawiennych (dzięki temu może też wspomagać odchudzanie), uspokaja i ułatwia zasypianie oraz działa przeciwbakteryjnie.
Reklama
Co odstrasza lawenda?
Czy lawenda odstrasza komary i pająki? A może też inne niechciane w domu i ogrodzie insekty? Lawenda dzięki swemu intensywnemu zapachowi i działaniu zawartych w niej olejków działa odstraszająco na:
- komary - nie znoszą zapachu jej olejków, dlatego spryskiwanie pomieszczeń rozcieńczonym olejkiem lawendowym czy używanie kosmetyków z ich dodatkiem może chronić przed ukąszeniami;
- pająki - intensywny zapach odstasza także różne gatunki pajęczaków, w tym - kleszcze;
- muchy - sadzenie lawendy w doniczkach pomaga zmniejszyć ilość wlatujących do mieszkania much;
- mrówki - rozpylanie olejku lawendowego pomaga także pozbyć się z domu mrówek,
- pluskwy - zapach lawendy może zapobiegać pojawieniu się pluskiew, jednak w zwalczaniu już tych istniejących często okazuje się niewystarczająco skuteczny;
- krety - olejek lawendowy odstrasza także krety, co sprawia, że bywa dodawany do różnego rodzaju nawozów do trawy;
- mole - woreczki z lawendą wkładane do szafy są od pokoleń znanym środkiem stosowanym do walki z molami.
Lawenda uznawana jest powszechnie za roślinę niebezpieczną dla kotów, ponieważ na ich organizmy może działać toksycznie. Lepiej zatem, gdy koty trzymają się z dala od pachnących kęp - ich podgryzanie może dla nich groźne w skutkach.
Reklama
Jak stosować lawendę? Produkty
Ze względu na wiele leczniczych właściwości oraz szerokie zastosowanie lawendy, występuje ona w bardzo różnych formach.
Najczęściej spotykane to:
- lawenda suszona - zwykle suszone są same kwiaty lawendy, których używa się w celach spożywczych, do robienia naparów czy napełniania lnianych woreczków; można też stawiać w mieszkaniach całe suszone bukiety odstraszające insekty, wydzielające zapach, zdobiące wnętrza;
- syrop z lawendy lub sok lawendowy - produkt do picia, zawierający dobroczynne dla organizmu substancje w postaci skondensowanej; w sklepach zielarskich można kupić gotowy produkt lub wykonać go samodzielnie wg prostego przepisu (do wykonania syropu wystarczą kwiaty lawendy, cukier i woda);
- olejek z lawendy - to eteryczna ciecz będąca roślinnym ekstraktem; olejek znajduje bardzo szerokie zastosowanie, może być używany zarówno zewnętrznie, jak i do picia (np. dodawany do wody źródlanej);
- hydrolat z lawendy - uboczny produkt powstający podczas wytwarzania olejku eterycznego, zachowujący wszelkie dobroczynne właściwości rośliny, stosowany głównie w kosmetyce, do produkcji preparatów pielęgnacyjnych;
- herbata z lawendą lub napar z lawendy - produkt do picia, na ciepło; do ich przygotowania potrzebny jest susz lub lawenda sproszkowana; mogą być pysznym dodatkiem do posiłku, ponieważ picie lawendy wspomaga trawienie;
- nalewka z lawendy - przygotowuje się ją, zalewając kwiaty świeże lub suszone alkoholem (najlepiej około 40-procentowym);
- lemoniada z lawendą - orzeźwiający napój na lato, który przygotować można, wykorzystując świeże kwiaty lub lawendowy olejek eteryczny;
- lawenda w sprayu - produkt o wyrazistym zapachu, używany do spryskiwania pomieszczeń celem odstraszania owadów lub np. na poduszkę w celach wyciszających;
- kadzidło z lawendą - również wykorzystywane do wypełniania pomieszczeń niezwykłym, lawendowym zapachem;
- suszona lawenda - np. w formie woreczków do szafy nie tylko odstrasza mole, ale też nadaje ubraniom przyjemny, świeży zapach.
Nie wszyscy wiedzą, że lawendę można również… palić. Zwolennicy tej praktyki uważają palenie lawendy za zdrowszą alternatywę dla palenia tytoniu, przeciwnicy natomiast dowodzą, że w jego trakcie również wytrącają się rozmaite szkodliwe substancje, zwiększające ryzyko wystąpienia różnych chorób.
Aby uniknąć ryzyka, zamiast palenia zaleca się waporyzację lawendy, czyli podgrzewanie zioła gorącym strumieniem powietrza celem wydobycia z niego najcenniejszych właściwości.
Reklama
Lawenda w kuchni
W celach spożywczych lawenda stosowana jest nie tylko do przyrządzania syropów i naparów. Może być ciekawym elementem przepisów na różnego rodzaju słodkie wypieki, przetwory, a nawet… dania mięsne.
W dobrze zaopatrzonych sklepach dostać można czekoladę z lawendą, a samodzielnie upiec ciasteczka z jej dodatkiem. Kwiaty lawendy - ponieważ są jadalne - wykorzystuje się do dekoracji ciast i tortów.
Dzięki swojemu cudownemu zapachowi stanowi ciekawy dodatek do takich przetworów jak:
- dżemy,
- konfitury,
- marmolady,
- powidła.
Pasuje do takich owoców jak morele, jagody czy borówka amerykańska, dodając im niepowtarzalny aromat.
Ciekawą propozycją deserów są także lody lawendowe oraz tort z kremem lawendowym. Jako przyprawa lawenda dodawana jest przede wszystkim do potraw pieczonych - mięs (np. baraniny, ale też innych gatunków), ryb i warzyw podawanych na słono.
Kosmetyki z lawendą
Nie tylko wspaniały zapach, ale też drogocenne właściwości sprawiają, że lawenda (gównie lekarska, ale też inne jej gatunki) jest powszechnie stosowana w kosmetyce - na włosy, do kąpieli, na trądzik itd.
Istnieje wiele preparatów o zapachu lawendy:
- perfumy,
- żele pod prysznic,
- toniki,
- szampony,
- kremy.
Niektóre z nich są sztucznie aromatyzowane i chodzi tylko o piękny, lawendowy zapach, do innych natomiast dodawany jest naturalny olejek eteryczny, wzbogacający kosmetyki o prozdrowotne właściwości antybakteryjne czy przeciwgrzybicze.
Warto zatem przy zakupie konkretnych produktów zwracać uwagę na ich skład. Te z prawdziwym olejkiem z lawendy są bardziej wartościowe niż te, które posiadają tylko sztucznie stworzony aromat.
Oprócz szerokiego zastosowania lawendy w kosmetyce, znajduje ona też swoje miejsce w praktykach naturalnej, domowej pielęgnacji.
Napar z lawendy aplikowany na twarz wspomaga walkę ze zmianami trądzikowymi, a z pozostałych z naparu fusów przyrządzić można maseczkę lub łagodzące okłady.
Lawendowa herbata sprawdza się jako wcierka na włosy i skórę głowy, również tę łuszczącą się lub zaatakowaną przez grzybicę.
Jak zrobić kosmetyki z lawendy?
Chcąc mieć pewność, że kosmetyk ma w składzie prawdziwą lawendę, a nie tylko związki chemiczne naśladujące jej zapach, może przygotować go samemu
Jak zrobić preparat kosmetyczny z lawendy - perfumy, mydło lub krem? Celem zrobienia perfum wystarczy kwiaty lawendy zalać alkoholem, a następnie odstawić je na kilka tygodni, by w pełni wydobyć z nich piękny aromat.
Aby wytworzyć mydło lawendowe, należy białe mydło w kostce (najlepiej bezzapachowe) pokroić na drobne kawałki lub zetrzeć, a następnie roztopić w kąpieli wodnej. Do płynnego mydła dodaje się susz lub olejek i całość przelewa w foremkę i pozostawia do zastygnięcia.
Najłatwiej jest zrobić kosmetyki o konsystencji emulsji - mydło w płynie, szampon, odżywkę do włosów, krem lub balsam do ciała. Do preparatu wystarczy dodać kwiaty lawendy (świeże albo suszone) lub kilka kropel olejku lawendowego.
Co zrobić z lawendy? Przetwory
Jak już zostało wspomniane - lawendy leczniczej, wąskolistnej i innych jadalnych odmian można robić samodzielnie pyszne przetwory. Dżem z samej lawendy byłby co prawda może zbyt aromatyczny i gorzkawy, ale kwiaty dodaje się do dżemów i konfitur z owoców lub np. z płatków róży.
Nalewka z lawendy, nie tylko pięknie pachnąca i posiadająca niesamowity kolor, może być stosowana w celach prozdrowotnych - przeciwbakteryjnie czy też wspomagająco na trawienie.
Samodzielnie da się sporządzić również ocet z kwiatów lawendy, zalewając je octem jabłkowym i odstawiając na kilka tygodni w ciepłe, nasłonecznione miejsce. Taki ocet sprawdzi się nie tylko jako produkt spożywczy, ale też np. aromatyczny dodatek do kąpieli.
Produktem bardzo zdrowym i smacznym są też miody - miód lawendowy lub inny miód z dodatkiem kwiatów lawendy. Można jeść go z pieczywem lub dodawać do różnych potraw i napojów, pamiętając jednak, że podgrzany do temperatury powyżej 40 stopni Celsjusza traci część swoich właściwości.
Jak suszyć lawendę?
Czy suszenie lawendy to skomplikowany proces? Nie, jest ono łatwe do zrobienia, ale może trochę potrwać, szczególnie przy gorszych warunkach. Pędy do suszenia najlepiej ścinać, kiedy widać już kolor kwiatów, ale nie są one w pełnym rozkwicie. U większości gatunków moment ten przypada na pełnię lata, czyli w lipcu lub sierpniu.
Ścięte pędy można zbierać w niewielkie wiązki i wieszać w przewiewnym miejscu, kwiatami ku dołowi, zachowując odstępy umożliwiające swobodny przepływ powietrza. Suszenie lawendy w domu trwa zwykle od tygodnia do kilku tygodni, w zależności od panujących warunków - przede wszystkim temperatury i wilgotności.
Po zakończeniu procesu bukiety można pozostawić w całości lub „otrząsnąć” z nich same drobne kwiatki, robiąc w ten sposób sypki susz. Część kwiatków spada czasem już podczas suszenia. Aby ich nie zmarnować, pod suszącą się lawendą można rozłożyć papier (np. śniadaniowy) i opadłe kwiaty zbierać do słoika.
Co zrobić z suszoną lawendą? Suche wiązki zwykle wkłada się do wazonu, natomiast susz w postaci sypkiej nadaje się do długotrwałego przechowywania w zamkniętych pojemnikach. Sprawdza się on także jako wypełnienie lnianych lub bawełnianych woreczków wieszanych w szafie, w łazience i innych miejscach w domu.
Przeciwwskazania do stosowania lawendy
Czy istnieją sytuacje, w których stosowanie lawendy nie jest wskazane? Czy może ona uczulać? Ponieważ kwiaty większości jej gatunków są jadalne, z reguły używanie rośliny - zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne - jest bezpieczne, jednak lawenda (szczególnie, gdy jest niewłaściwie stosowana) może wywoływać podrażnienia lub reakcje uczuleniowe.
Co ciekawe, olejku nie powinno się stosować na skórę w postaci czystej, ale jego kroplę lub dwie rozcieńczyć w oleju spożywczym lub np. occie. Dopiero taką mieszankę aplikuje się na ciało albo dodaje do kąpieli.
Uczulenie na lawendę objawia się przede wszystkim:
- swędzeniem,
- zaczerwienieniem,
- uczuciem gorąca,
- wysypką lub drobnymi pęcherzami.
Olejek lawendowy rozpylany w powietrzu może natomiast wywołać objawy alergii wziewnej, takie jak:
- wodnisty katar,
- suchy kaszel,
- obrzęk okolic gardła,
- swędzenie i łzawienie oczu.
Czy lawenda może być stosowana w ciąży? Sporadycznie, w niewielkich ilościach oraz w celach kosmetycznych nie powinna ona zaszkodzić matce ani dziecku. Ciężarnym jednak zaleca się unikać olejków eterycznych o wysokiej zawartości kamfory, w związku z czym lepiej nie sięgać wtedy np. po lawendę hiszpańską.
Stosowanie wszelkich środków w czasie ciąży najlepiej skonsultować z lekarzem prowadzącym.
Cena lawendy
Gdzie kupić lawendę - suszoną, w postaci olejku czy syropu - i ile ona kosztuje? Lawenda jest ziołem popularnym, powszechnie dostępnym i z związku z tym niezbyt drogim.
Cena suszonych kwiatów to kilkadziesiąt złotych za kilogram, a należy pamiętać, że susz taki jest bardzo lekki. W kilogramie mieści się duża ilość kwiatów lawendy, które wykorzystywać można na różny sposób.
Jedną z najczęściej wybieranych odmian jest wąskolistna lawenda lekarska. Jej cena zależy choćby od postaci czy producenta, należy ona jednak do popularnych i tańszych odmian.
Cena nasion lawendy to zwykle kilka złotych za opakowanie, podobny jest też koszt jednej sadzonki w doniczce. Gdzie najlepiej kupić pachnące zioło? Susz dostępny jest w dobrze zaopatrzonych aptekach i sklepach zielarskich - zarówno tych stacjonarnych, jak i internetowych.
Warto szukać w nich także syropu z lawendy, nalewki czy miodu. Kosmetyki oferowane są w dobrych drogeriach i aptekach, natomiast sadzonki i nasiona - w szkółkach i sklepach ogrodniczych.
Najlepiej wybierać produkty pochodzące od sprawdzonych sprzedawców, co gwarantuje ich wysoką jakość i bezpieczeństwo stosowania.
